De angst voor herhaling

Foto: Neville Chamberlain (foto Wikipedia)
Serie:

ELDERS - Het verleden herleeft in Oost-Europa na de bezetting van De Krim door de Russen. Hedendaagse verhoudingen manen tot voorzichtigheid.

‘Vladimir Poetin is de nieuwe Hitler’, kopte een Pools sensatieblad. In Oost-Europa gaat de Wet van Godwin niet op. Daar beginnen ze een debat over Rusland zonder reserves meteen met een verwijzing naar nazi’s. De voormalige minister van Buitenlandse Zaken van de Tsjechische Republiek Schwarzenberg vindt het geen ongepaste vergelijking. Hij verwijst naar het Akkoord van München. In 1938 sloot Hitler Duitsland met de Britse premier Neville Chamberlain (foto) en zijn Franse collega Daladier een overeenkomst die inhield dat Duitsland het Tsjechische Sudetenland, waar veel Duitsers woonden mocht annexeren. De verdediging van Chamberlain dat hiermee de vrede in Europa werd afgekocht is later beschouwd als een toppunt van diplomatieke naïviteit. Het idee dat Europa opnieuw in de val zou kunnen trappen door een lankmoedige en afwachtende houding tegenover de acties van de Russen op de Krim jaagt nu vooral de Oost-Europeanen angst aan.

In Estland herinnerden pro-Oekraïnse demonstranten deze week aan een andere gebeurtenis uit de Tweede Wereldoorlog. Op 21 juni 1940 bezette de Sovjet-Unie Estland.  De Russen konden dit doen onder bescherming van het eind augustus 1939 gesloten  Molotov-Ribbentrop-pact, een niet-aanvalsverdrag tussen Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie waarin  beider invloedssferen waren verdeeld. Toen een jaar later de Duitsers het verdrag eenzijdig verbraken en de Sovjet-Unie binnenvielen kwam Estland weer tijdelijk in handen van de Duitsers om in 1944 wederom door de Russen te worden bezet – of bevrijd. ’t Is maar hoe je de geschiedenis waardeert. De les die in Estland en de andere Baltische staten moeilijk uit het geheugen is te wissen luidt in elk geval: vertrouw grootmachten nooit. Bij de Russische ambassade riep zondag de Estse Europarlementariër Tunne Kelam (lid van de christendemocratische fractie EPP) op tot solidariteit met de Oekraïne. “It’s very clear that if we appease in Ukraine then we are at risk too, as a neighbor of Russia,” zei hij, wijzend naar het balkon waar in 1940 de Russische bezetter in de persoon van Stalin’s rechterhand Zhdanov zijn aanhangers toesprak.

Maar een kalmerende houding lijkt ondanks deze begrijpelijke herinneringen toch de overhand te hebben bij de meeste Oost-Europese regeringsleiders. Ondanks de waarschuwing van Kelam en een oproep van de Estse minister van Defensie Reinsalu is premier Ansip dinsdag gewoon volgens plan afgetreden  om een leiderschapswissel mogelijk te maken. Geen paniek. Business as usual. En ook al twitterde het Hongaarse Europarlementslid Tamás Deutsch deze week Russians go home, zijn premier en partijgenoot Victor Orbán stelde zich in zijn eerste reactie op het conflict tussen Rusland en de Oekraïne geruststellend neutraal op: wij zijn geen partij in dit conflict. Hongarije heeft onlangs met Rusland en lucratief contract gesloten voor de bouw van een nieuwe kerncentrale in Paks en zal niet snel aandringen op harde acties tegen de grote buur. Iets dergelijks speelt ook in de Tsjechische Republiek. De Tsjechische Defensie Minister Martin Stropnicky zei deze week dat hij zich nauwelijks kon voorstellen dat de Russen nu nog de tender kunnen winnen voor de bouw van een nieuwe kerncentrale in Temelin. Hij kreeg de steun van zijn collega Jiri Dienstbier, maar zij werden direct teruggefloten door premier Bohuslav Sobotka. We kunnen de handelsrelaties met Rusland niet stopzetten, zei hij. En dus ook niet de lopende procedure voor de aanbesteding van de nieuwe kerncentrale. De Hongaarse oppositiepartij LMP vroeg naar aanleiding van de discussie in Tsjechië ook om een debat over de contracten met Rusland in het parlement in Budapest. Maar de Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken János Martonyi ziet bij voorbaat geen reden voor een herziening. Vraag aan de Europese landen die wapens leveren aan Rusland om hun contracten te herzien, zei hij. Het gaat bij ons om een vreedzaam project.

De Europese leiders uit Oost en West hebben gisteren na langdurige onderhandelingen enkele voorzichtige maatregelen aangekondigd. Geen enkel land heeft er baat bij het conflict met Rusland op de spits te drijven. Voor dat standpunt wordt ook een historische vergelijking gemaakt. Wie zou er opnieuw een koude oorlog willen?  In de Verenigde Staten wordt dat schrikbeeld volgens NOS correspondent Wessel de Jong voor binnenlands politiek gebruik aangewend: om Obama verder in diskrediet te brengen.

De oppositie zaait angst, de zittende macht kalmeert, het publiek  blijft in het ongewisse: is dat geen verontrustende herhaling van de geschiedenis?

 

 

Reacties (10)

#1 Robin v H

ja

  • Volgende discussie
#2 Ralph van der Geest

Goh, dus alle fascisten en nazi-collaborateurs en hun nazaten en sympathisanten in Oost – en Midden Europa lopen nu te hoop over ‘nazi’s onder Putin en Putin als Hitler’?
Je zal met zulke lui in een Europese Unie die dezelfde ‘normen en waarden’ delen zitten zeg….
Die ‘omwenteling’ in Kiev begint wat mij betreft steeds meer op een staatsgreep te lijken:
http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2014/03/06/scherpschutters-in-kiev-waren-ingehuurd-door-leiders-van-het-maidan-protest
Arm Oekraïne met vrienden als Hans van Baalen, Guy Verhofstadt en waar die twee voor staan:
http://www.krapuul.nl/overig/blog/145922/het-1933-van-de-eenentwintigste-eeuw-tot-nu-toe/

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Bismarck

De angst is in sommige Oost-Europese landen (met name de Baltische staten en Moldavië) ook heel terecht, omdat ze zelf grote Russische minderheden herbergen. Van een geslaagde annexatie van de Krim kan een zekere precedentwerking uitgaan (en Poetin kan inderdaad, net als Hitler destijds, concluderen dat hij met zulke annexaties weg komt en daarin zit gewoon een heel legitieme vergelijking), die uiteindelijk kunnen leiden tot Russische eisen jegens hun territoriale integriteit, eventueel gepaard gegaan met een bezetting.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Robin v H

De oikofobie (welke term naar mijn idee nog steeds geen schoonheidsprijs wint) lijkt binnen een maand tijd verschoven te zijn van de oorspronkelijke lijders aan deze aandoening naar de bedenkers.
Nu neemt zelfs Ellian het in zijn Elsevier column op voor de ‘Russische aanpak’ en sneert de opstelling van de EU en de VS.
Nou is er wellicht veel aan te merken op onze politici, maar het is voor mij onbegrijpelijk dat je als aanhanger van democratische principes het beleid van een staatshoofd als Putin kan rechtvaardigen. De manier waarop Putin zijn politieke tegenstanders onschadelijk maakt zou hier naar mijn idee niet geaccepteerd worden.
Rusland is geen West Europees land en de geschiedenis toont aan dat er blijkbaar behoefte bestaat aan een ‘sterke man’. Dat die behoefte nu spontaan gedeeld wordt met de nieuw rechtse conservatieve kliek, die het in één zin combineert met het feit dat de geuite volkswil op de Krim toch een prachtig voorbeeld van democratie is, is op zijn minst ironisch te noemen.

Verder ben ik het helemaal met bovenstaand artikel eens. Het is helemaal niet de bedoeling om Rusland ineens met nazi Duitsland gelijk te stellen. Het gaat om de naïviteit van de burger en de politicus, die een eeuw en halve eeuw geleden de hoop hadden dat de diplomatie de brandjes weer zal blussen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 qwerty

Het westen heeft al vaker duidelijk gemaakt dat het elk regime accepteert (denk aan Chili) zolang het maar naar haar pijpen danst. De niet onaardige analyses op Krapuul (zie #2) en op Sargasso geven aardig de complexiteit weer.

De oppositie zaait angst, de zittende macht kalmeert…

Het omgekeerde komt ook vaak voor : de VS en haar vazallen zaaien angst voor terrorisme en islam. Angst wordt vaker gebruikt als sturingstechniek: mensen houden niet van angst.

Maar het is een verkeerde analyse te denken dat het altijd de oppositie is die angst zaait. Fascisten, katholieken en de EU gelijk, het is ook een techniek om in het zadel te blijven: ‘je weet wat je hebt maar niet wat je krijgt is de aloude volkswijsheid tegen verandering’.

De wereld is altijd ingewikkelder dan je denkt.
Herhaling ook.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 pedro

@4:

behoefte bestaat aan een ‘sterke man’. Dat die behoefte nu spontaan gedeeld wordt met de nieuw rechtse conservatieve kliek

Die behoefte wordt niet spontaan gedeeld, maar is er altijd al geweest. Ze hebben alleen ‘spontaan’ de behoefte gevoeld vrijheid van meningsuiting en democratie als waarden te verdedigen, toen dat opportuun bleek om bepaalde groepen in de samenleving af te kunnen zeiken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Vast Goed

Naar aanleiding van alle gebeurtenissen toch maar eens Jelle Brandt Corstius’ serie De bergen achter Sotsji gaan kijken. Behulpzame inkleuring van het werelddeel en het denken van Rusland.
Mijn conclusie: Estland (en Letland en Litouwen) zijn terecht bezorgd. Putin gaat niet uit zichzelf redelijk zijn, China gaat hem geen strobreed in de weg leggen en evt nadoen. En de EU en Amerika zijn momenteel niet dreigend genoeg. En in een zwakke positie bestaat altijd het gevaar dat een speler ‘All-In’ gaat. Ik ben er niet gerust op.
Aan de andere kant, dan is mijn pensioengat ook geen probleem meer.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Krekel

Mensen zien de moed der wanhoop aan voor overmoed.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 gbh

Britain’s KGB Sugar Daddy

To understand Britain’s cowardice in standing up to Vladimir Putin, just follow the money.

http://www.thedailybeast.com/articles/2014/03/07/britain-s-kgb-sugar-daddy.html

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 gbh
  • Vorige discussie