Weekendcollege | Zelfveroorzaakte crisis is ook op te lossen

De komende weken plaatst Sargasso de lezingenserie De Urgentie van Duurzaamheid van Studium Generale Utrecht. De bijdrage is geschreven door directeur Melanie Peters. Dat zei prof. dr. Hans Schenk (Utrecht School of Economics) in de tweede lezing in de serie duurzaamheid als wereldbeeld over de crisis in de financiële wereld. De crisis is van menselijke makelij. We zullen ons dat aan moeten trekken en de financiele instituties andere opdrachten moeten meegeven met “the public good” en niet de prijs van het aandeel als toetssteen. Daarvoor moeten we eerst een mentale revolutie doormaken, want wij zijn het die met zijn allen beslissen over de regels van het spel. Dezelfde mening was prof. dr. Bas van Bavel (Sociale en Economische Geschiedenis, UU) toegedaan. De geschiedenis laat zien dat markt, staat en andere vormen van beheer elk hun plaats hebben bij het bewaken van financiële, ecologische en sociale duurzaamheid. Maar degenen die groot geworden zijn binnen deze instituties en de spelregels kennen zullen ze vroeg of laat misbruiken voor hun eigen gewin. Daarom is een tweede voorwaarde, dat tegenmacht wordt geinstitutionaliseerd en “gewone mensen” worden betrokken bij besluitvorming over de spelregels. Ontaarde instituties zullen volgens beide sprekers niet vanzelf veranderen, dat gebeurt pas als mensen hun stem laten horen. Instituties zijn nodig om collectieve actieproblemen zoals die zich voordoen bij duurzaamheidvraagstukken te overwinnen, maar ze moeten levend gehouden worden en het algemeen belang als uitgangpunt nemen.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Weekendcollege | De urgentie van duurzaamheid

, door

De komende weken plaatst Sargasso de lezingenserie De Urgentie van Duurzaamheid van Studium Generale Utrecht. De bijdrage is geschreven door directeur Melanie Peters.

De lezingenreeks Duurzaamheid als wereldbeeld is een serie dubbellezingen waarin wetenschappers twee aan twee met elkaar en de zaal in dialoog gaan over een duurzame wereld en de bijdrage die wetenschap daaraan kan leveren. Hoe kunnen we de kennis vanuit verschillende wetenschapsgebieden aan elkaar koppelen? Allereerst om meer grip te krijgen op het thema en de redenen waarom duurzaamheid ons zo voor dilemma’s stelt. En vervolgens om te zien hoe deze inzichten tot een duurzamere wereld kunnen bijdragen.

Aan prof. dr. Jacqueline Cramer (Duurzame Innovatie en directeur van het Utrechts Centrum voor Aarde en Klimaat) de vraag om de urgentie van het thema duidelijk te maken, en de stappen die volgens een innovatiewetenschapper nodig zijn.

Terugkijkend zijn de laatste veertig jaar veel milieuproblemen opgelost, zoals het gat in de ozonlaag. Dankzij de ontwikkeling van technische kennis en wetgeving. Daarvoor in de plaats zijn complexere vraagstukken gekomen. Die hebben niet alleen te maken met milieu, maar ook met mensenrechten, eerlijke arbeidsverhoudingen en een economie die waarde creëert voor iedereen. De drie p’s: people, planet en profit. Globalisering, internationalisering en opkomende communicatietechnologieën zorgen ervoor dat de wereld een systeem is. Verantwoordelijkheden liggen niet meer alleen bij overheden, maar ook bijvoorbeeld bij multinationals en consumenten. Innovatiewetenschappers bestuderen deze interacties en gebruiken politieke en ethische theorieën, maar ook netwerktheorieën en organisatietheorie om deze maatschappelijke processen van kennisontwikkeling en verandering te bestuderen en op gang te brengen. Volgens Cramer zijn daarvoor nieuwe samenwerkingen nodig tussen kennisinstituten, grote en kleine bedrijven en maatschappelijke spelers, inclusief de overheid. Het UCAD wil zich hiervoor inzetten.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Weekendcollege | Illusies van de tijd

, door

Een bijdrage van Miriam Rasch van Studium Generale Utrecht over een lezing van wetenschapsfilosoof Victor Gijsbers.

‘Mijn doel met deze lezing is filosofisch: ik wil dat jullie aan het eind minder begrijpen van tijd dan aan het begin.’ Victor Gijsbers is wetenschapsfilosoof en natuurkundige en dat is ook te merken aan zijn behandeling van het begrip tijd. Tijd is hier niet het element dat betekenis geeft aan het menselijk bestaan of een klok ingebed in het brein. Natuurkundige tijd als de vierde dimensie heeft niets, maar dan ook helemaal niets van doen met de mens. Een opvatting die wel degelijk invloed kan hebben op hoe wij mensen, over tijd nadenken.

Het eerste deel van Gijsbers lezing gaat over de asymmetrie van tijd. Waarom loopt tijd vooruit en niet achteruit? Waarom wordt iedereen altijd ouder en nooit jonger? Dat lijken triviale vragen, maar stelt niet iedereen zich die wel eens? Het zou mooi zijn als de wetenschap een verklaring hiervoor kon geven – wie weet zou dat ook de deur openen naar verandering. Helaas is de natuurkunde hier nog niet over uit. Want wat blijkt: geen enkele natuurwet zegt dat iedereen altijd ouder móet worden in plaats van jonger. Natuurwetten zijn juist allemaal tijdsymmetrisch. Hoe zit het dan? Het heeft te maken met entropie. In een helder betoog legt Gijsbers uit hoe entropie werkt en waarom het als antwoord op deze vraag juist níet werkt. (In plaats van het hier na te vertellen, verwijs ik graag naar de opname.)

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Weekendcollege | Tijd voor de oerknal?

, door

Een bijdrage van Miriam Rasch van Studium Generale Utrecht over een lezing van professor Renate Loll.

big bangTijd is fundamenteel voor het bestaan van ons universum – dat was de conclusie van de lezing over tijd in de theoretische fysica, door professor Renate Loll. Tijd kun je benaderen als een kwantitatief gegeven en op die manier speelt het een rol in alle natuurkundige processen. Een formulering van natuurwetten kan niet zonder de notie van tijd, waarin veranderingen zich afspelen. Ook in experimenten die natuurwetten onderzoeken en proberen te bewijzen is ‘tijd’ altijd aanwezig als het referentiekader waarbinnen de natuurkunde werkt. Maar tijd is ook als kwalitatief fenomeen, een ding op zichzelf te bestuderen.

‘Was er tijd voor de oerknal?’ De titel van Lolls lezing verwijst naar de vraag of tijd emergent is, een soort bijverschijnsel in het universum dat tegelijk met het heelal is ontstaan. Of is het iets fundamenteels, iets wat noodzakelijk is voor het bestaan van alles?

Newton, Einstein, Terry Pratchett
Loll geeft een ultrakorte geschiedenis van het natuurkundige denken over tijd. Voor Newton bestond de wereld uit ruimte, tijd en zwaartekracht als drie losse eenheden. Tijd was in zijn wereldbeeld universeel en onveranderlijk. Dan komt Einstein met de relativiteitstheorie. Tijd is niet meer een statisch ding, maar afhankelijk van de positie van de waarnemer. Ruimte, tijd en zwaartekracht zijn één, ze gaan samen in de gekromde ruimtetijd. Tijd functioneert als vierde dimensie: een punt in de ruimte (drie dimensies) gaat gepaard met een punt in de tijd.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Pijlsnel naar de Noordpool

, door

De Britse avonturier Ben Saunders zal deze maand proberen als snelste, solo en te voet, de Noordpool te bereiken vanuit Canada. Een vooruitblik op zijn poging.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Hoe cliché-tv ons leven verpest

, door

Een jaar geleden had de Britse tv-recensent en programmamaker Charlie Brooker een YouTube-hitje met deze parodie op de standaard televisiereportage. Een verslaggever in een willekeurige winkelstraat, voxpopjes, feitenlijstjes: Brooker fileerde de clichéfilmpjes genadeloos. In de BBC-serie ‘How TV Ruined Your Life’ gaat hij dieper in op de clichés die televisie ons voorgeschotelt. De eerste uitzending ging over angst – de eerste helft van de uitzending staat hieronder.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Monsters hier? Doe niet zo raar

, door

Bloedstollende korte horrorfilm. In een klein Canadees dorp merkt een huisvader dat er om hem heen vreemde dingen gebeuren. Een onbekend kind in zijn tuin, de vreemde lach van de caissière. En daar blijft het niet bij.

Meer bij videovolt.

Vorige Volgende