De eerste propagandaslag

ACHTERGROND - Zullen we ooit de waarheid te weten komen over de MH17?

Het gisteren gepubliceerde rapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV) met de voorlopige bevindingen over de ramp met de MH17 gaat nog niet over de schuldvraag. Maar volgens velen was het meteen al wel duidelijk wie verantwoordelijk gesteld moet worden. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry wees een paar dagen na de ramp de Russische separatisten en Rusland als wapenleverancier aan als schuldigen. Het bewijsmateriaal hield hij voor zich. Maar de eerste propagandaslag was gewonnen. Zijn uitleg domineert sindsdien de westerse media ondanks de vele onbeantwoorde vragen die er zijn.

Aan de Russische kant wordt natuurlijk naar Kiev gewezen. Geen twijfel mogelijk, zeggen de Russen: het was een streek van de “fascisten”. En het westen probeert ons zwart te maken. Kijk naar de BBC die een verslag van haar eigen reporter waarin ooggetuigen spreken over een Oekraïens vliegtuig censureerde terwijl ze het verhaal van anderen die naar de Russen verwijzen wel uitzenden. Tot zover de Russische kant van het verhaal.

Premier Rutte waarschuwde vandaag terecht voor overhaaste conclusies zo lang het onderzoek nog loopt. Hij is zoals altijd optimistisch gestemd, maar het lijkt mij zeer onwaarschijnlijk dat de ware toedracht ooit boven tafel zal komen. Ik ga daar dus ook niet over speculeren, ondanks de overvloed aan informatie die volgens velen in het westen slechts naar één mogelijke dader kan leiden.

Kan zijn. Ik vind het vooral belangrijk dat we er rekening mee houden dat het daar oorlog is en dat zowel Rusland als Amerika en de NAVO landen partij hebben gekozen. En iedereen weet dat in de oorlog de waarheid als eerste sneuvelt. Een onafhankelijk onderzoek is in zo’n situatie vrijwel onmogelijk. Zowel Poetin als Obama zal zijn uiterste best doen politieke winst te halen uit het trieste lot van de 298 slachtoffers en hun nabestaanden.

Een aanwijzing dat de doofpot inmiddels is klaargezet geeft de (aanvankelijk geheim gehouden) overeenkomst die Nederland met enkele andere betrokken landen heeft gesloten over het strafrechtelijk onderzoek dat nog moet gaan plaatsvinden. “Onderdeel van de afspraak is dat de ondertekenaars de baas blijven over de informatie die ze zelf inbrengen. Ze kunnen dus een veto uitspreken over het openbaar maken van hun eigen gegevens. Dergelijke afspraken worden vaker gemaakt in internationale onderzoeken waarin gevoelige informatie van bijvoorbeeld inlichtingendiensten worden gedeeld.” Een van de landen waarmee Nederland deze afspraak heeft gemaakt is Oekraïne. Dat land zal alle informatie bezien in het licht van de oorlog die er gevoerd wordt. Aan de openbaarheid en de controleerbaarheid van het onderzoek kan dus op voorhand getwijfeld worden.

Opmerkelijk is de claim van de landen van het Joint Investigation Team dat zij uitgaan van de resolutie van de Verenigde Naties waarin – met steun van Rusland – een onafhankelijk onderzoek is geëist. Kan dat met één oorlogvoerende partij en zonder deelname van de tegenpartij? Opmerkelijk is ook dat het JIT in het onderzoek gaat samenwerken met een aantal andere landen met slachtoffers van de crash, waaronder de VS. Volgens de Nederlandse regering zijn er echter geen Amerikaanse burgers bij de vliegramp betrokken. Het JIT krijgt zo de schijn van een westers onderonsje. Zou het in die hoedanigheid in staat zijn de juistheid van Kerry’s beweringen aan het licht te brengen?

Eind juli heeft een groep van gepensioneerde CIA-medewerkers een open brief geschreven aan Obama met het verzoek het bewijsmateriaal van de Amerikaanse inlichtingendiensten te openbaren. Genoemd worden onder andere de satellietbeelden die Kamerleden Omtzigt en Van Bommel in hun reactie op het rapport van de OVV nog zeggen te missen. De oud-CIA-medewerkers tonen weinig vertrouwen in hun regering. Vooral Kerry moet het in hun brief ontgelden. Hem wordt verweten zonder deugdelijk bewijs Europese regeringen er toe te hebben aangezet het conflict met Rusland over de opstand in de oostelijke provincies van Oekraïne op te blazen.

De briefschrijvers maken de vergelijking met een andere vliegramp, meer dan dertig jaar geleden, met een Koreaans vliegtuig dat per ongeluk werd neergeschoten toen het in het Russisch luchtruim vloog. President Reagan beschuldigde de Russen er meteen van dat zij bewust een passagiersvliegtuig (de KAL007)hadden neergeschoten. Later bleek dat de Russen het toestel hadden gehouden voor een spionagevliegtuig en dat de Amerikanen dat ook wisten. Alvin A. Snyder, directeur van de film- en televisieafdeling van de CIA, schreef er in 1995 een boek over onder de titel: Warriors of Disinformation. Snyder voelde zich achteraf bedonderd toen hij de volledige informatie over de toedracht in handen kreeg. Zijn cynische conclusie: “The moral of the story is that all governments, including our own, lie when it suits their purposes. The key is to lie first.” 

Deze getuigenis van oud-CIA-medewerkers, die weten waar ze over praten, zegt nog niets over de schuldvraag bij de ramp met de MH17. Maar we zijn wel gewaarschuwd dat er bij deze ramp door de autoriteiten met informatie wordt gemanipuleerd. En eigenlijk hadden we dat ook al wel kunnen weten. Wat de oud-CIA-medewerkers met de geschiedenis van de KAL007 ook laten zien, is hoe belangrijk het geheugen is voor de beoordeling van wat er vandaag gebeurt. Overdonderd door het nieuws van het moment vergeten we waardevolle kennis van het verleden in te schakelen om te begrijpen wat er vandaag gebeurt. En morgen zijn we het nieuws van vandaag ook al weer vergeten.

Toevallig zond de VPRO zondag een documentaire uit van Tegenlicht “Digitaal geheugenverlies”. Daarin zegt de Amerikaanse initiatiefnemer van het Internet Archive, Brewster Kahle: If we lose the past, we will live in an Orwellian world of the perpetual present. En dan zijn we overgeleverd aan de informatie die ons door de machthebbers van dat moment wordt voorgeschoteld.