Wetenschap & Onderwijs Archives

Quote du Jour

Quote du jour | mensen in de marge

15 mei 2025 , 12:00 , door Janos

QUOTE - Mijn conclusie is helder: mensen in de marge zijn vandaag de dag slechter af. De groeiende ongelijkheid en gelaagdheid leiden tot toenemende verschillen in gezondheid, levenskwaliteit en levenskansen. Dat burgers in Nederland uitburgeren en naar de marge van de samenleving worden geduwd, heb ik nu vele malen scherper op mijn netvlies dan ruim twintig jaar geleden, bij het uitspreken van mijn oratie (103). Onze samenleving biedt de mensen minder collectieve bescherming, stelt hogere eisen en doet een irreëel beroep op hun redzaamheid en hun omgeving. Behalve de politiek, lijkt ook de samenleving in een overlevingsstand te verkeren. Verlies van collectieve controle domineert (123), terwijl bij mensen op achterstand verlies van individuele controle overheerst.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Understanding Animal Research (cc)

Proefdieren

24 april 2025 , 08:00 , door P.J. Cokema

COLUMN - Vandaag is het Wereldproefdierendag. De dag waarop laboratoriumdieren worden vrij gelaten om mensen op te vreten….

Oh wacht, laten we daar niet al te schijtlollig over doen. Het is een serieuze zaak. Nog maar twaalf dagen geleden deelde minister Bruins mee dat zeker tot 2030 doorgegaan zal worden met laboratoriumproeven op apen.

Dat was zijn reactie op een onderzoek naar mogelijkheid tot verlaging van het aantal proeven met niet-humane primaten. Dat onderzoek is tot stand gekomen dankzij een in 2022 unaniem aangenomen motie van Frank Wassenberg (PvdD) c.s.

Hebben dierproeven nog een toekomst? Het onderzoek ontvouwde vier mogelijke scenario’s: afbouw, vermindering, behoud en mogelijke toename. De minister koos voor het derde scenario (onderzoeksrapport, pagina 11):

Daarom kies ik nationaal voor de komende vijf jaar voor scenario 3: voorlopig behoud van NHP-onderzoek

De minister wil zich wel hard maken “voor een blijvende versterking van de positie van Nederland als gidsland voor de ontwikkeling en toepassing van proefdiervrije onderzoeksmodellen”.

Volgens Proefdiervrij.nl zijn er aardig wat alternatieven. Een daarvan is de mens. Zo zou je donateur van restweefsel kunnen worden. Mocht je na een operatie enig lichaamsweefsel achter moeten laten, geef dan aan dat je dat spul beschikbaar voor onderzoek wil stellen.

Foto: Public domain, ,via Wikimedia Commons.

Wij zijn de universiteit

17 april 2025 , 08:00 , door Marc van Oostendorp

Terwijl de rampzalige consequenties van het radicaal-rechtse beleid voor het Nederlandse onderwijs iedere dag duidelijker worden (zomaar een voorbeeld: gisteren kondigde het Onderwijsmuseum in Dordrecht aan dat het zijn deuren moest sluiten), en de Amerikaanse wetenschap ons laat zien wat ons voorland is – voor zover we dat al niet aan bijvoorbeeld Hongarije konden aflezen –, klinkt er af en toe ook een bemoedigend geluid.

In The New York Times publiceerde de Russisch-Amerikaanse intellectueel M. Gessen eergisteren een inspirerend artikel – een oproep aan de universiteiten om deze crisis te gebruiken om weer te worden wat ze oorspronkelijk waren: instellingen die niet willen meedoen aan allerlei rankings, die niet de besten willen zijn, die geen bedrijfje willen zijn, maar instellingen die er in de eerste plaats zijn om zoveel mogelijk kennis te delen met zoveel mogelijk mensen.

Kennis delen – dat is een machtig wapen tegen de Bruinsen en de Trumpen van deze wereld, die vooral gebaat zijn bij zoveel mogelijk domheid. Kennis delen – dat is waar wij goed in zouden moeten zijn. Kennis delen – dat hoeft niet eens miljoenen te kosten. “Hier is mijn radicale voorstel voor de universiteiten,” schrijft Gessen:

Gedraag je als een universiteit, niet als een bedrijf. Gebruik je fondsen. Laat meer studenten toe, niet minder. Open je deuren en vergroot je bereik niet door vastgoed te kopen, maar door onderwijs naar de gemeenschappen te brengen. Bouw aan een basis. Word een beweging.

Ook schrijven voor Sargasso?

Mededeling

Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Chris Allen -Graffiti street art on Exe Bridge North". license cc by-sa 2.0.

Is de magie uitgewerkt?

9 april 2025 , 08:00 , door Marc van Oostendorp

COLUMN - Ook wat zorgelijk is, kan interessant zijn. Wat er nu allemaal met de wetenschap gebeurt, stemt tot vrees, jazeker, en tot ontevredenheid. Maar zeker ook tot nadenken.

De essayist en hoogleraar Slavische letterkunde Karel van het Reve (1921-1999) heeft eens geschreven over het wonderlijke feit dat mensen die nooit naar het Concertgebouw gingen bereid waren om toch mee te betalen aan het Concertgebouw. We kunnen constateren dat aan dit wonder langzamerhand een einde komt: een heel grote groep mensen is steeds minder bereid te betalen voor kunst en cultuur. Laten die linkse lui met hun grijze haar in een scheiding en koninklijke onderscheidingen op hun revers dat allemaal zelf maar betalen!

De wetenschap en vooral het hoger onderwijs waren lange tijd uitzonderingen op die regel. Ik denk dat dit er minstens deels mee te maken heeft dat heel veel mensen hun kinderen of kleinkinderen graag een hogere opleiding gunnen – daar kun je immers een goede baan mee krijgen.

Maar aan dat idee komt nu langzamerhand ook een eind. Niet alleen zie je dat aan de vrij moeiteloze manier waarmee mensen kennelijk aanvaarden dat er afgebroken wordt (de CDA-achterban komt niet in opstand vanwege de harde bezuinigingen waarin hun partij ook meestemt). Maar ook blijkt het aantal studenten dat zich bij de universiteiten inschrijft de laatste jaren af te nemen – en dat kan niet alleen geweten worden aan demografische ontwikkelingen.

Foto: Jon (cc)

Eppo’s emmertje

27 maart 2025 , 08:00 , door Marc van Oostendorp

COLUMN - Bijna ieder gesprek dat ik de laatste tijd voer met mensen die ik een tijd niet heb gezien, gaat zo. Een van de twee zegt ‘hoe gaat het?’, en dan zegt de ander ‘nou, de wereld staat in brand’. Meestal volgt dan iets als: ‘Maar persoonlijk gaat het wel goed.’ De wereld staat natuurlijk al lange tijd op verschillende plekken in brand, maar de vlammen slaan nu zo hevig uit dat ze in kleine gesprekjes zichtbaar worden.

Brandblusmachine, ca. 1750. Anoniem; collectie Rijksmuseum

Ik kom ook mensen tegen die ontmoedigd of somber zijn en niet goed weten waar ze moeten beginnen met blussen. Het wordt steeds minder duidelijk of die branden onze levens echt niet zullen blakeren.

Formulieren

Van de leiding van het land moeten we niet hebben. Zeker als wetenschappers niet. Eppo Bruins is niet alleen de minister van onderwijs en wetenschappen, maar ook een duidelijk toonbeeld van de incompetentie van deze regering: iemand die zijn naam heeft gezet onder rampzalige bezuinigingen, maar die deze nog steeds niet duidelijk in de verf heeft gezet waardoor er de hele tijd een vaag gevoel van doem over het vak blijft hangen.

Zijn laatste stapje was om vrijdag ineens via de sociale media te laten weten:

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Abhi Sharma (cc)

Ze sprak haar naam uit als Fleuj

22 maart 2025 , 08:00 , door Marc van Oostendorp

RECENSIE - Zeg mij welke taal je spreekt, en ik zeg je wie je bent. Geen twee mensen op de wereld spreken precies hetzelfde, en die verschillen laten altijd iets zien over een verschillende geschiedenis, een verschillende identiteit, een verschillende plaats in de samenleving. Dat je in Rotterdam geboren bent, maar in Den Bosch opgegroeid, dat je een man bent, en theoretisch opgeleid, dat je getrouwd bent met een Italiaanse, dat je bovengemiddeld gefascineerd bent door hoe andere mensen praten: het heeft allemaal invloed op je taalgebruik.

Dat is een waarheid waarnaar al heel veel onderzoek is gedaan, een waarheid bovendien die door verschillende geleerden op een verschillende manieren is uitgewerkt, maar een waarheid waarover nog niet zo heel veel geschreven is. De sociolinguïstiek, de tak van de taalwetenschap die zich met deze waarheid bezighoudt, is altijd populair onder studenten, juist omdat ze zoveel te zeggen heeft over de onvermoede rol van taal in het eigen leven. Maar in heel veel publieksboeken heeft dat niet geresulteerd.

Milieu

De schrijver en taalkundige Khalid Mourigh brengt daar nu verandering in met zijn boek Denkend aan Hollands. De ondertitel van het boek luidt: Wat taal zegt over wie we zijn.

Groenland annexeren of investeren in onderwijs?

11 maart 2025 , 08:00 , door Gastauteur

COLUMN - Deze week was ik best graag vuilnisman geweest, of machinist, of leerkracht op een basisschool.

Want deze week is de estafettestaking van het hoger onderwijs begonnen. En dat is keihard nodig. Maar wie raken we met het beurtelings één dag stilleggen van onderwijs en onderzoek? Als wij staken, wat ontregelen we dan? Kan het dit kabinet en haar kiezers iets schelen? Nee toch? Of toch?

Ja, toch!

Want iedereen moet zien wat er wordt gesloopt door deze rücksichtslose bezuinigingen! Ambities op innovatie en onderwijs liggen al een jaar onder de guillotine. Door het hele land gelden vacaturestops en zelfs complete onderzoeksgroepen en onderwijsafdelingen worden noodgedwongen gesloten. De kaalslag is ongekend.

Onderzoek en hoger onderwijs zorgen niet alleen voor een weerbare democratie, met gedreven veerkrachtige mensen, die bijdragen aan het vrijzinnige karakter van dit kikkerlandje. Maar gezonde onderwijsinstellingen zijn ook de beste garantie voor een sterke economie met meer werk en welvaart voor theoretici én praktijkspecialisten. Een vereiste voor een gezonde economie die onafhankelijker wordt van producten uit Amerika en China. We hebben elkaar de komende jaren keihard nodig!

In plaats van te vragen “Waarom wil men geen goed onderwijs en onderzoek?” kunnen we misschien beter de vraag omdraaien: “Wat wil men wél?”

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Elvin (cc)

Doe eens wat voor het Nederlands

26 februari 2025 , 08:00 , door Marc van Oostendorp

Mensen vragen me in deze duistere tijden weleens of ik, hoogleraar Nederlands, nu niet aan de goede kant zit. Nationalisme tiert welig en de regering bindt de strijd aan met het Engelstalige onderwijs.

Nu valt het leven aan de goede kant nogal tegen. Ik heb er 8 jaar geleden al op gewezen dat de leider van inmiddels de grootste partij in het Nederlandse parlement waarschijnlijk de parlementariër is die het vaakst Engels gebruikt in de socialemedia (‘Fantastic speech by US Vice-President @JDVance!’). Bovendien richt de regering zich momenteel wel tegen het Engels – maar het maakt er nauwelijks een geheim van dat het hier gaat om een bezuinigingsmaatregel – iets constructiefs wordt er niet mee beoogd, zeker ook niet voor het Nederlands.

Afgelopen donderdag was het ‘dag van de moedertaal’, en de acteur en bestuurder Boris van der Ham greep de gelegenheid aan om hier bij het tv-programma Goedemorgen Nederland ook op te wijzen. De Nederlandse regering steekt geen vinger uit voor onze taal. Dat betreft bijvoorbeeld Van der Hams eigen sector, de podiumkunsten:

Je ziet daar in het klein wat er met het Nederlands aan de hand is. Het is veel minder risicovol om bijvoorbeeld een Engelstalige musical naar Nederland te halen, te vertalen en uit te gaan voeren. Als je een nieuwe Nederlandse voorstelling wilt gaan maken voor een groot publiek, dan is het heel ingewikkeld om de financiering rond te krijgen. Als dit steeds meer onder druk komt te staan, wordt het minder gemaakt. Dan hebben we straks alleen maar Amerikaanse en Engelse voorstellingen en films. Dus daar moet iets aan gebeuren!

Foto: DonkeyHotey (cc)

Zorgen over de wetenschap in Amerika

19 februari 2025 , 08:00 , door Marc van Oostendorp

COLUMN - In Amerika zijn de afgelopen weken rake klappen uitgedeeld aan de wetenschap. Zo werd mensen die bijvoorbeeld een subsidieaanvraag wilden indienen verboden om woorden zoals gender en bias te gebruiken – woorden zonder welke het eenvoudig heel lastig is om over bepaalde onderwerpen te spreken. En zo werden door wetenschappelijke websites ‘gezuiverd’ van allerlei informatie omdat deze in strijd zou zijn met de ideologie van de nieuwe heersers. Dat betrof onder andere informatie over vaccinatie, soa’s en anticonceptie.

Heeft de Nederlandse wetenschap gereageerd? Ik heb een tijdje gezocht, maar ik heb geen reacties gevonden. In De Morgen stond wel een goed stuk van decanen geneeskunde uit Brussel, Antwerpen, Hasselt en Leuven. Maar uit Nederland? Geen woord.

Vrijheid

Misschien hebben wij het hier te druk met onze eigen besognes. De grote kladderadatsch is hier immers ook al begonnen, met de sluiting van de afdeling Technische Natuurwetenschappen in Twente, waar tientallen banen geschrapt staan, de eerste tientallen van enkele duizenden, als we niet uitkijken. De Open Universiteit in Heerlen volgt mogelijk binnenkort, en dan hebben we al net moeten slikken dat bijvoorbeeld Italiaans in Leiden en Utrecht (de enige twee plaatsen met een volledige opleiding) wordt geschrapt. Dat is allemaal nog vóór de bezuinigingsagenda wordt aangekondigd – dat is niet vrolijk.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.