Gisteren is de Amerikaanse denker Samuel P. Huntington overleden. Huntington blonk niet uit door politiek-correcte denkbeelden. In de jaren zestig schreef hij een buitengewoon perverse rechtvaardiging van Amerikaanse acties in Vietnam, waarbij dorpen werden platgebrand en de boerenbevolking werd gedeporteerd. Hiermee werd, volgens Huntington, de boeren in kwestie een dienst bewezen. Door de vernietiging van hun traditionele dorpjes werden ze gedwongen een nieuw, modern leven op te bouwen, met alle materiële gemakken van dien.
Ook meer recent deed Huntington stof opwaaien, met zijn boek ‘The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order‘. Hij betoogde in dit boek dat de wereldpolitiek in toenemende mate bepaald zou worden door conflicten en tegenstellingen tussen zeven of acht grote beschavingen met fundamenteel tegengestelde waarden. Het zou dan bijvoorbeeld gaan om de westerse, de Chinese, of de islamitische beschaving. Deze beschavingen moesten voorzichtig met elkaar omgaan.
De kritiek was, zoals te verwachten, niet mals. De theorie was wel heel weinig genuanceerd, en keerde zich openlijk tegen de multiculturele samenleving. Zodoende was de theorie munitie voor conservatief rechts, en had progressief links er een afkeer van. Als voorbeeld van het laatste kan bijvoorbeeld Edward Said aangevoerd worden, die niet veel van het verhaal heel liet.
Desondanks zou het zonde zijn om de theorie zonder meer te verwerpen. Bij de receptie van de theorie is er teveel aandacht besteed aan de (vaak gewelddadige) botsing tussen twee beschavingen, de islamitische en de westerse. Maar een interpretatie van de wereld in termen van culturele botsingen kan vaak interessante inzichten opleveren. Wat zou er bijvoorbeeld gebeuren als we de merkwaardige dans om de waarde van de dollar tussen China en de VS in het licht van de botsing der culturen zouden bekijken? De gedachte van de ‘clash of civilizations’ is ongetwijfeld een zeer beperkte manier om naar de wereld te kijken, maar daarmee nog niet irrelevant.