In 1985 kwalificeerden de Verenigde Naties de Duitse krijgsinzet tegen de Namibische volken Herero en Nama officieel als de eerste genocide van de twintigste eeuw. Duitsland had dertig jaar nodig om dat te erkennen en kwam pas drie jaar geleden met een in termijnen te betalen schadevergoeding van 1,1 miljard euro. De Namibische regering accepteerde de deal aanvankelijk, maar de vertegenwoordigers van de slachtoffers, die buiten de onderhandelingen waren gehouden, blokkeerden het aanbod. Vorig jaar kwamen de Duitse onderhandelaars tegemoet aan de bezwaren van de Herero en Nama. Er werd een in theorie onbeperkt bedrag toegezegd, en in november volgde een allerlaatste gespreksronde over het verzoeningspakket, waarop een gezamenlijke overeenkomst werd getekend. Honderdtwintig jaar na dato. Voordat het zover was had de Duitse regering de Namibische president Hage Geingob nog woedend gemaakt vanwege steun aan de Israëlische regering voor het geval de Zuid-Afrikaanse genocide aanklacht bij het Internationaal Gerechtshof voor Netanyahu tot problemen zou leiden. Geingob sprak er schande van: dat uitgerekend Duitsland de genocidale en wrede daden van de Israëlische regering tegen de onschuldige burgerbevolking in Gaza en de bezette gebieden van Palestina verdedigde.
De eerste Duitse genocide was qua aantallen onvergelijkbaar met de slachting van zes miljoen Joden, maar het was net als de holocaust een heel bewuste misdaad. Duitsland stuurde in 1904 een leger onder leiding van Lothar von Trotha naar Namibië om een opstand van het Hererovolk neer te slaan. De Herero kwamen in opstand tegen oprukkende Duitse kolonisten die heel Zuid-West Afrika voor zich opeisten. Het ‘Vernichtungsbefehl‘ van Von Trotha laat aan duidelijkheid niets te wensen over: ‘Elke Herero die binnen de Duitse grenzen wordt aangetroffen, met of zonder geweer, met of zonder vee, zal worden neergeschoten.’ Wie wist te ontsnappen liep het risico te sterven van de dorst ‘want de Duitsers hadden de bronnen vergiftigd. Veel gevangen genomen Herero’s stierven onder erbarmelijke omstandigheden in concentratiekampen. Van de ongeveer 80.000 Herero overleefde ongeveer een kwart de slachting door naar Botswana te vluchten.’ De Namabevolking werd ongeveer gehalveerd.
De achtergrond van het conflict dat tot deze genocide leidde komt niet onbekend voor. Nadat de grenzen van Duits Zuidwest-Afrika in 1890 waren vastgesteld, promootten de Duitse autoriteiten het gebied als een kolonistenkolonie, in tegenstelling tot andere Duitse bezittingen in Afrika. De kolonisten claimden geleidelijk meer land, ook vanwege het droge klimaat. ‘Racisme, ongelijke toepassing van de wet op inheemse en Duitse kolonisten en mishandeling van Herero- en Nama-mensen op Duits grondgebied zorgden ervoor dat de spanningen verder opliepen. Een lichte straf die werd opgelegd aan een kolonist die de dochter van een Herero-leider had verkracht en vermoord, symboliseerde deze mishandeling.‘ In 1904 vermoordden Herereo strijders honderd Duitse kolonisten. Dat was de aanleiding voor de Duitse regering om Lothar von Trotha te sturen om de orde te herstellen.
Vakantiebestemming
Voor Duitsers is Namibië tegenwoordig een populaire vakantiebestemming. Er wordt door nazaten van de kolonisten nog Duits gesproken, ze drinken bier en eten graag braadworst. En er verschijnt dagelijks een Duitse krant, de Allgemeine Zeitung. De geschiedenis van de genocide is ver weg. Historicus Uahimisa Kaapehi brengt de correpondent van Trouw naar een anglicaans kerkje in Swakopmund op de plek waar ooit een concentratiekamp was. ‘Volgens Kaapehi moesten Herero-vrouwen op deze plek met glasscherven het vlees van de afgehakte hoofden van hun doden schrapen, en die uitkoken, zodat de schedels naar Berlijn konden worden getransporteerd voor schedelmetingen – de bekende pseudowetenschap waarmee de Holocaust later zou worden gerechtvaardigd.’ Een aantal van die schedels is begin deze eeuw vanuit Berlijn weer teruggebracht naar Namibië. De Duitse journalisten die Kaapehi rondleidde konden zijn verhaal maar moeilijk bevatten. ‘Ze leken ook lang niet alles te geloven.’ In Swakopmund is geen verwijzing meer te vinden naar het concentratiekamp, wel nog een monument voor Duitse soldaten die het leven lieten tijdens beide wereldoorlogen. Op een schiereiland bij Lüderitz ligt een camping op de plaats waar vroeger een concentratiekamp is geweest. Noah Tjijenda, een andere historicus die zich bezig houdt met de geschiedenis van de genocide: ‘Je wordt opgewacht door een halve cirkel van plakkaten ter nagedachtenis aan Duitse officieren die sneuvelden tijdens de genocide. Alsof er SS-officieren worden geëerd in Auschwitz of Dachau…’
Eerste vrouwelijke president
Zuid-West Afrika is na de Eerste Wereldoorlog min of meer ingelijfd door het apartheidsregime in Kaapstad. Pas in 1990 werd Namibië onafhankelijk. De bevrijdingsbeweging SWAPO is er sindsdien aan de macht. Bij de parlementsverkiezingen in november vorig jaar behaalde de partij 53% van de stemmen, flink minder dan de 65% van vijf jaar geleden. Voormalig vice-president Netumbo Nandi-Ndaitwah won met ruime meerderheid de presidentsverkiezingen. Voor het eerst heeft Namibië een vrouw als president. Volgens de Guardian werd zij gezien als ‘een betrouwbare en ervaren diplomaat, die niet besmet was met de corruptieschandalen die andere leden van Swapo hadden getroffen.’ Maar corruptie ligt nog steeds op de loer in een land dat rijk is aan grondstoffen, een rijkdom die de meerderheid van de bevolking nog niet heeft weten te bereiken. Namibië staat op de tweede plaats in de Gini-index van de meest ongelijke landen ter wereld, na Zuid-Afrika, het land waar het ooit deel van uitmaakte. Een groot deel van de Namibische bevolking leeft nog altijd in bittere armoede, terwijl een ander deel aan luxe geen gebrek heeft. ‘Er rijden veel dure Duitse auto’s door Windhoek. Tegelijkertijd dijen de sloppen van glimmende golfplaten aan de rand van de stad steeds verder uit. ‘
Twee jaar geleden toen het eerste aanbod van de Duitse regering voor een ‘Wiedergutmachung’ nog werd aangevochten organiseerde Deutsche Welle daarover een debat met jongeren uit de Herero groep en andere Namibiërs, waaronder een landeigenaar met Duitse roots. Grondeigendom blijkt nog steeds een bron van grote sociale ongelijkheid. Is de kolonisatie eigenlijk wel afgelopen?
Reacties (10)
Altijd weer lastig te aanvaarden dat genocides pas door latere generaties of afgedwongen door een verloren oorlog kunnen worden erkend. De Turken zijn ver wat betreft de Armeniërs nog steeds niet zover. Laat staan dat de gebeurtenissen vorig jaar in Nagorno-Karabach nu al ter discussie kunnen worden gesteld. Over de actuele of recente genocides op bijvoorbeeld Hazara’s in Afghanistan, de Houthi’s in Jemen of de Karen in Myanmar hoor je ook zelden.
Duitsland is daar al weg sinds de eerste wereldoorlog. Iedere Duitser die daarbij betrokken was is allang dood. Dit is weer die rare erfzonde waar het westen mee worstelt.
Namibië is compleet autonoom van Zuid-Afrika sinds 1990, ze hebben dus dik drie decennia de tijd gehad hun ongelijkheid aan te pakken maar deden dat maar met maten. Niet onverstandig overigens, kijk hoe stabiel Namibië is en vergelijk dit met Zimbabwe dat wat actiever te werk ging.
Westerse kolonisatie is overal over behalve in jouw hoofd.
Met zulke dooddoeners zijn de nakomelingen van de Herroro die hun land verloren en aan de bedelstaf geraakten natuurlijk enorm geholpen. De nakomelingen van de Duitsers (en van de Afrikaners, die na de verovering in de 1e Wereldoorlog ook een graantje kwamen meepikken, terwijl ze de oorspronkelijke bewoners naar Bantustans dirigeerden), die nog steeds dat land bezitten, zullen wellicht wel instemmend knikken over deze wijsheden. Er is dus in ieder geval sprake van erflusten…
Grappig hoe Duitse nakomelingen heel anders klinkt dan 4de, 5de generatie migranten, refereer je aan Nederlandse migranten kinderen ook als Marokaanse etc. nakomelingen? Het land heeft zelfbestuur alle daders zijn dood, de zonde van onze voorvaderen zijn niet de onze of van onze kinderen.
Het gaat dan ook helemaal niet over de vraag of de Duitsers van nu schuldig zouden zijn. Natuurlijk zijn ze dat niet. Maar dat verandert niks aan de vaststelling van historisch onrecht. En dat onrecht werkt wel degelijk door in het heden. Zoals geschiedenis zo vaak eeuwenlang doorwerkt.
Of denk je soms dat wie in het naoorlogse West-Europa is geboren alle welvaart en rechten en vrijheden helemaal zelf heeft verworven? Dan heb ik slecht nieuws voor je. De geschiedenis daarvan gaat tientallen generaties terug. En zowel idealistische strijders voor grondrechten als koloniale plunderaars hebben eraan bijgedragen. Dat je niks hebt met het bijbelse dogma van de erfzonde is niet zo’n sterk argument om weg te lopen van deze realiteit.
Mij standpunten toedichten om vervolgens er tegen in te gaan?
Het woord is schadevergoeding, dat impliceert schuld. Schuld die betaald moet worden door mensen die daar part nog deel aan hadden. Mensen helpen die het heeft tegen gezeten prima, ook als dat lang geleden is. De motivatie is niet schuld of oorzaak maar achterstand verhelpen als dat kan. Leren van de fouten van je voorvaderen, heel goed, zowel voor slachtoffers als daders. Dat eindeloze gezeik over westerse schuld, dat niet. Dat westen bestaat niet meer en het huidige westen heeft daar part nog deel aan gehad.
Nee hoor, dat impliceert verantwoordelijkheid en/of aansprakelijkheid en mogelijk ook schuld. En niet van individuele Duitsers, maar van het land, als entiteit op zich.
Je moeite met implicaties is nog altijd daar zie ik.
“de zonde van onze voorvaderen zijn niet de onze of van onze kinderen.”
Maar “we” (in dit geval de nakomelingen van Duitse en Afrikaanse kolonisten) plukken er wel de vruchten nog van en de nakomelingen van de slachtoffers ook (maar dan gebakken peren). Gestolen erfenissen zijn juridisch wellicht geen heling, maar feitelijk komt het er in dit geval wel op neer.
Niet dat het daar in het artikel overigens over gaat. De Duitse Bondsrepubliek ziet zichzelf als continuering van het Duitse Rijk en heeft dus naar eigen inzicht wel een ereschuld in te lossen.
“Grappig hoe Duitse nakomelingen heel anders klinkt dan 4de, 5de generatie migranten”
Ik zie dat je (uiteraard volledig onopzettelijk) mijn woorden loopt te verdraaien.
Ik verdraai niets, ik wijs je op je specifieke woordkeus.