RECENSIE - Jan Dijkgraaf wordt nooit boos. Echt waar. Er is maar één uitzondering, schrijft hij in de eerste zin van de inleiding van zijn boekje: ‘als ik een boze burger wordt genoemd. Of: een boze witte man’. Dat vind hij niks. Nee, Jan wil ‘bezorgde burger’ genoemd worden. Dat dekt de lading veel beter, vindt hij. Want ‘bezorgdheid duidt op compassie met anderen.’
Vandaar dat zijn boekje ‘De bezorgde burger’ heet. En is Jan ook bezorgd? Nou, nee. We lezen regelmatig over zijn stijgende bloeddruk. Boos is zijn grondtoestand, zijn stijltje. Hij heeft dat gewoon niet meer in de gaten.
IJdelheid der columnisten
Jan Dijkgraaf lijdt aan een onder columnisten veel voorkomend euvel. Na jarenlang stukjes te hebben geschreven, over elk onderwerp waar ze maar zin in hebben, niet gehinderd door echte kennis, ook zonder behoefte aan verdieping, en ondertussen genietend van de ijdele status van het ‘columnist’ zijn, gaan veel columnisten denken dat zijn stukjes wérkelijk iets voorstellen. Dat het werkelijk intellectuele hoogstandjes zijn. Dat ze ‘gelijk’ hebben.
Ze gaan, kortom, naast hun schoenen lopen. En dan sta je weerloos tegenover vleierij. ‘De afgelopen jaren,’ schrijft Dijkgraaf zonder een spoortje ironie (p. 224): ‘hadden Kamerleden van meerdere partijen me gepolst of ik geen trek had in een Kamerlidmaatschap.’
Arme Jan, hij geloofde écht dat het zo gaat. En hij besloot politicus te worden. Na een korte flirt met Henk Krol (die op p. 45 wordt afgebrand), vroeg GeenPeil, een club die het onverwachte succes van het Oekraïne-referendum wil omzetten in een politieke beweging, of hij niet lijsttrekker wilde worden. Dus werd het GeenPeil. Die partij, schrijft Dijkgraaf, is bezorgd. En wel ‘over de manier waarop het systeem de kiezer heeft vermorzeld.’ Nee, Jan is niet boos. Hij klinkt alleen maar zo.
‘De bezorgde burger’ is in feite een bundeling van zijn columns. Voor wie ze niet kent: dat zijn veelal lollig bedoelde stukjes met een agressieve ondertoon: ‘Hi Ha Ho! Ik ben Jan! Hij is een lul! En dat durf ik toch maar mooi te zeggen!’
Alternatieve feiten
Die stukjes zijn voor het boek hier en daar aangevuld met saaie alinea’s uit folders, websites of wiki-lemma’s, om ze nog enig gewicht te geven. Maar al met al passeert de bekende parade de revue van onderwerpjes waar je je als columnist lekker boos over kunt maken. Zwarte Piet, de EU, Nexit, MH17, de Schilderswijk, de VARA, de affaire-Demmink (een complot uiteraard, maar de drijvende kracht achter de affaire, Micha Kat, hoort volgens Dijkgraaf in een dwangbuis, p. 55), hangjongeren, criminele allochtonen en ga zo maar door.
Soms benut Dijkgraaf alternatieve feiten: detectiepoortjes bij scholen, een op de vijf leraren durft niet te praten over de Holocaust; Rutte frustreert het MH17-onderzoek vanwege een oliepijplijn door Oekraïne’ (p. 12, het staat er echt). En alles is veel erger dan u denkt. Wanneer een terreurverdachte iets heeft geroepen in de trend van: ‘iedereen heeft toch een wapen?’ concludeert Dijkgraaf (p. 66):
Gelul of stoerdoenerij? Of is er een circuit van wapenhandel dat volledig onder de radar blijft? De bezorgde burger houdt het toch maar even op het laatste – want een gewaarschuwd mens telt voor twee’
Arme bange Jan.
Ongeduldige reaguurder
Een flink deel van het boekje kunt u gelukkig overslaan. Dan gaat het om lijstjes en om zijn ‘brieven’ aan Frans Timmermans en Mark Rutte, politici waar hij zich heel boos over kan maken. Uiteraard zijn deze stukjes, ver verwijderd van de actuele aanleiding, volstrekt onleesbaar.
Als snel in elkaar geflanste reacties zijn ze wellicht nog te pruimen, alhoewel vaak ranzige onzin (Aan Rutte: ‘Ik had gisteren iemand van een roddelblad aan de lijn. Over jouw friemelrelatie met Jort Kelder. En het kind dat je (by mistake) bij een VVD-raadslid hebt gemaakt.’); maar voor hergebruik zijn ze totaal ongeschikt. Jan vindt zichzelf blijkbaar zo’n ge-wel-dige columnist dat al deze vluchtige rommel best een keer herdrukt mag worden. Hij vergeet dat een column, net als vis, maar héél kort vers is. Zoiets bundelen is zielige zelfbevrediging.
De columnist moge weinig voorstellen, de man Dijkgraaf is toch wel een interessant geval. Een mooi specimen van reagurend Nederland. ‘Bezorgd’ is hij zeker niet. Dat woord past meer bij de ChristenUnie. Maar boos dekt de lading ook niet. Als Dijkgraaf íéts is, dan is het ongeduldig. Dijkgraaf zit niet in de bijstand; hij werkt zich geen slag in de rondte voor een minimumloon. Hij heeft het prima in zijn boerderijtje, zegt-ie zelf – en ondertussen zeurt hij de hele dag over wat hij buiten ziet gebeuren.
Hij lijkt nog het meest op die verwende linkse elite die in de jaren negentig de ‘Leefbaar’ beweging begon om ‘arrogante’ gemeenteambtenaren te sarren. Hij is een typische representant van de goedgebekte burger die vindt dat de overheid er voor hém is en dat alles tot in de puntjes geregeld moet worden, en wel NU. En als de overheid niet doet wat Jan zegt, dan is er sprake van boze opzet, of beter: een samenzwering.
De redelijkheid zelve
Waarom moeten we dan op Jan stemmen? Eigenlijk is Jan een heel redelijk mens. Het kerstfeest mag van hem best winterfeest heten. Zwarte Piet? De veegpiet is een prima oplossing. Vluchtelingen opvangen? Prima! Maar niet de economische vluchtelingen, alleen mensen die écht op de vlucht zijn voor geweld.
En die moeten beloven weer terug te keren als de situatie in hun thuisland weer rustig is. (Krijgen ze met voorrang een huis? Mogen ze hier werken? Een bestaan opbouwen? En kinderen krijgen? Gaat Dijkgraaf het gezin persoonlijk over de grens duwen wanneer hij vindt dat ze wel weer kunnen vertrekken? Hij zegt er niks over.) Dijkgraaf heeft ook niks tegen moskeeën, als we er maar geen last van hebben.
Tegelijkertijd probeert hij de islam voortdurend in het verdomhoekje te zetten, door haar bijvoorbeeld te beschrijven als ‘een in mijn ogen nogal barbaars geloof’ (p. 95) of te spreken van de ‘middeleeuwse islam’ (p. 96). Dijkgraaf wil graag het bijzonder onderwijs afschaffen, niet alleen vanwege het abjecte islamitische onderwijs maar ook omdat christelijke scholen volgens hem people of colour discrimineren. (Hij gebruikt de term écht! Zo politiek correct is hij verder nergens.) Nee, laat de overheid maar voor het onderwijs zorgen, zegt de man die niks van de overheid moet hebben. En je kunt in dit verband natuurlijk gelijk effe de islam beschimpen. Staatsonderwijs is beter (p. 31):
Vooral omdat er dan ook gezorgd kan worden dat er geen strafbare feiten worden gepleegd, of een geloof wordt gepredikt dat aanzet tot – ik noem maar wat – het afslachten van ongelovige varkens, Als je begrijpt wat ik bedoel.
Bij gebrek aan beter
Maar de redelijke Jan is natuurlijk irrelevant. Zijn standpunten doen er niet toe. Jan is slechts een zinloos uithangbord. GeenPeil heeft geen standpunten, behalve dat er zo veel en zo vaak mogelijk bindende referenda meten komen. Wat daaruit rolt, weet niemand, maar GeenPeil gaat dat in de Kamer dan herhalen.
De GeenPeil-stemmer weet dus niet wat zijn stem concreet oplevert. Waarom zou iemand dan GeenPeil stemmen? Voor het antwoord op die vraag moeten we naar het laatste hoofdstuk van ‘De bezorgde burger’. Daar komt de aap uit de mouw.
De kiezer, aldus Dijkgraaf, mag maar eens in de vier jaar duidelijk maken wat hij of zij wil (p. 230):
Dat heeft geleid tot veel frustraties. Vertaald naar verkiezingen: naar niet meer stemmen of stemmen op een bozemensenpartij. En dat vind ik doodzonde. Vooral dat laatste trouwens. Stel: je stemt op Geert Wilders…
Hierop volgt een betoog dat duidelijk moet maken dat stemmen op bozemens Geert zinloos is. Daarnaast zijn er nog de andere partijen:
…waarvan zeker de eerste vier zichzelf in hun honger naar de macht de afgelopen decennia meer dan eens verloochend hebben. Groenlinks heeft onlangs zelfs het bindend referendum uit het verkiezingsprogramma geschrapt, van schrik over de uitslag van het Oekraïnereferendum.
Of je kiest voor GeenPeil…
Dat is het bij Dijkgraaf. Een stem voor Geen Peil is de allerlaatste keuze.
Voor de goede orde, GroenLinks heeft niks ‘geschrapt’. In het concept verkiezingsprogramma stond juist een voorstel voor een correctief referendum, maar dat werd tijdens het congres van 17 december door de leden, dus democratisch, vervangen door de formulering dat de partij ‘voorstander is van nieuwe vormen van deliberatieve democratie’ die in plaats moeten komen van de referendumwet.
Alles is daar dus nog mogelijk. En niet de partij, maar de leden wezen het correctief referendum af. Hoe democratisch wil Dijkgraaf het hebben?
Nationaal-populistische vijver
Maar terug naar zijn ‘dan blijft GeenPeil over’ redenering. Het komt er op neer dat GeenPeil de kiezers van Geert wil overnemen. GeenPeil is daarmee de zoveelste zeepbel op rechts die probeert om het succes van de LPF te herhalen. Maar daarbij wil het de fouten van de voornaamste twee voorgangers vermijden.
De LPF ging ten onder aan intern gekrakeel. Dat hoeft niet meer, want GeenPeil heeft geen mening. De kiezer heeft altijd gelijk. En de opvolger van de LPF, de PVV, wordt door de rest van Den Haag uitgekotst vanwege Geerts anti-islamitische uitspraken. Daar zul je Dijkgraaf dus niet op betrappen. Hij heeft niks tegen moskeeën of de Koran; nationalisme zegt hem überhaupt niks. Zijn botte opmerkingen over de islam zijn slechts bedoeld om Geerts electoraat te paaien.
Zou het lukken? Zijn PVV-stemmers te verleiden over te stappen naar GeenPeil? Zouden ze kiezen voor een partij die letterlijk niks voorstelt? De vraag stellen is hem beantwoorden.
– Jan Dijkgraaf, De bezorgde burger, Just Publishers, 250 blz., 14,95 euro.
Reacties (20)
Fijn dat iemand zo’n boekje recenseert, hoef ik het zelf niet meer te lezen. Wat ik eerlijk gezegd toch al niet van plan was.
Van meneer Dijkgraaf heb ik wel eens iets gelezen als ik in een verveelde bui eens een Metro oppakte in de trein. Waar ik dan altijd spijt van kreeg.
Toch een dingetje in het bovenstaande, Hulspas schrijft (over Groenlinks):
Maar de leden zíjn toch de partij?
Waarom zo veel aandacht voor zo’n lichtgewicht?
Ach, Marcel waar maak je je druk om ? Het land gaat vooral voor de verkiezingen altijd naar de knoppen en dan zijn er een paar alfa-mannetjes die komen redden.
Schitterend toch. Is het wel eens anders geweest dan ? Sint Joris en de draak. Het is van alle tijden.
En dat boekje van Dijkgraaf ligt van de zomer al voor € 1,50 bij de Slegte.
Toch wel een beetje arrogant van je, Marcel. Politiek is namelijk het enige bedrijf waarin het zo zou moeten zijn dat iedereen er zo maar in kan rollen, mits volwassen. Het feit dat je dat zo makkelijk afserveert, vind ik wel storend: het land besturen we samen, tenslotte. En voordat je je beroept op het verschil tussen theorie en praktijk: ook in de praktijk gaat dit wel eens zo: Eddy Terstall bijvoorbeeld, daarvan weten we dat hij is gevraagd voor de PvdA. Dat is ook ‘gewoon maar een filmmaker’, en ik zit er ook niet op te wachten wat deze man van de finesses van buitenland-politiek weet. Maar dat hij van vandaag op morgen politicus moet kunnen worden: vanzelfsprekend.
Ach ja, Jan Dijkgraaf. Zeldzame combinatie van incompetentie, zelfgenoegzaamheid en opportunisme. Alhoewel, dat zeg ik nu wel, maar zo zeldzaam is dat tegenwoordig niet meer.
@2:
Lichtgewichten, daar hebben we er meer van in Den Haag – tot in de regering toe. Dus ik zou wel behoefte hebben aan een ander criterium.
Misschien moeten we ons eens afvragen hoeveel kans meneer daadwerkelijk maakt om een zetel te bemachtigen. Dat zegt wellicht meer over zijn relevantie.
Dat zei ik: vet!
@5:
Nooit geweest vziw.
@8: Misschien niet, maar je ziet het wel heel veel tegenwoordig.
Ik ben dat boekje stomtoevallig aan het lezen. Ik houd namelijk rekening met een rechtse “landslide” en wil weten wat ons te wachten staat. De verdeeldheid van links vind ik erg verontrustend en ik ben er niet optimistisch over dat factchecks en dergelijke (hoe goed bedoeld en belangrijk ook) het politieke debat kunnen beschermen tegen de aanhoudende storm van desinformatie. Ik heb mijn vakgebied, de oudheidkunde, kapot zien gaan doordat de wetenschap geen antwoord gaf aan kwakhistorici. De PVV en VVD willen de aanval op de humaniora nog verder verbreden. Dus ik lees een Dijkgraaf met grote bezorgdheid.
Eén ding wil ik vóór Dijkgraaf zeggen: hij neemt geen blad voor de mond. Hij schrijft bijvoorbeeld:
‘Mensen die vroeger op last van de burgemeester in een dwangbuis werden afgevoerd naar een kliniek … hebben in social media als Twitter soms een tweede thuis gevonden. Als u voorbeelden wilt zien van dat soort lieden, zeg ik: google even … Micha Kat.’ (blz.55)
Micha Kat is een classicus die ooit interessante dingen schreef over bijvoorbeeld decadentie als bedreiging voor de westerse samenleving, maar die steeds ongebruikelijkere ideeën is gaan uitdragen. Dijkgraaf is niet de enige die erop wijst. In een boekbespreking in De Volkskrant heeft Marcel Hulspas, die hierboven Dijkgraaf de maat neemt, onlangs iets soortgelijks over Kat geschreven. Dijkgraaf en Hulspas vinden elkaar dus in hun bezorgdheid om Kats ideeën.
En dat belooft nog wat. Kat heeft vorige week namelijk De Volkskrant wegens Hulspas’ recensie voor de rechter gedaagd. Ik ben benieuwd wanneer Just Publishers een dagvaardiging gaat ontvangen.
Ik zou graag zeggen dat het discussieklimaat door Nieuwrechts en door wonderlijke vogels als Micha Kat wordt verziekt, maar de rot zit dieper, geloof ik, veel dieper.
Hoe is het mogelijk dat een ooit redelijk en genuanceerde blog zich bezig houdt met iemand als Jan Dijkgraaf? Laat staan dat iemand ook maar de gedachte overweegt om dat boekje überhaupt te gaan lezen. Ook hier zakt het niveau af.
Hulspas is een verwende wetenschapper. Nog net niet zo verwend als ik, die in zijn verfoeilijke jeugd drie keer van studierichting veranderde onder het motto “genialiteit is universeel.” Verwaaid van ‘The Post Online,’ een wezenloos offensief tegen de ‘Gutmensch,’ een label die je net zo goed kan opplakken aan Mark Rutte, die stelt dat hij er voor alle Nederlanders is, verveelt hij mij hier aan de zijde van ‘genuanceerd’ met bepaalde ‘zekerheden.’ De verschijning van Donald Trump is net zo ontwrichtend als dat deze logisch is vanuit het feit dat mensen belazerd zijn. Het is zelfs zo dat Trump te vergelijken is met Hulspas, qua opus moderandi slechts verwisseld van kleur of intellectueel niveau: “They do not know zilch.”
/Trump kan ik me niet voorstellen als Joachim Sickbock, maar Hulspas wel, voorbij zijn onnozelheid.
@6: och, lichtgewichten… Ik vond Jesse Klaver prima verweer leveren tegen de vriendelijke aanvallen van Barbara Baarsma, ik vind het denken van meneer Dijkgraaf over democratie niet iets om lang aandacht aan te schenken.
Maar natuurlijk zit het probleem dieper. In de V.S. werd Trumpaanhangers gevraagd of de president onwelgevallige persberichten mocht corrigeren: ja, zei 51%. Is dat nog een democratie?
Nog een leuke: moest er een muur gebouwd worden langs de Atlantische kust om moslims buiten te houden? Ja, zegt 31% van de Trumpianen; alsof ze uit hun landen van oorsprong komen zwemmen.
Als we niet gewetensvol en gezond naar de waarheid zoeken, breekt snel de collectieve waanzin uit. Ik ben even anti-Amerikaans geloof ik. En als onze dwazen worden gekozen, zal ik emigreren naar het laatste land waar een politicus met een beetje gezond verstand de cultuur bepaalt.
@TvD: loze beloftes. Hoeveel anti-Trumpers hadden niet beloofd te verhuizen naar Canada. Iedereen uit s zo’n beetje gebleven.
Wat betreft de muur: het is velen gewoon menens wat betreft het tegenhouden van steeds weer nieuwe moslim-immigranten. Whatever it takes.
@14: “Whatever it takes.”
Je kletst net als die 31% uit je nek. Puntje bij paaltje wil geen enkele Amerikaan een muur langs de hele Atlantische kust. Duidelijk een gevalletje verstand op nul zetten als je iets gevraagd wordt.
@Bismarck: The Atlantica wall just got 10 feest higher. :-)
@14
Tief op AltJohan. Met zo’n uitspraak zeg je dat het doel de middelen heiligt. Je zit gewoon elk geweld goed te praten hiermee. En tenzij je -als Abou Jahjah- een VN-resolutie hebt als argument, kun je je maar beter in een hoekje schamen vanwege je ondemocratische, onwesterse, onrechtsstatelijke instelling. Jij bent wat er mis is met met Nederland, niet moslims.
@Folkward: ik dacht toen ik het opschreef niet aan geweld. Misschien een iets te inclusief statement gegeven, wat tot verkeerde interpretaties kan leiden.
Sorry
@10: Dagvaarding, geen dagvaardiging. Einde mededeling afvaardiging.
https://twitter.com/rudharcom/status/836260067590692864