ELDERS - Het is te rustig in Roemenië. Het land is een soort binnenstebuiten gekeerd Oekraïne. Er is veel om over te klagen, maar de Roemenen halen hun schouders op.
De zomer lijkt hun onvrede te sussen, want er is geen beter medicijn tegen misgenoegen dan de zon. Dit terwijl misgenoegen op zijn plaats is. Roemenië heeft namelijk een nieuwe soap voorgeschoteld gekregen met in de hoofdrol de corrupte broer van president Traian Băsescu. Het volkslied van het land gebiedt de Roemenen om te ontwaken. Het wordt tijd.
De toetreding van het Zuidoost-Europese land tot de EU wordt vanuit Nederland, met terugwerkende kracht, vol scepsis bekeken. Voor Roemenië is het lidmaatschap echter een zegen. Niet per se financieel; het binnenharken van Europese fondsen is ingewikkelder dan men dacht. Er is iets veranderd wat belangrijker is dan geld. Het positieve denken is gereanimeerd in een land waarin negativisme door de eeuwen heen welig om zich heen greep.
Dat heeft mijn inziens vooral met één belangrijk punt te maken: corruptie. De Duitse politicus en oud-Europees Commissaris Günter Verheugen zei eens in een interview dat als je hem vraagt ‘wie de meest corrupte landen zijn in de EU, Roemenië en Bulgarije daar niet bij horen’. Sympathiek, maar de reinste onzin natuurlijk. Zolang je doodziek in een ziekenhuis aankomt en eerst de portemonnee moet trekken voordat je wordt behandeld, ben je behoorlijk corrupt. Volgens officiële cijfers zijn alleen Griekenland en Bulgarije nog corruptere EU-leden. Dat vind ik al geloofwaardiger. Corruptie is hoe dan ook al jaren het gesprek van de dag binnen de landsgrenzen van Roemenië, aangewakkerd door de Europese Unie – waarvoor dank.
Gelukkig wordt er niet alleen over gepraat, er wordt ook wat aan gedaan. Natuurlijk, toen het Europese lidmaatschap nog niet in de pocket was, maakte Roemenië grotere stappen – hoewel die vergelijking wat mij betreft niet helemaal op gaat. De eerste stapjes omhoog gaan altijd het snelst. De strijd tegen corruptie vordert gestaag. De verhalen die daarmee gepaard gaan zijn niet fraai, maar noodzakelijk. Corruptie is als een puist. Bij het uitknijpen komt een hoop pus naar buiten, maar het lucht wel op en is nog bevredigend bovendien.
Puisten
Bekend pus is onder andere Adrian Năstase, de oud-premier van Roemenië, die na zijn herstel van een mislukte zelfmoordpoging een gevangenisstraf uitzit van vier jaar wegens afpersing en het aannemen van smeergeld. Ook Gigi Becali, de exorbitante eigenaar van voetbalclub Steaua Boekarest, de club die vorig jaar Ajax uit de Europa League knikkerde, is opgesloten. Hij zit drie jaar uit voor het maken van een illegale landruil. Afgelopen week was er ook plaats in het nieuws voor Romeo Stavarache, de burgemeester van de districthoofdstad Bacău. Hem hangt een gevangenisstraf boven het hoofd voor het illegaal binnenharken van steekpenningen.
Crème de la crème van het pus is het verhaal van de gebroeders Băsescu. Niets is interessanter dan een familietragedie. Mircea Băsescu (het broertje van Traian Băsescu, de president) wordt beschuldigd van het aannemen van 250.000 euro, aangereikt door crimineel Sandu Anghel, in de hoop dat Băsescu zijn invloed zou aanwenden om zijn acht jaar gevangenisstraf te verkorten. Een lang verhaal, maar wel een verhaal waar Roemenië van smult. Gaat president Băsescu ongemerkt zijn gezag gebruiken om broertje Băsescu vrij te krijgen? Hij zegt van niet, maar dat is de president in hem die spreekt. Presidenten zeggen wel vaker wat, maar doen vaak hele andere dingen. Niemand weet waar dit verhaal gaat eindigen.
Onder Traian Băsescu werd Roemenië de EU in gemoffeld en begon eindelijk de strijd tegen de grootscheepse corruptie in het Zuidoost-Europese land. Niet per se zijn verdiensten, maar toch. Desalniettemin kennen de meeste Roemenen hem als ‘de boef die onze gehele vloot heeft verkocht voor een prikkie.’
De timing van de soap is in het voordeel van Victor Ponta, de huidige premier van Roemenië en tevens aartsvijand van de president. Uit recent onderzoek van de Political Rating Agency blijkt Ponta op 46,3% van de stemmers te mogen rekenen tijdens de presidentsverkiezingen in november. En hij wil zó graag.
De premier heeft zijn afkeer jegens de huidige president nooit heeft ingeslikt. Ponta, zelf ook niet verschoond van controverse (het kleine werk: plagiaat, gefalsificeerde cv’s, et cetera), zei onder andere: ‘Băsescu is een corrupte communist’ en ‘ik ben er zeker van dat Traian Băsescu degene is die eindigt in de gevangenis.’ En het zal mij niets verbazen dat hij gelijk krijgt en dat ook Băsescu voor de rechtbank moet verschijnen om het een en ander uit te komen leggen.
Ontwaak!
Zo’n vijf jaar geleden orakelde een taxichauffeur tegen mij dat de ‘corrupte bonzen nooit zullen worden aangepakt’. Afgelopen november nam ik opnieuw de taxi in Roemenië en zei zijn collega opgetogen: ‘Er is wat veranderd. Niemand in de top is meer veilig.’
Dat ‘wat’ is o zo belangrijk. Zeker nu. Victor Ponta wordt zeer waarschijnlijk de volgende president van Roemenië. Dat hij goede vriendjes is met de eerdergenoemde veroordeelde oud-premier Năstase en in al zijn ijver veel democratische veranderingen ondermijnt, lijkt erop te impliceren dat het land het afglijdende Hongarije achterna zal gaan.
Tel de tragedie van de gebroeders Băsescu daarbij op en het is duidelijk dat er nog veel werk aan de winkel is voor Roemenië, zonder dat er iemand is om dat werk op te pakken. En de Roemenen aanschouwen het gelaten en halen hun schouders op. Maar als de zomer is verdreven en de koude arriveert, zit het land opgescheept met de volgende incapabele president.
Eeuwig zonde. Het is juist tijd voor verandering. Druk vanuit Nederland is daarbij welkom. De Roemenen vinden het vreselijk dat het kleine Nederland hen de toegang tot de Schengenzone ontzegt, terwijl Roemenië aan alle regels voldoet. Ik zeg: houden zo. Regels zijn er om gebroken te worden – iets wat de Roemenen niet vreemd is. Gebruik de Schengenzone om Roemenië te prikkelen en te doen nadenken over de toekomst.
Het is tijd voor de jonge generatie, die zich het positivisme eigen maakt en de kleine corruptie (het handjeklap met artsen en agenten) van zich af probeert te schudden. Daarom eindigt dit stuk met het volkslied: ontwaak, Roemenen!
Stefan Popa is schrijver van half Nederlandse en half Roemeense afkomst. Zijn debuutroman Verdwenen grenzen verscheen in februari.