Déjà vu in Lyon

COLUMN - “Het vonnis lijkt al klaar te liggen.” Vorige week stookte PVV-leider Geert Wilders het vuurtje alvast op in aanloop naar zijn proces. Een week eerder stond zijn collega Marine Le Pen terecht. Wilders volgt het ongetwijfeld op de voet. Profiteert Le Pen electoraal van haar proces? Onderzoek hiernaar loopt.

“Sorry, maar voor degenen die het zo graag over de Tweede Wereldoorlog hebben, als het gaat over de bezetting: dit keer zouden we het erover kunnen hebben, want dat is een bezetting.” Met “dat” bedoelde Le Pen, leider van de Franse partij Front national, biddende moslims in de straten van Lyon. De moslims waren uitgeweken naar de straten omdat de moskeeën vol zaten. Le Pen deed de uitspraak in Lyon.

Onder luid applaus vervolgde Le Pen: “Het is een bezetting van stukken territorium, in wijken waar religieuze wetten gelden, het is een bezetting. Er zijn geen tanks, geen soldaten, maar toch is het een bezetting en mensen hebben er last van.” De uitspraak dateert van december 2010. Sindsdien hebben verscheidene organisaties geprobeerd om Le Pen zich voor de rechter te laten verantwoorden.

Het Franse OM stelde een vooronderzoek in, maar zag af van vervolging in september 2011. Op instigatie van een anti-racismeorganisatie werd in januari 2012 een onderzoek ingesteld. Le Pen kon echter niet worden vervolgd omdat ze, als lid van het Europees Parlement, strafrechtelijke immuniteit genoot. In juli 2013 stemde het Parlement voor opheffing van die immuniteit. Vijf jaar na dato stond ze terecht in Lyon.

Le Pen wordt vervolgd wegens aanzetten tot haat op basis van religieuze overtuiging. Ter terechtzitting bepleitte het OM vrijspraak. Niettemin kan Le Pen alsnog worden veroordeeld. Ze riskeert maximaal een jaar gevangenisstraf en een maximale boete van 45.000 euro. Uitspraak is op 15 december. Vrijspraak zou Le Pen hoogstwaarschijnlijk goed uitkomen bij haar pogingen om haar partij salonfähig te maken.

Het proces-Le Pen past in een internationaal patroon. In veel Europese landen zijn politici vervolgd voor uitspraken over immigratie. En niet de minsten. In Nederland werd Wilders vervolgd, in Duitsland zowel Günter Deckert als Udo Voigt, in Wallonië Daniel Féret en in Frankrijk eerst Jean-Marie Le Pen en nu zijn dochter Marine. Allen waren op dat moment leider van de grootste anti-immigratiepartij van hun land.

Daarnaast wordt soms geprobeerd om anti-immigratiepartijen te verbieden. Op dit moment loopt er bijvoorbeeld een verbodsprocedure tegen de Duitse NPD, nadat een eerdere poging mislukte. In ons land kennen we verbodsprocedures tegen NVU en CP’86. Eerstgenoemde mislukte; de NVU roert zich nu in het vluchtelingendebat. Laatstgenoemde lukte; CP’86 werd in 1998 op last van de rechter ontbonden.

Maar waar de zaak-Le Pen de treffendste gelijkenis mee heeft is het proces tegen Wilders in 2010-2011. Claes de Vreese en ik hebben aangetoond dat de beslissing in januari 2009 dat Wilders moest worden vervolgd hem stemmen heeft opgeleverd en effecten had op tevredenheid met hoe onze democratie werkt. Beide zaken onderzoeken we nu ook bij de zaak-Le Pen, samen met vier Franse collega’s.

Het gaat hierbij om een voorloper van een groter project. In dat bredere onderzoek zullen allerlei effecten worden onderzocht van allerlei juridische maatregelen tegen anti-immigratiepartijen in 21 landen sinds de jaren zestig. Vijf onderzoekers zullen aan dat project werken en het zal vijf jaar duren. Het project zal van start gaan in januari. Dus na de uitspraak in de zaak-Le Pen, over krap twee maanden.

Gezien de planning lijkt men te rekenen op effecten: die uitspraak is net na de Franse regioverkiezingen…