Gisteren was het brekend nieuws: Rutte en Obama gaan samen de nieuwbouw van kolencentrales voorkomen. Ik stel voor dat Rutte zijn tijd en ons belastinggeld beter gaat besteden. Bijvoorbeeld met nadenken over hoe de overheid de komende decennia het wegvallen van energiebelasting, aardgasbaten en brandstofaccijnzen op gaat vangen. En met nadenken over hoe we voorkomen dat de publieke energienetwerken de volgende serie bakstenen in het energiedebat worden.
In tegenstelling tot wat de spotjes van het FD Energiedebat ons willen doen geloven draaien kolencentrales namelijk verre van overuren. Sterker: zelfs de modernste en efficiëntste kolencentrale van Europa heeft dit jaar al een weekend stil gelegen door de energietransitie. In dat weekend werden zelfs bruinkoolcentrales in productie terug geschroefd. Kolencentrales zijn mijns inziens dan ook niet de grote winnaar van de Duitse Energiewende, maar het volgende slachtoffer. In Duitsland is de elektriciteitsproductie van steenkolen in de eerste maanden van 2014 met 16,6% gedaald t.o.v. 2013. Alleen de elektriciteitsproductie door middel van aardgas is harder gedaald.
Europese energiebedrijven hebben in 2013 dan ook massaal afgeboekt op de waarde van hun bestaande conventionele energiecentrales. Europese energiebedrijven staan daarin niet alleen, ook in de VS en Australië hebben energiebedrijven en netwerkbedrijven het moeilijk. Met als bijkomende uitdaging de verwachting dat de kostprijs van energieopslag de komende jaren fors gaat dalen en dat de energieopslag markt aan de vooravond van grote groei staat. Met alle nadelige gevolgen voor de business case van conventionele energiecentrales en van het bestaande elektriciteitsnetwerk, laat staan de business case voor het terugverdienen van de investering in een Europees supergrid. Zonder investeringen in een supergrid spreekt Morgan Stanley al over het tipping point voor offgrid gaan in de VS en in Australië noemen ze offgrid gaan voor nieuwbouw van buurten al ‘an absolute no-brainer’.
Dus om terug te komen op de opening: beste meneer Rutte, besteed uw tijd niet aan het voorkomen van de nieuwbouw van kolencentrales die er sowieso niet meer gaan komen. Besteed uw tijd liever aan een toekomstvast belastingstelsel, dat de energietransitie faciliteert, en aan een toekomststrategie voor de publieke energienetwerken in het licht van de aanstormende ontwikkelingen op het gebied van energieopslag.
Reacties (21)
Eh pardon? Zonder al dat Duitse belastinggeld, dat naar alternatieve energie is gegaan en nog gaat, zou er van een Energiewende geen sprake zijn. Maar nu zouden wij het in Nederland wel aan de markt over kunnen laten?
Of bedoel je, dat we het nu aan de markt over moeten laten, omdat we nu op het punt staan, dat er geld aan te verdienen valt? Willen we dan als maatschappij niet eerst even onze kosten terug verdienen?
Maar het is natuurlijk bijzonder ingewikkelde materie, en voor alle standpunten zijn er pros en cons aan te wijzen, maar naar mijn mening moeten we de energievoorziening in eigen hand houden en niet aan de markt overlaten. Voor de samenleving, door de samenleving. I.p.v. voor (het winstgevende deel van) de samenleving, door een kleine groep, die vooral op de roi gefocust is.
Ik ben nog enigszins skeptisch over de energie-opslag in accu’s.
Als je genoeg accu’s wilt om een week zonder wind door te komen, zullen de meeste dagen niet alle accu’s nodig zijn.
Zijn de grondstoffen voor de accu’s wel ruim aanwezig?
“In Duitsland is de elektriciteitsproductie van steenkolen in de eerste maanden van 2014 met 16,6% gedaald t.o.v. 2013. Alleen de elektriciteitsproductie door middel van aardgas is harder gedaald. ”
Tja, als we nog niet eens het effect onderkennen van een koude winter(2013) en een zeer zachte winter (2014). En is het alleen aanhalen van optimistische berichten wellicht een soort vorm van cherry picking?
En die zogenaamde 1199 kolencentrales in aanbouw of in de planning zijn dan ook zeker een fabeltje…. ik denk dat ik niet veel tijd ga besteden aan dit, ‘ik schrijf maar iets om te schrijven stukje..’
Enkele interessante constateringen. Op eentje wil ik toch even reageren:
Het ligt in ieder geval voor de hand dat de kosten voor energieopslagtechnologie snel gaan dalen. Commerciele exploitatie wordt wellicht een wat ander verhaal. Op dit moment wordt energie ’s nachts opgeslagen om overdrag gebruikt te gaan worden. Naarmate overdag meer energie geproduceerd gaat worden, wordt die aanpak natuurlijk commercieel gezien steeds minder interessant; het prijsverschil tussen dag en nacht zal immers afnemen. Tot op een zeker moment wanneer de energieproductie overdag zo groot wordt dat overdag opslaan en ’s nachts uitleveren interessant wordt. Tussen die momenten zal echter een periode zitten waarin grootschalige commerciele energie-opslagbedrijven het wel eens heel erg moeilijk zouden kunnen krijgen.
@2: Naast accu’s bestaan er nog tal van andere methodes om energie op te slaan. Ook verwacht ik dat er qua acute elektriciteit behoefte nog wel wat te winnen valt. Apparaten worden steeds efficienter.
De meest inspirerende energieopslagmethode vind ik nog altijd de combinatie van luchtcompressie en water verwarmen. (lucht comprimeren zorgt voor enorme opwarming, welke je ook weer kan opslaan.)
http://lightsail.com
Het grote struikelblok blijft verwarmen. Dat doen we nu met gas en dat raakt op.
@1: Als je wat verder leest dan de eerste regel zou je zien dat ik niet zeg dat we de energietransitie volledig aan de markt moet overlaten, ik zeg dat je het voorkomen van nieuw kolencentrales prima aan de markt over kunt laten. De eer daarvan komt inderdaad grotendeels de Duitse energieverbuiker toe, met uitzondering van de grootverbruikers.
Ik vind het belangrijker dat Rutte vooruitkijkt naar oplossingen voor problemen die je nu al aan kunt zien komen.
Ik ben trouwens benieuwd hoe je wil dat we als samenleving ons subsidie geld terug gaan verdienen. Want naar mijn weten heeft de overheid nergens iets geregeld op dat punt en bestaan er geen duurzame energiebaten als tegenhanger van de gasbaten.
@2 als je een fabriek van 5 miljard dollar gaat bouwens, zoals Tesla van plan is zal er over inkoop van materialen nagedacht zijn. Ze zijn in ieder beter herbruikbaar dan kolen en gas. Eenmaal in de hens gezet zijn die op.
@3 Als je verwarmt op gas en olie en nauwelijks op elektriciteit, zoals in Duitsland, wat is dan precies de impact van een zachte winter op het elektriciteitsgebruik?
En cherry picking: RWE heeft eerder dit jaar aangegeven dat hun conventionele centrales nauwelijks nog geld verdienen, E.On heeft dat aangegeven, beide hebben fors afgeboekt. Ook in Australie en de VS wordt fors afgeboekt op centrale fossiele opwekkers. Dus graag een link naar stijgende beurskoersen en opwaarderingen van de waarde van traditionele energiecentrales.
Van die 1.200 kolencentrales in aanbouw staan er maar weinig in Europa, 3/4 staat in India en China. Niet echt landen met een fysieke verbinding met de West-Europese elektriciteitsmarkt. Zelfs niet als dat pan-Europese supergrid er komt.
@4 Waarom denk je aan grootschalige energieopslagbedrijven? De combinatie van zonnepanelen op je huis in combinatie met een bijpassende energieopslag kan sneller dan je denkt een competitief aanbod worden voor een aansluiting op het elektriciteitsnetwerk als backup. Zeker als de netwerkkosten stijgen en salderen wordt aangepakt, zoals de overheid wil. Zie de voorbeeldberekeningen en extra service kansen voor aanbieders van dit soort oplossingen hier: http://cleantechnica.com/2014/03/25/tesla-help-customers-go-grid/
Of het rapport van het Rocky Mountain Institute over de mogelijkheden van offgrid.
@5 eens, verwarmen pak je hiermee niet aan. De gasmarkt is echter veel minder gevoelig voor offgrid gaan, hoewel nieuwbouw steeds vaker all-electric zal gaan worden. Zie de ontwikkelingen rond nul op de meter woningen die ik eerder beschreef: https://sargasso.nl/wie-heeft-de-groenste/
Herman Vruggink,
Of we kijken naar een langjarigetrend om de effecten van ene zachte winter uit te filtreren.
http://www.ag-energiebilanzen.de/componenten/download.php?filedata=1357206124.pdf&filename=BRD_Stromerzeugung1990-2012&mimetype=application/pdf
En wat blijkt ook over de lange termijn neemt de hoeveelheid steenkool/bruinkool/gas af.
Ook werd steekool/bruinool efficienter
http://www.renewablesinternational.net/coal-consumption-in-germany-a-closer-look/150/537/75863/
Het gaat dus de goede kant op
@6: “zonnepanelen op je huis in combinatie met een bijpassende energieopslag kan sneller dan je denkt een competitief aanbod worden voor een aansluiting op het elektriciteitsnetwerk”
Kenmerkende vorm van wensdenken. Als eens berekent hoeveel opslag nodig is om de winter door te komen? Juist zon-pv vergt veel meer opslag dan wind, die meer over het jaar verdeeld is Het nieuwe Urgenda rapport negeert juist opslag en dat gaat dan over 2030!
NB Wordt de bruinkoolwinning uitbreiding (!) gestopt?
@6:
Ik zeg, dat je dan naïef bent. Als de markt de ruimte krijgt en aan kolencentrales meer kan verdienen dan aan investeringen in schone energie, gaat de markt in de kolen. Dat kun je niet aan de markt overlaten dus.
En de Duitse belastingbetalers. De Duitse overheid heeft fors geïnvesteerd.
Subsidiegeld kan terug verdiend worden, als er winst gemaakt kan worden. Een pleidooi om iets aan de markt over te laten, betekent dat er winst gemaakt kan worden, anders is de markt niet geïnteresseerd. In de praktijk zullen we waarschijnlijk eerder lagere prijzen betalen dan winst maken, zo lang we het een publieke taak laten.
En wanneer je het over gasbaten hebt, heb je het over mogelijk terug lopende inkomsten, maar dan toch voornamelijk vanwege verkoop aan het buitenland, want het binnenlands energieverbruik blijft volgens mij gewoon belast.
Volgens mij is het dus beter een compleet energiebeleid te voeren en geen (zo weinig mogelijk) deeltjes daarvan aan de markt over te laten. Energie is te belangrijk om aan de grillen van de markt over te laten.
@7: Vaak gaat meer verbruik en efficiënter gebruik samen, bekend als Jevons paradox.
Het buiten werking stellen van een efficiënte kolencentrale gebeurde eerder in Roermond, begrijpelijk die schone centrale is ook duurder in gebruik.
Opmerkelijk is de terugval in waterkracht van 36%!
@6: De impact van een zachte winter is in de meeste gevallen ook een winderige winter met veel depressies, daar komt namelijk die zachte lucht vandaan. Vervolgens krijgt windenergie voorrang op het net. En als wij een sombere zomer krijgen dit jaar, en ook nog eens weinig waait, wat zijn dan opeens de conclusies van Krispijn Beek?
J. van der Heijden in reactie 7 geeft je tips hoe je het de volgende keer kan aanpakken.
En tja, windenergie voorrang geven op het net…. Wat heeft dat met de markt te maken? En wat heeft miljarden subsidies verstrekken aan windenergie nu met de markt te maken?
@11 windenergie krijgt ook op basis van marginale kostprijs voorrang, dus zelfs als je de voorrangsregeling omvormt en wind en zonne-energie een ‘gewone’ plek in de zogenaamde Merit order geeft winnen zon en wind van conventionele centrales, tenzij conventionele centrales bereidt zijn om geld toe te leggen op de elektriciteitslevering en dus negatieve marginale kosten hebben.
@9 dan bevind ik me met mijn naïviteit dat nieuwe kolencentrales in Europa voorlopig niet aan de orde zijn in goed gezelschap van de topmannen van RWE en E.On, en van bankiers van CityGroup en Goldman Sachs (pdf).
De grootste investering van Duitsland loopt via de elektriciteitsrekening en wordt vereffend via de netbeheerders. Al is dat een vestzak-broekzak discussie, want over het algemeen zijn belastingbetalers ook energieverbruikers :-)
Wat betreft terugverdienen via winst: dat gaat langzaam, zolang Nederland de winstbelasting laag houdt en grote bedrijven de volle truckendoos van de zuid-as gebruiken voor belastingontwijking. Mijn punt is juist dat er de komende 2 decennia behoorlijke inkomsten vanuit energie gaan wegvallen voor de overheid.
Energie niet aan de markt overlaten? Was onze plek op de duurzaamheidslijstjes zoveel beter ten tijde van de energiebedrijven in publiek bezit?
@10 zelfs met de Jevon’s paradox kan de elektriciteitsvraag op het netwerk sterk achterblijven bij de verwachting, zie de ontwikkelingen in Australië.
@8 ik help je hopen dat het wensdenken is, want anders zitten we met een behoorlijke berg waardeloze elektriciteitsnetwerken in publiek bezit.
Wat betreft bruinkool: die zijn als laatste aan de beurt, tenzij de CO2 prijs of luchtkwaliteitseisen wat gaan doen. Ik weet niet hoeveel bruinkoolcentrales in de EU last krijgen van de nieuwe regels die in 2016 ingaan voor grote stookinstallaties.
@6
Omdat die bedrijven er al zijn en er nog meer zullen komen. Het is op dit moment immers economisch interessant, zozeer zelfs dat er honderden kilometers lange kabels voor worden aangelegd (NorNed). Vanzelfsprekend zijn decentrale kosten-effectieve oplossingen op termijn mogelijk (nu nog niet!), maar dat verandert niets aan het risico dat de transisitie van een nachtelijk energie-overschot naar een energie-overschot overdag met zich mee zal brengen; die grootschalige oplossingen zijn er immers al.
@13: Daar heb je helemaal gelijk in.
@12: Marginale kostprijs. Wat een kletsverhaal. Er moeten astronomische bedragen opgehoest worden aan subsidie om het te kunnen betalen. Erg? welnee, de Duitsers betalen het graag. Het kost wat, maar dan heb je ook wat. Maar kom niet met die kletskoek dat kolen op basis van concurrentie nu gaan sluiten. Dat is gewoon een keiharde leugen.
Nu investeren in kolen? Dat lijkt mij niet slim, fossiel wordt op dit moment aan alle kanten gepakt en de vraag is ook niet hoog.
@15 best Herman, wellicht tijd voor een beetje economieles: marginale kostprijs zijn de variabelekosten per eenheid product, de vast lasten van de investering tellen daar niet in mee. Jij refereert eerder aan de kostprijs of de levelised cost of energy.
Bij energiecentrales (allemaal erg kapitaalitenief om te bouwen, zowel duurzaam als fossiel) bestaan de marginale kosen van een extra eenheid elektriciteit uit de branstofkosten om een kWh te produceren. Naar mijn weten gaat ook voor de Duiters de zon op voor niets.
@12:
Het gaat er mij niet om, wat ze nu zeggen, maar wat ze in het verleden gedaan hebben, en dat is bijzonder weinig. Daarom kunnen we dit soort zaken niet aan de markt over laten. Jarenlang heeft ‘de markt’ lopen klagen over de oneigenlijke concurrentie van alternatieve energie vanwege de subsidies. Nu op dit moment de alternatieve energie echt concurrerend begint te worden, willen ze daar wel in stappen, want nu kan er geld verdiend worden, en de investeringen zijn al door de belastingbetalers gedaan.
Ja, en hoe wil je dat als ‘de markt’ verkopen? Dat zijn staatsbedrijven. Dat soort zaken moeten we ook helemaal nooit aan de markt overlaten.
Winstbelasting voor de staat is broekzak vestzak. En wat grote bedrijven, die belasting ontwijken via de Zuid As trukendoos, met het terug verdienen van investeringen door de staat, voor geleverde energie aan burgers en bedrijven, te maken heeft, ontgaat me. Maar ja, het is duidelijk, dat je hier al van volledige vermarkting uit bent gegaan, zodat de staat haar investeringen alleen nog maar via winstbelasting terig kan krijgen. Mijn voorstel is de staat gewoon de volledige winst te laten innen, en het niet aan de markt over te laten.
Dat heb je nog niet echt hard weten te maken, en je hebt helemaal geen relatie met het ‘overlaten aan de markt’ aan getoond. Dalende gasverkopen aan het buitenland zullen voor dalende inkomsten zorgen, maar ook als we duurzame energie gaan vermarkten dalen die inkomsten. Dat staat volledig los van ‘het aan de markt overlaten’.
Wat een onzinnige vragen. Over welk tijdperk praat je hier? Over de tijd dat alternatieve energie nog nergens op een lijstje stond? Laten we liever kijken naar de landen, waar de overheid dit soort zaken bepaalt. De investeringen in China zijn gigantisch, bijvoorbeeld. Uit de Sovjet-Unie of all places is bekend, dat zij al in de jaren 60 auto’s verplichtten om met katalysators rond te rijden. Wij lieten dat aan de markt over… Met als gevolg, dat wij pas halverwege de jaren 90 katalysators kregen, en ook toen alleen maar nadat we dat wettelijk geregeld hadden. Als we dat aan de markt over hadden gelaten, zou de wereld er nog een stuk slechter voor staan dan nu. Dit soort zaken kunnen we gewoon niet aan de markt over laten.
@5: “struikelblok blijft verwarmen. Dat doen we nu met gas en dat raakt op.”
Bij verwarming is veel besparing mogelijk, goedkoop ook!
Een deel van verwarming kan met stroom.
Gas kan worden aangevuld met gasproduktie uit stroomoverschot bij zon en windstroompieken, die steeds vaker zullen voorkomen.
De geringe belangstelling voor energie/stroomopslag toont een eenzijdige benadering en het beperkte duurzaamheidsbelang.
@12: Vanuit CO2 uitstoot, luchtkwaliteit of landschapskwaliteit zou bruinkool als eerste teruggedraaid moeten worden, mede daar de vrijkomende warmte zelden benut wordt. De groei van bruinkoolwinning toont gebrek aan CO2 beleid.
Voor het grillige aanbod aan windenergie, vooral bij zeewind, is grootschalige opslag nodig. Waarom daarnaast kleinschalige opslag van zonnestroom aantrekkelijk zou zijn, ontgaat mij.
De huidige subsidie op zon- en windstroom belemmert de ontwikkeling van een dergelijke opslag en bevordert het dumpen van stroomoverschot tegen schijnprijzen. Dit opslaggebrek zorgt juist voor meer netwerken voor het grootschalige dumpen.
@17 Ik heb het wegvallen van inkomsten niet hard gemaakt. Nou laten we eens beginnen met de eindigheid van ons aardgas. Is het niet vanwege aardbevingen in Groningen dan is het wel omdat het gewoon op is. Da’s dag aardgasbaten à raison van zo’n 10 miljard per jaar binnen nu en pak’m beet 20 jaar. Aardgasbaten worden niet gespaard in een souvereing wealth fund zoals in Noorwegen, maar geheel opgeslokt in de begroting. Dat wordt dus bezuinigen.
Ten tweede de eis die vanuit Europa op ons af komt dat nieuwbouw vanaf 2020 energieneutraal moet zijn en de ambitie van een woningbouwcooperaties, bouwbedrijven en Energiesprong om in 2020 111.000 huurwoningen energieneutraal / nul op de meter te maken.
De variabele energiekosten van een gezin met een jaarverbruik van 3.500 kWh elektriciteit en 1.800 m3 gas bedragen € 1.897 per jaar. Daarvan gaat een kleine 800 Euro naar het energiebedrijf, de rest gaat naar de overheid (energiebelasting, SDE opslag en BTW). Per huis dat op jaarbasis evenveel energie opwekt als gebruikt kost dat de staat dus ruim duizend Euro aan inkomsten. Vanaf 2020 voor iedere nieuwbouwwoning, tot die tijd voor elke renovatie.
Stel Stroomversnelling redt enkel de 11.000 woningen uit de eerste fase, dan scheelt dat slechts 12 miljoen Euro aan belasting per jaar. Loopt het aantal op tot 111.000 dan wordt dat 122 miljoen Euro per jaar. Lukt het geintje ook bij koopwoningen dan verdubbeld dat bedrag. Hoe meer huizen een energiesprong maken, hoe beter bouw- en installatiebedrijven het proces in de vingers krijgen en hoe lager de kosten zullen worden. Waardoor een energiesprong voor een grotere groep interessant wordt. Met als nadeel voor de overheid: verhogen van de energiebelasting levert een sterkere prikkel op om een energiesprong te maken met je huis. Voor berekening zie spreadsheet
Wat betreft de discussie markt vs. overheid: ik geloof niet dat een staatsgeleidt energiebedrijf het beter zou doen, netzomin als ik geloof dat een volledig vrije markt werkt. In mijn stuk ben ik uitgegaan van de markt zoals die momenteel georganiseerd is. In die markt komen voorlopig echt geen kolencentrales erbij.
@18 helemaal waar dat het de voorkeur zou hebben uit heel veel oogpunten om eerst bruinkoolcentrales te sluiten. Ik zie dat echter niet zo snel gebeuren. Wellicht dat er in 2016 een aantal oudere centrales sluiten die niet aan de nieuwe milieu-eisen van de richtlijn industriele emissies kunnen voldoen, daar heb ik echter geen zicht op. Ik weet wel dat er in het Verenigd Koninkrijk om die reden behoorlijk wat kolencentrales gaan sluiten de komende 2 jaar.
@16: Wellicht is het tijd dat jij geen onzinnige stukjes meer schrijft
@20:dat besluit laat ik met alle plezier en vertrouwe aan de redactie van Sargasso :-)
PS Nog meer ‘onzinnig nieuws’ op dit front: Noordrijn-Westfalen evalueert volgen Reters de toekomst van bruinkoolmijn Garzweiler II. Onder andere leverancier voor een van de grootste (2,1GW) en moderste bruinkoolcentrales ter wereld, eigendom van RWE.