dossier

Cameratoezicht

Gedurende een aantal jaren onderzocht Sargasso hoe het zit met cameratoezicht in Nederland. Dat leidde onder andere tot een inventarisatie van alle camera’s in de openbare ruimte. Ook heeft datajournalist Dimitri Tokmetzis zich verdiept in verschillende soorten cameratoezicht en actualiteit rond wetgeving in de gaten gehouden. Op de website reportacam.nl is de inventarisatie van publieke camera’s te vinden.


Beetje bij beetje verliezen we onze bewegingsvrijheid

Rejo Zenger doet op de website van Bits Of Freedom nog een laatste oproep aan de leden van de Eerste Kamer om het wetsvoorstel tegen te houden.

Maar, eigenlijk zouden alle alarmbellen moeten afgaan: ‘er is nu al vrijwel geen enkele manier om nog ongezien te reizen’ en ‘de politie heeft blijkbaar al zoveel middelen, is het dan nooit genoeg?’

Zie ook het dossier Cameratoezicht van Sargasso.

Foto: Jay Phagan (cc)

ANPR-kentekenscans naar de Belastingdienst?

ACHTERGROND - De Belastingdienst en de politie sloten onlangs een nieuw convenant. Voortaan mag de Belastingdienst gebruik maken van de informatie die met behulp van langs de wegen opgestelde ANPR-camera’s (Automated Number Plate Recognition) door de politie wordt verzameld.

Zo kan de Belastingdienst bijvoorbeeld controleren of mensen privé in hun lease-auto rijden.

Volgens critici gaat dat veel te ver. Opsporingsmiddelen die zijn geoorloofd voor het bestrijden van specifieke criminaliteit, zijn te ingrijpend om zo algemeen te worden toegepast.

EenVandaag dook in de materie en vroeg het CBP om een reactie:

Wilbert Tomesen, collegelid en plaatsvervangend voorzitter van het CBP zet zijn vraagtekens bij de gegevensverzameling: ‘Niet elke leaserijder is een fraudeur en niet elke Nederlandse automobilist tilt de Belastingdienst.’

De gegevens van al deze mensen worden nu wel opgeslagen en de vraag is of dat gerechtvaardigd is. Volgens dit convenant krijgt de Belastingdienst automatisch al deze gegevens en we vragen ons af of dat niet veel te ver gaat’.

Sargasso heeft zich de afgelopen jaren verdiept in het cameratoezicht in Nederland. Dat leidde tot een uitgebreid dossier over ANPR-camera’s (Automated Number Plate Recognition) langs de Nederlandse snelwegen en toezichtcamera’s in de publieke ruimte.

Foto: Jay Phagan (cc)

Daar komt de volgende privacyinbreuk van de overheid aan

ANALYSE - Er dreigt nóg meer cameratoezicht aan te komen, zonder zin, nut of zelfs maar enigszins redelijke beperkingen.

De Tweede Kamer stemt morgen over het wetsvoorstel dat de inzet van mobiele camera’s voor toezicht door gemeenten mogelijk maakt. Hoewel niet is aangetoond dat gewoon cameratoezicht helpt in de bestrijding van criminaliteit, geeft de Tweede Kamer straks burgemeesters een vrijbrief om waar en wanneer zij maar willen burgers te bespieden.

Laat ik om het het merkwaardige debat rond dit onderwerp te illustreren beginnen met een eerdere reactie van de PvdA. De PvdA lijkt gewoon voor te gaan stemmen. Ondanks dit:

De leden van de PvdA-fractie zijn niet zo stellig als de regering ten aanzien van het nut van het gebruik van camerabeelden. De conclusies die in de memorie van toelichting over het succes van cameragebruik worden getrokken, zijn te stellig daar waar staat dat cameratoezicht een bijdrage levert aan de lokale veiligheid. Waar kan die conclusie worden teruggevonden in de Viermeting Evaluatie cameratoezicht op openbare plaatsen? Hoe verhoudt die conclusie zich tot de meerdere evaluaties die door de DSP-groep zijn gedaan van cameratoezicht in verschillende gemeenten waaruit slechts zelden blijkt dat cameratoezicht bijdraagt aan de veiligheid?

Foto: Jay Phagan (cc)

Cameratoezicht in Nederland, een overzicht

ACHTERGROND - Sargasso heeft zich de afgelopen jaren verdiept in het cameratoezicht in Nederland. Dat leidde tot een uitgebreid dossier over ANPR-camera’s (Automated Number Plate Recognition) langs de Nederlandse snelwegen en toezichtcamera’s in de publieke ruimte. Niet alleen hebben we geteld hoeveel camera’s er in het publieke domein hangen, we hebben ook geschat hoeveel privécamera’s daar aan toegevoegd moeten worden. De belangrijkste artikelen op een rijtje.

* Hoeveel camera’s hangen er in Nederland?

Sargasso deed 450 Wob-verzoeken (verzoek op basis van Wet openbaarheid bestuur) om te inventariseren hoeveel camera’s er in Nederland hangen bij of van publieke instanties. Nergens is een overzicht te vinden, dus alle gemeenten, provincies en politiekorpsen werden aangeschreven. Dat leidde na jarenlang onderzoek tot een inventarisatie van alle publieke camera’s, en een schatting van het aantal privécamera’s. Het zijn er minimaal 200.000.

* Waar hangen camera’s in Nederland?

Alle gegevens die in het onderzoek naar cameratoezicht naar voren zijn gekomen, zijn in een openbare database gezet en op een kaart van Nederland geprojecteerd. Zo is per woonplaats inzichtelijk waar de camera’s precies hangen. De database is als csv-bestand te downloaden, zodat u zelf met de data aan de slag kan.

* Wat zijn ANPR-camera’s en waar hangen ze?

Foto: Jay Phagan (cc)

Politie niet klaar voor kentekenherkenning

ANALYSE - Als het aan minister Opstelten ligt, kan de politie binnenkort op grote schaal kentekenherkenning in gaan zetten. Een wet die dat mogelijk maakt, wordt momenteel door het parlement geloodst. Maar de technische uitvoering laat nog wel even op zich wachten.

Stel: je rijdt met je auto van het Museumplein in Amsterdam naar de Kop van Zuid in Rotterdam, als het verkeer meewerkt een rit van een uur. In dat uur wordt het kenteken van je auto zeker twintig keer gelezen en geregistreerd door een ‘slimme’ ANPR-camera. ANPR staat voor Automated Number Plate Recognition, oftewel kentekenherkenning. Mogelijk wordt je straks negentig keer gescand, want de politie wil het arsenaal ANPR-camera’s flink uitbreiden.

De laatste vijf jaar is in relatieve stilte een netwerk van ruim 1600 ANPR-camera’s langs de Nederlandse wegen opgehangen: de meeste in het kader van ‘verkeersmanagement’ en een paar honderd voor de politie en Marechaussee. De politietop en het ministerie van Veiligheid en Justitie hebben grote ambities. De opsporing van misdrijven is enorm gebaat als bekend is waar verdachte auto’s zich bevinden en bevonden. Sterker nog, op termijn kan de politie zelfs met profielen gaan werken die voorspellen welke auto’s verdacht zijn.

Belangrijk is dan wel dat informatie over verdachte voertuigen tussen korpsen wordt gedeeld en dat de registraties door ANPR-camera’s worden bewaard. Voor het delen is in 2008 een landelijk bureau ANPR ingevoerd dat als een centrale ‘backoffice’ fungeert. Voor het bewaren van de registraties wordt thans een wet door het parlement geloodst. Daarmee kunnen alle gescande kentekens van verdachte en onverdachte voertuigen vier weken worden bewaard.

Foto: Jay Phagan (cc)

Hoeveel camera’s hangen er in Nederland?

ANALYSE - Cameratoezicht is wijdverbreid in Nederland. Hoeveel camera’s zijn er eigenlijk?

Het lijkt een simpele vraag: hoeveel toezichtcamera’s hangen er in Nederland? Maar het antwoord is verbazingwekkend moeilijk te vinden. Na 450 verzoeken op basis van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) en ongeveer een jaar speuren kunnen we een enigszins betrouwbare schatting geven van het aantal camera’s dat in Nederland hangt. Wie geen zin heeft om onze methode en de mitsen en maren door te lezen, kan naar het einde scrollen: daar geef ik een zeer voorzichtige en een realistische schatting.

In september 2011 plofte een interessant document in de mailbox van Sargasso: een overzicht van 172 ANPR-camera’s (kentekenherkenning) die het korps Amsterdam-Amstelland wilde gebruiken om een digitale slotgracht rond de hoofdstad te leggen. Op de redactie borrelde de simpele vraag op: hoeveel camera’s staan er eigenlijk in Nederland?

Niemand heeft het overzicht. Het openbare cameratoezicht is een zaak van lokale bestuursorganen: gemeenten, politiekorpsen, provincies en valt onder verschillende wettelijke regimes (Gemeentewet en Wet politiegegevens). Het private toezicht is al helemaal versplinterd. Dat ligt immers bij bedrijven en particulieren die geen meldplicht hebben. En deze gegevens vallen ook weer onder een andere wet, de Wet bescherming persoonsgegevens.

Foto: Jay Phagan (cc)

Trends in cameratoezicht

INTERVIEW - Cameratoezicht is de laatste jaren flink veranderd. Wat zijn de huidige trends? Een gesprek met cameradeskundige Sander Flight.

Wie in Nederland iets wil weten over camera’s komt al snel uit bij Sander Flight. Hij is onderzoeker bij commercieel bureau DSP-groep in Amsterdam en adviseert over de toepassing van cameratoezicht. Zijn boodschap is vaak niet optimistisch: er is een groot gat tussen droom en daad. Op papier kan de techniek veel en zijn er niet zo gek veel juridische bezwaren. Maar de praktijk is lastig en chaotisch en de mogelijkheden van cameratoezicht worden beperkt benut.

Vorig jaar schreef hij bijvoorbeeld een kritisch rapport over de effectiviteit van ANPR (Automated Number Plate Recognition) naar aanleiding van het wetsvoorstel om door camera’s gescande kentekens vier weken te bewaren. Dit voorstel ligt nu ter behandeling in de Tweede Kamer. De conclusie? Ja, een landelijk dekkend camerasysteem kan een meerwaarde hebben voor de opsporing, maar verwacht er voorlopig niet al te veel van, is kort samengevat de boodschap.

De wet sluit aan bij een aantal trends die nu gaande is in ‘cameraland’, maar uit het gesprek met Sander Flight blijkt dat die trends zo hun eigen problemen en uitdagingen oproepen.

Foto: Jay Phagan (cc)

Hoeveel ANPR-camera’s zijn er eigenlijk?

ANALYSE - Uw kenteken wordt straks vier weken bewaard als u langs een ANPR-camera rijdt. De Tweede Kamer is in grote lijnen akkoord met een wetsvoorstel dat dat regelt. Hoeveel van dit soort camera’s zijn er eigenlijk? En waar staan ze?

In het politieke debat over de opslag van kentekengegevens en de bijbehorende rapporten en adviezen wordt uitgegaan van ongeveer driehonderd Automatic Number Plate Recognition (ANPR)-camera’s. Het doorgaans goed ingevoerde Webwereld sprak gisteren van tienduizenden camera’s. Beide aantallen kloppen niet.

We kunnen met zekerheid zeggen dat er 1625 ANPR-camera’s langs de Nederlandse wegen staan. Maar ze zijn lang niet allemaal geschikt voor opsporing. Op dit moment worden al die gescande kentekens nauwelijks gebruikt voor opsporing en dat blijft ook wel even zo ondanks de nieuwe wet (daarover volgende week meer op Sargasso).

Laten we eens gaan tellen.

De meeste ANPR-camera’s worden ingezet voor verkeersmanagement en vallen onder het beheer van de Nationale Databank Wegverkeersgegevens (NDW). Met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) hebben we een overzicht van al die camera’s gekregen. Het zijn er duizend en die staan vooral in steden en langs provinciale wegen in de Randstad en Noord-Brabant.

Encryptie

Foto: Jay Phagan (cc)

Forse groei cameratoezicht

ANALYSE - Het aantal gemeenten dat cameratoezicht is gestart, is in 2012 fors gegroeid. Vijf gemeenten besloten ermee te stoppen. Dat blijkt uit een analyse van cameradeskundige Sander Flight. 

In 2012 namen 32 Nederlandse gemeenten het besluit een nieuw cameraproject te starten. Dat is bijna net zoveel als in 2011 toen 36 gemeenten hiervoor kozen. Vijf gemeenten kozen ervoor geen camera’s op te hangen. Daarnaast werden er zes cameraprojecten in vijf gemeenten beëindigd. De meeste gemeentelijke camera’s werden opgehangen in uitgaansgebieden, daarna volgen op afstand bedrijventerreinen en winkelgebieden.

De gemeenten die kozen voor extra cameratoezicht variëren sterk in omvang. Er zitten grote steden bij zoals Amsterdam, Den Haag, Amersfoort, Amstelveen, Enschede, Haarlem en Zwolle. Maar ook kleinere gemeenten besloten toezicht te gaan houden met camera’s, zoals bijvoorbeeld Culemborg, Dalfsen, Hoorn, Kaatsheuvel, Laren, Medemblik, Nijkerk, Purmerend en Westervoort.

Dé trend in 2012 was de inzet van flexibele camera’s. Die worden een paar dagen, weken of maanden op hotspots opgehangen om acute problemen aan te pakken. Tot op heden was dat niet toegestaan en bleven camera’s altijd meerdere jaren hangen. Voor elke verplaatsing moest een nieuw besluit door het gemeentebestuur worden genomen, vaak in overleg met de gemeenteraad.

Vlak voor de kerstvakantie diende het kabinet een wetsvoorstel in om deze vorm van cameratoezicht te voorzien van een wettelijke basis. Het wetsvoorstel ligt op dit moment voor advies bij de Raad van State en is nog niet openbaar gemaakt.

Foto: Jay Phagan (cc)

De staat van de surveillancestaat

COLUMN - Even checken mensen, wat is de staat van de surveillancestaat? Een bijdrage van Jaap-Henk Hoepman.

Sla de persoonlijke gegevens van alle klanten van Internet Service Providers en telefoniebedrijven op in een centrale database.

Bewaar zes maanden lang van alle Internet en telefonie gebruikers wanneer en hoe lang ze gebruik maken van Internet en hoe lang en met wie ze bellen (en vanaf welke locatie).

Luister real-time telefoongesprekken, email en internetverbindingen af.

Surveilleer op twitter, en breng iedereen een bezoek die een doodsbedreiging uit.

Plaats overal in de stad camera’s en bekijk de beelden vanuit een centrale meldkamer (en sla de beelden ook nog een paar dagen op).

Plaats camera’s met nummerplaatherkenning langs de grens en langs de snelwegen, en bewaar deze gegevens vier weken.

  Stop iedereen in een DNA database – Zaak Vaatstra bewijst noodzaak. (Een DNA databank? Ik zeg doen!)

 

  Volg alle automobilisten in realtime en beboet snelheidsovertreders automatisch – 661 verkeersdoden in 2011bewijzen noodzaak.

  Volg het door de OV chipkaart geregistreerde reisgedrag van alle reizigers met het openbaar vervoer.

  Volg de positie van alle mobiele telefoons in real-time.

  Sla alle vingerafdrukken van alle Nederlanders op in een centrale database – 1.19 miljoen misdrijven in 2011bewijzen noodzaak.

Volgende