Blufpoker

Opvallend, hoe Rechts de afgelopen weken iedere discussie over de ideologische overeenkomsten tussen de slager van Utoya, Anders Behring Breivik, en Geert Wilders in de kiem tracht te smoren.

Opmerkelijk, aangezien dezelfde rechtse ideologen die nu luidkeels roepen dat het maar om een gestoorde eenling gaat en dat je de islamcritici die Breivik veelvuldig instemmend citeert niet met zijn daad in verband mag brengen, de afgelopen tien jaar aan iedereen, of die het nu horen wilde of niet, verkondigden dat een dierenactivist Fortuyn had vermoord omdat Links onze poldermessias had gedemoniseerd, en dat de islam zelve de voornaamste voedingsbron vormde voor islamistisch geweld en terreur.

De aanslagen van elf september, de moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh: ze fungeerden als wissels die de politieke en maatschappelijke discussie over Links, immigratie en de islam een definitieve richting in stuurden: Jazeker, meneer! Er was een botsing van beschavingen, de kogels kwamen van Links, de barbaren waren al binnen de poorten en de multiculti-knuffelende elite had ze binnengelaten.

Het is treffend hoe elke grootschalige gebeurtenis onmiddellijk door alle richtingen wordt geclaimd en gepolitiseerd. Of het nu massale plunderingen in Britse steden betreft, mediaberichten over Marokkanenterreur in Helmond, de terroristische moord op 91 socialistische jongeren in Noorwegen of een lokaal parkeerregiment: rechts en/of links springt er bovenop om het aan te voeren als het bewijs van hun gelijk. Elk nieuwsbericht wordt zo een speelkaart waarop ideologische spelers inzetten.

De teneur van het maatschappelijk discours wordt vervolgens bepaald door degene wiens kader de gebeurtenissen het beste lijkt te kunnen verklaren. Elf september: Links roept ‘zie je wel, dit komt omdat derde wereldlanden boos zijn dat de VS neokoloniale invloed uitoefent in het Midden-Oosten en elders’ en Rechts: ‘zie je wel, we zijn omringd door barbaren die ons haten vanwege onze Verlichte waarden en militaire en economische dominantie die er uit voortvloeit’.

Sommige kaders zijn oppervlakkig, andere zo absurd dat ze slechts een meewarige glimlach oproepen. Na de moord op Diana, riepen velen dat het de schuld was van de paparazzi die over lijken gingen, terwijl sommigen bezwoeren dat het hier een samenzwering door het Britse vorstenhuis betrof.

Het juiste kader op het juiste moment kan de maatschappelijke discussie net een cruciale richting in ketsen. De moord van Anders Behring Breivik op een socialistisch jeugdkamp lijkt stukken beter te verklaren vanuit een intrinsieke gewelddadigheid van het islamofobe gedachtengoed, dan door politieke uitsluiting van rechtsradicale xenofoben door Links. Vandaar dat oud-hoogleraar interculturele communicatie David Pinto zichzelf nogal voor aap zet als hij het laatste beweert, zeker als hij dat ook nog doet op een website die stijf staat van de xenofobie en vreemdelingenhaat.

Het heeft wel wat weg van poker. Naarmate een hand zich ontvouwt, zet men hoog of laag in, al naar gelang men denkt meer of minder ideologische winst te kunnen boeken. De Arabische Lente lijkt een ideologisch succes voor Links: ‘zie je wel, die Arabieren zijn niet onze vijanden, ze willen daar vrijheid en democratie en welvaart net zoals wij’. Maar als de Moslimbroederschap straks de verkiezingen zou winnen, dan kan het alsnog een verdubbelaar voor Rechts betekenen: ‘zie je wel, het zijn allemaal engerds daar, die een islamitische theocratie nastreven, en van onze eigen moslims weet je het ook maar niet.’

Het gaat derhalve in al het gekrakeel, ook op de opiniepagina’s van gerenommeerde media, niet echt om de waarheid of om een daadwerkelijke uitwisseling van standpunten en argumenten. Meer dan een spel is het niet. Wel een spel dat gaat om de knikkers: de legitimatie van de huidige en toekomstige verdeling van macht en toegang tot welvaart. Net als in poker gaat het spelletje om de meningen er uiteindelijk om wie er met de winst naar huis gaat; en boeken de meest calculerende en agressieve spelers het vaakst succes.