De puinhopen van tien jaar Pim

Op 20 augustus 2001 verklaarde Pim Fortuyn de politiek in te willen gaan. Achteneenhalve maand later al werd hij in Hilversum doodgeschoten door Volkert van der Graaf en werd het Binnenhof in Den Haag belegerd door zijn woedende aanhang. Het zijn beelden die ik niet gauw vergeet – de moord zowel als de eerste reacties erop waren diep schokkend.

Fortuyn leverde met zijn in 1997 uitgegeven boek Tegen de islamisering van onze cultuur een vroege bijdrage aan wat we nu het islamdebat noemen, maar het kreeg aanvankelijk weinig aandacht. Al meteen in augustus 2001 geeft hij in het Rotterdams Dagblad de richting van zijn denken aan, in woorden die nog altijd snoeihard zijn: “Ik ben ook voor een ‘koude oorlog’ met de islam. De islam zie ik als een buitengewone bedreiging, als een ons vijandige samenleving.” En begin september: “Je moet de moskeeën zien als mantelorganisaties … in de moskeeën worden martelaars gefokt.” Op de elfde van diezelfde maand vlogen twee vliegtuigen in de Twin Towers en leek professor Pim gelijk te krijgen. De achterlijke cultuur (ook dat zijn woorden van Fortuyn) had zich van zijn slechtste kant laten zien. Met het zogenaamde islamdebat is het sindsdien niet meer goed gekomen.

Voor de Nederlander die in de meest problematische wijken van het land woonde, leek Fortuyn een verademing na de verstikkende atmosfeer van de jaren tachtig en negentig, toen mensen die de problemen in hun wijken wilden bespreken, als racisten werden weggezet. Ik herinner me een debat onder leiding van (toen nog) “links geweten” Jack Spijkerman in Tilburg, midden jaren negentig in Noorderlicht, waar mijn suggestie om te luisteren naar de wijkbewoners om te ontdekken wat nu werkelijk hun problemen waren, door de gespreksleider en door mededebater Ed van Thijn werden weggewuifd. Naar die mensen luister je niet, was de teneur.

Dat had ongetwijfeld te maken met de aan elkaar verwante partijen Centrumpartij/Centrumdemocraten/CP’86, partijen die zoals vaak gesteld qua publieke uitspraken voorzichtiger waren dan later Fortuyn, Bolkestein en Wilders, maar die wel extreemrechtse hardliners zoals Stewart Mordaunt en Wim Beaux aantrokken. De angst voor extreemrechts was in die jaren beduidend groter dan de angst voor de extreme islam of voor extreemlinks.

Ordeproblemen

Maar naar de mensen in de probleemwijken werd ook door Fortuyn niet echt geluisterd. Hun problemen bestonden niet uit horden ‘martelaars’ die in moskeeën bloedige aanslagen planden uit naam van Allah en zelfs niet uit gebedsoproepen die midden in de nacht over de daken schalden. De mensen in de wijken hadden en hebben nog steeds vooral met ordeproblemen te maken die feitelijk heel weinig of niets van doen hebben met een religie. Natuurlijk is er de angst dat een leefomgeving verandert door de instroom van buitenlanders, maar waarom zouden we dat op het bordje schuiven van een religie, als we tegelijkertijd klagen over Antillianen, die niet aan Allah doen, en tegenwoordig ook over Polen die zoals iedereen weet vooral katholiek zijn?

Fortuyn bepleitte dan ook een immigratiestop, net als Wilders later ook zou doen. Dit is mijns inziens de belangrijkste reden voor hun succes en er valt wel degelijk iets voor te zeggen, bekeken vanuit het standpunt van de bewoner van een achterstandswijk. Maar de rauwe kritiek op de islam an sich, begonnen bij Fortuyn en door Wilders geperfectioneerd tot een constante barrage lage aanvallen op mensen die helemaal niets verkeerd doen, appelleert aan niets anders dan wraakgevoelens. Met het weren van vrouwen die hoofddoeken dragen uit het openbaar vervoer wordt geen enkel probleem opgelost.

In tegendeel zelfs. Iemand die tussen twee culturen staat, zoals een jongere allochtoon, wordt niet aangemoedigd om te kiezen voor Nederland als de rest van het land zich bij voortduring met extreme minachting uitspreekt over zijn of haar achtergrond. De aanvallen op de islam drijven mensen verder uit elkaar. Hoe dat moet zorgen voor rust in Zuilen of de Oosterwei is me een raadsel.

Dit is het dilemma van populistisch rechts in Nederland. Henk en Ingrid stemmen tegen immigratie maar krijgen een partij die zich in hoofdzaak bezighoudt met islamofobie. Naar de wijken wordt nauwelijks omgekeken: Wilders en de zijnen hebben het druk met onderwerpen zoals rituele slacht, hoofddoekjes of gebeurtenissen in het buitenland en stemden uiteindelijk zelfs in met bezuinigingen op de politie in de Hofstad. De politie die ordeproblemen zou kunnen verhelpen, die Henk en Ingrid dat zo node gemiste gevoel van veiligheid zou kunnen geven: PVV Den Haag ziet er de noodzaak niet van.

Angst

Toch zijn Henk en Ingrid nog altijd tevreden met de PVV. Hoe kan het ook anders – hen is aangepraat dat islam terrorisme betekent. Vanachter de begonia’s schijten ze in hun broek bij het zien van “die felle haatvolle blik” en “die onmiskenbare houding van ‘ik heb maling aan jullie westerse samenleving’” zoals Trots op Nederland het zo fijntjes beschrijft. Let op hoe die pubers kennelijk aan de Nederlandse maatschappij staan te denken, en niet aan meisjes of wiet of ontsnappen aan het ouderlijk gezag zoals normale pubers – dat is de essentie van de waanzin die het land te pakken heeft. Ook Wilders leeft van de onredelijke angst dat Marokkaans-Nederlandse pubers allemaal agenten van de jihad zijn, en dat ze dromen van de sharia. Maar als het waar is dat deze jongeren zich massaal schuldig maken aan tasjesroof, dan is sharia wel het laatste wat ze willen. Het is lastig scooterrijden met een afgehakte hand.

De koppeling tussen de problemen op wijkniveau en de fundamentalistische islam, of erger nog: het terrorisme, is gevaarlijke onzin. Het roept angsten in mensen wakker die veel sterker zijn dan de basale gevoelens van ongemak vanwege veranderingen in de leefomgeving – de soort gevoelens waar Hans Janmaat nog aan appelleerde.

Deze valse koppeling is het echte resultaat van de eens zo bejubelde Fortuynrevolte. Het volk heeft niet de stem gekregen die zo lang ontbrak. Het heeft een nieuwe, haast religieuze “waarheid” voor de kiezen gekregen, geschraagd door valse wetenschappers als Hans Jansen en door vergezochte complottheorieën zoals Eurabia van Bat Ye’or, een soort Protokollen van de Wijzen van Mekka. De problemen die het volk tien jaar geleden had, zijn intussen alleen maar verhevigd.

Ook Wilders gaat ze niet oplossen. Hij kijkt wel link uit; het is een onuitputtelijke bron van PVV-stemmen die hij nodig heeft om in de VS, Israël, Duitsland, Groot-Brittannië, Denemarken, Canada en binnenkort wellicht ook Australië serieus genoeg te worden genomen om zijn wereldwijde anti-islamorganisatie op te kunnen zetten. Henk en Ingrid, hun wijk, hun nachtrust en de handtas van Henk’s moeder spelen daarbij helemaal geen rol.

Nederland blijft achter met probleemwijken en met een jonge generatie die niets anders gehoord heeft dan hoe vreselijk gevaarlijk hun klasgenootjes wel niet zijn. Hoe gaan we dat weer rechtzetten? Dat zijn de puinhopen van tien jaar Pim. At your service.