De Viva en Oekraïense matrozen

Vandaag plaatsen wij een gastbijdrage van Natasha Gerson die momenteel op een vrachtschip de wereld rondreist (zeeopschool.nl). Natasha stelt de hypocriete moraal van de Viva-redactie aan de kaak die over de ruggen van hardwerkende Oekraïense scheepsmannen besmuikte seksuele fantasietjes publiceert. Terwijl datzelfde blad eerder haar neus ophaalde voor een realistisch reisverslag van een vrouw op zee. Een gastbijdrage over “roedels Oekraïense matrozen” versus “pseudo-emancipatorische sekszemelarij”:

Willen we stiekem niet toch dat onze fantasieën uitkomen – behalve dan de variant ‘overmeesterd worden door een roedel Oekraïense matrozen’… (Jossine Modderman in de Viva)

Mijn eerste reactie op de mail met het citaat uit de Viva die ik hier op de Atlantische Oceaan ontving, was een schaterlach. Die zonk echter tamelijk snel weg. Nou ging het uiteindelijk maar om één zinnetje. Maar het was wel een dom zinnetje. Een aanmatigend, chauvinistisch, ja zelfs racistisch zinnetje. Misschien reageer ik overtrokken, maar dat ligt dat ook aan de context en omstandigheden.

Wat voorafging. Vlak voor mijn aanmonstering, hier op het vrachtschip mv Lida, bood ik diverse damesbladen , waaronder de Viva, een column aan met het thema: ‘Vrouw op de wilde vaart’. Men vond het zonder uitzondering ‘spannend, hoor’ wat ik ging doen (in wat voor zin dat ‘spannend’ gevonden werd blijkt nu, een heeft weinig met scheepvaart van doen). Het was dan ook net in de periode dat er weer eens negatieve publiciteit over de Nederlandse marine was. Orgies en verkrachtingen aan boord, discussies over wel of geen porno toestaan op gemengde schepen, enzovoorts. Door Jossine Modderman van de Viva werd me daar op de valreep nog wel een artikel over aangeboden, maar ik had er geen tijd meer voor. Mijn column werd na beraad (‘En de bemanning? Oekraïners? Meisje toch, vind je dat niet eng?’) door alle redacties afgewezen onder de unanieme reden dat ‘de Lezeres’ (die enkelvoudige doelgroepkloon tussen de 18 en de 35 die eenieder voor ogen moet houden bij het oppennen van zouteloze artikeltjes als ‘Durf je hem wel te vertellen wat je echt wilt in bed?’ ) die Lezeres dus, zou zich ‘niet kunnen identificeren’ met een vrouw die vrijwillig een kwartaal met zeven mannen (Oekraïners!) op een schip gaat zitten. Zou er iets ‘gebeuren’ -seksuele intimidatie, iets in die geest, je zag ze denken dat dat onvermijdelijk zou zijn- , dan zou, hou je vast,’ de Lezeres zich schuldig voelen als ze zich toch op de gedachte zou betrappen dat het mijn eigen schuld was’. En schuldgevoel opwekken bij de Lezeres is uiteraard niet de bedoeling, want niet bevorderlijk voor de verkoop. Mijn argument dat ik niet de eerste scheepsredactrice op de Lida en bij deze bemanning zou zijn, maar dat ik een stuk of vijf voorgangsters had die allemaal blakend van welstand en gretig om nog eens terug te komen, terug aan wal waren gezet, werd weggewoven.

Tot dusver dus het glossy salon-feminisme voor de Vinexwijk. Lekker dan. Nee. Er zat geen column in. Nou ja, jammer. En nu krijg ik hier aan boord dus een mailtje van een van mijn voorgangsters, Marijke: “Waar was “ (schreef Marijke) ” Jossine Modderman met haar gedachten toen ze een artikel schreef over geheime fantasieën in de Viva?: “Ze zijn spannend en sexueel prikkelend juist doordat ze over spannende, enigszins gevaarlijke situaties gaan en ‘verboden zijn’. Willen we stiekem niet toch dat onze fantasieën uitkomen – behalve dan de variant ‘overmeesterd worden door een roedel Oekraïense matrozen’…” Hahaha! Stond eronder. En ik forwarde het ook lachend door aan de (Nederlandse) kapitein. Maar die was verbaasd dat ik het grappig vond. Vind je dat leuk? Nou, leuk… Ik legde uit dat ik deze vrouw een column had aangeboden voor mijn reis met de Lida. Nu keek hij helemaal non-plussed. Nou, niet dat het hem doorgaans aan humor ontbrak, maar, eh, maakte dat verhaal het niet nog erger? En langzaam, niet alleen door zijn reactie, maar in het algemeen, zonk het in.

Ja, want het was beledigend. Niet zozeer ten aanzien van mij, maar vooral voor de bemanning. De portee van het artikel was dat iedereen het recht heeft op haar seksuele fantasie. Dat de Lezeres zich daar vooral Niet Schuldig over hoeft te voelen. (Mijn moeder, in een mail als reactie: ‘Helemaal mee eens, maar moeten wij dat dan altijd maar weer lezen? Weten we dat niet langzamerhand wel een keer?’) En daar gaat het inderdaad om. Ik heb er geen probleem mee dat mijn columnvoorstel de basis is geweest voor de dagdromerij van Modderman in haar grauwe kantoor in Hoofddorp. Als dat zo is. Dat vind ik zelfs wel grappig. Maar het zo opschrijven, als vanzelfsprekend voorbeeld, is een tweede. Allereerst, die ‘roedel matrozen’. Matrozen, synoniem, uiteraard, met een stelletje beesten. Want dat matrozen dat zijn, daar gaat ‘De Lezeres’ natuurlijk al vanuit. Zeker omdat confrontatie met het tegendeel dus bewust van haar weggehouden wordt. Door dezelfde Moddermannen en de rest van haar Sanoma en WPG-kliek. Maar dan het schepje erbovenop: Nog erger dan gewone matrozen, vanzelfsprekend voorbijgaand aan onze Jantjes met hun losse handjes, het summum van aangenomen non-civilisatie, juist: Oekraïners! Hoe kwam ze er toch op. En na anderhalve maand, van Bombay tot de Azoren aan boord, is dat wat steekt.

Ik zit hier 24 uur per dag op zee, met dus, ‘een roedel Oekraïense matrozen’. Had ik mijn eigen column kunnen schrijven, dan had de Lezeres er dus kennis van kunnen nemen wat een plezierige, hoffelijke en gewoon enorm professionele bemanning dat is. Waar ik me in alle opzichten veilig en op mijn gemak bij weet. Die als kinderen van de voormalige Sovietunie voor het grootste deel zonen van werkende moeders- in uiteenlopende beroepen- zijn, en een vrouw in hun team een stuk minder vreemd vinden dan menig Nederlander. Die onvoorstelbaar hard (harder dan de Moddermannen van deze wereld zich ook kunnen voorstellen) werken voor hun gezinnen, hun ouders, hun gemeenschap, maar desalniettemin hun best doen om je als buitenstaander onderdeel te laten zijn van hun crew. Die – in tegenstelling tot onze Jantjes, die zich verweerden als zou hun gedrag niet meer dan ‘een afspiegeling van het moderne leven aan wal’ zijn, wat te denken geeft over de Nederlandse maatschappij- vertederend, tot op hun haarwortels blozen als je eens een hut betreedt en je blik onwillekeurig valt op een blotige DVD, die dan voor je gaat zitten haastig onder Lord of the Rings geschoven wordt. Dus die het gewoon niet verdienen om als het zelfsprekend toppunt van barbarisme neergezet te worden in een dom broodstuk tussen de deoreclames in een insipide blaadje. Alle pseudo-emancipatorische sekszemelarij in die Viva’s en aanverwant ten spijt, komt het me voor dat er toch nog grote taboes te beslechten zijn in het vrouwenbladen-spectrum. Of eigenlijk maar een, maar wel een grote. Namelijk dat op mannen en vrouwen die normaal tegen elkaar doen, en gewoon in wederzijds respect samenwerken. En dat zijn er veel. Overal. Oekraïners, Nederlanders en overal elders. En niet alleen op zee. Wil de Lezeres dat niet horen? Ik betwijfel dat echt ten zeerste.

Jossine hebben we een mooie crewfoto onder de kop ‘Spasiba, Jossine, da swiedanja’ (‘Dank je, en tot ziens’) voor boven haar bed gemaild…