Richard Kroes

115 Artikelen
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Onze martelaren kijken met u mee

COLUMN - Mijn laatste reis naar Iran was een beetje in haast gepland, waardoor ik totaal niet was voorbereid op de verkiezingen aldaar. Ik viel dus met mijn neus in de boter. Politiek lééft in Iran en leeft ook uitbundig in de publieke ruimte, meer dan hier durf ik wel te zeggen. Enthousiast flyerende jongeren op straat. In de taxi instappende passagiers die de chauffeur als eerste de vraag stellen: wat gaat u stemmen? Een oudere mevrouw in de bus die levendig en uitgebreid Rohani en Raisi – de beide kandidaten voor het presidentschap met de meeste kansen – met haar vrouwelijke medepassagiers zit te bediscussiëren.

Na het uitstappen werd me uitgelegd dat ze Rohani voor een Israëlische spion hield (ik ken het Perzische woord daarvoor niet, dus dat had ik even niet gevolgd), een opmerking die van bijzonder weinig realiteitszin getuigt, want als dat idee ook maar een schijn van juistheid had gehad, was Rohani allang om dit of dat voorwendsel in de diepste krochten van de Evin-gevangenis beland.

Maar goed, dergelijke paranoia is in Iran heel gewoon en wie de geschiedenis van het land een beetje kent, begrijpt dat die achterdocht terecht is. Het land heeft al meer dan een eeuw eigenlijk alleen maar last van buitenlanden die op snode wijze proberen hun vinger tot aan de oksel in de Iraanse pap te duwen, en liefst nog dieper.

Foto: Michael Coghlan (cc)

Wat is islam?

RECENSIE - De laatste maanden hield ik me onledig met het boek What is Islam? The Importance of Being Islamic van Shahab Ahmed (1966-2015). Dat boek heb ik inmiddels uit en het is het recenseren waard. Ahmed houdt zich in dit meer dan 600 pagina’s dikke boek bezig met een vraag die helaas in het maatschappelijke debat te weinig gesteld wordt: wat is islam?

Het boek bestaat uit drie delen: het eerste deel stelt zes vragen over de kwestie en licht die uitgebreid toe. Het is de probleemstelling. Deel twee behandelt uitgebreid alle definities die ooit door wetenschappers zijn gegeven omtrent het begrip ‘islam’ en ze worden allemaal onderuit geschoffeld. Deze delen beslaan elk ongeveer een kwart van het boek. In deel drie tracht Ahmed alsnog zelf tot een werkbare definitie van het begrip ‘islam’ te komen en daar is hij de hele tweede helft van het boek mee bezig.

Dat is ook wel nodig ook want al vrijwel direct in deel één laat Ahmed in zijn zes vragen zien dat het misschien eenvoudig lijkt om te definiëren wat ‘islam’ is, maar dat het dat beslist niet is. De vlag moet namelijk de lading dekken. Eén van de hoofdproblemen die hij signaleert onder zowel (westerse) wetenschappers als moderne moslims is dat de normatieve, prescriptieve islam van de islamitische geestelijkheid wordt gehanteerd voor wat ‘de échte’ islam is, of ‘de kern’ van de islam. Alles wat daarvan afwijkt wordt gezien als ‘aanslibbing’, ‘heterodox’, ‘cultuur’ of erger: ‘niet écht islam’.

Foto: Abhi Sharma (cc)

Boekenweek! | Stefan Zweig

RECENSIE - In 1942 bracht de Duitse schrijver Stefan Zweig zijn Schachnovelle uit. Ik las het boek op de middelbare school voor mijn lijst Duits. Doorgaans voorspelt dat geen grote liefde voor het gelezene, maar was anders. Bijna dertig jaar later kocht ik het in Duitsland om het nog eens te lezen.

Het verhaal speelt zich af op een oceaanstomer tussen Buenos Aires en New York. Een groepje enthousiastelingen weet een schaakcompetitie te organiseren tussen henzelf en de wereldkampioen schaken, die toevallig ook op het schip meereist. Het clubje verliest hun eerste partij. Tijdens de tweede partij weet een toevallige voorbijganger met zijn advies een verloren partij nog net in remise te laten eindigen.

De groep overtuigt de voorbijganger – de hoofdpersoon uit het verhaal – met veel moeite om de wereldkampioen voor een derde partij uit te dagen. Die wint hij, tot groot genoegen van alle omstanders. Een vierde partij volgt, op verzoek van de wereldkampioen. De hoofdpersoon raakt almaar geagiteerder tijdens die partij en als zijn tegenstander ‘schaakmat’ constateert, gebeurt er iets raars. De hoofdpersoon roept dat de stukken allemaal verkeerd op het bord staan en krijgt een acute zenuwinzinking. Hij blijkt de partij niet zozeer op het bord gespeeld te hebben, maar in zijn eigen hoofd.

Foto: copyright ok. Gecheckt 20-09-2022

En dan, wat is cultuur nog in dit land?

OPINIE - Rifapen, dobbernegers, haatbaarden,  testosteronbommen, kopvodden, geitenneukers, hoerroepers, zandnegers, vrouwenhaters, rapefugees, pedoprofeet, haat-imam, klaagneger, asieltoeristen, Gutmenschen, woestijnnazi’s, moslimhoer, slachtofferexhibitionisten, asielshopper-invasie, haatbaardzeugen, beroepsgekwetsten, ‘racisme’-schreeuwers, allochtonenPVV, haatsmurfen, asieltsunami, woestijngeloof, uitzwaai-pagina, sharia-driehoek, haatsnee…

Er wordt de laatste tijd nog wel eens – en met graagte – op gewezen dat onze joods-christelijke cultuur onder druk staat.

Als u het mij vraagt is die al lang bezweken.

Foto: Mike Licht (cc)

Geachte heer Ephimenco

OPINIE - In dagblad Trouw van 7 februari 2017 betoogt u in uw column dat wie de situatie van moslims in het Europa van nu vergelijkt met die van de joden in het Duitsland van de jaren dertig, geschiedvervalsing pleegt, joods leed bagatelliseert en onbedoeld ook haat zaait. Ik geloof dat ik me dat mag aantrekken. Op mijn blog trek ook ik die vergelijking met toenemende regelmaat.

U geeft in uw stuk drie verschillen aan tussen wat er destijds gebeurde en wat er nu gebeurt: de boycot van joodse bedrijven in 1933, de rassenwetten uit 1935 en de Kristallnacht eind 1938. Vervolgens stelt u dat er op dit moment geen sprake is van structureel geweld, vervolging en discriminatie van overheidswege jegens moslims. Daar heeft u volkomen gelijk in: dat zijn forse verschillen in de gebeurtenissen.

Vergunt u mij toch eens enkele frappante overeenkomsten – die ik de afgelopen jaren ben tegengekomen – te benoemen. Geen gebeurtenissen zoals die waar u over spreekt, maar een aantal zaken die illustreren hoe het ideologische klimaat in Nederland aan het veranderen is. Niet over wat we doen, maar over hoe we denken.

Zo ontdekte ik bij het – uit pure nieuwsgierigheid – bekijken van de film Der Ewige Jude dat het argument ‘het is geen religie maar een ideologie’ in ieder geval al in 1939 door de Nazi’s werd gebruikt jegens het joodse geloof. We horen het nu met enige regelmaat over de islam. Onlangs wees iemand erop dat men zich al lang voorafgaand aan de jaren dertig zorgen maakte over de Verjudung van de maatschappij. Het lijkt me niet héél fantasievol om daar een zekere gelijkenis te herkennen met het begrip ‘islamisering’.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Cultuur

COLUMN - Trouw, misschien wel de slechtste krant van Nederland. Afgelopen maandag reed een crimineel met een vrachtwagen in op een kerstmarkt in Berlijn en Trouw kopte dinsdag: ‘Vrachtwagen rijdt in op het hart van de Duitse cultuur’.

Say what!?

Ik las de kop uit mijn ooghoek en dacht heel even serieus dat het De Telegraaf was.

Zou dat er ook gestaan hebben als de dader een roomblanke Ariër gebleken was? Ik denk het niet. Wat zeg ik: ik weet het wel zeker. Al direct na de aanslag was vrijwel iedereen het erover eens dat de dader wel een fundamentalistische moslim zou zijn, maar zelfs dan: hoe kom je er als koppenzetter bij om het te hebben over het ‘hart van de Duitse cultuur’?

Ik denk niet aan een kerstmarkt bij het hart van de Duitse cultuur, wel aan Schiller, Kant, Beethoven, Bismarck, Leibniz, Gauss, Paul Klee, Stefan Zweig, Heinrich Böll, Mahler, Derrick, Thomas Mann, Lola rennt, Nina Hagen, de Oktoberfesten, de ReichstagSchweinehäckse, desnoods het Hermannsdenkmal, maar een kerstmarkt? Zelfs al is het in hartje Berlijn? En dan nog: door het met zo’n clash of civilisations-kop te karakteriseren als een aanval op ‘onze’ cultuur (want dat is wat moslims doen natuurlijk), suggereer je dat zo’n dolgedraaide crimineel ook werkelijk een bedreiging inhoudt.

Foto: Michael Coghlan (cc)

Wat ging er fout?

ANALYSE - Nu we een dochter hebben, is het in mijn huis woekeren met de ruimte. Vandaar dat nogal wat boeken richting buurtweggeefkast zijn gegaan. De boeken van de arabist Hans Jansen – althans: die uit zijn late periode – dorst ik echter niet aan de wereld te schenken zonder er eerst commentaar in de kantlijn bij te zetten. De volgende lezer zou immers aan de nogal gekleurde opinies van de professor doctor geloof kunnen gaan hechten. Mijn glossomanie zette me ook weer aan het denken: wat is er nu eigenlijk misgegaan in dat ‘multiculturele debat’, een dijk van een eufemisme, want het gaat maar over één ding: de islam. Mijn gedachten ordenend kwam ik tot de volgende punten.

Ik zeg er overigens bij dat die ordening nog steeds aan de gang is en dat ik enkele argumenten niet wil behandelen. Zo speelt xenofobie zeker een rol, maar dat is in algemene zin waar met elke minderheid en  verklaart niet waarom nu juist de discussie over de islam is verworden tot een dialoog tussen doven.

Khomeiny, Salman, Osama

Traditioneel wordt de explosieve toename van een kritische houding jegens de islam in het westen toegeschreven aan de Iraanse revolutie die eindigde in een Islamitische Republiek en dan vooral Khomeiny’s fatwa tegen de Britse schrijver Salman Rushdie. Op zichzelf had die revolutie voor westerlingen weinig te betekenen – al was de gijzeling van diplomaten natuurlijk wel ongehoord – en ook de fatwa had makkelijk in vergetelheid kunnen raken, als niet ineens in Europa demonstrerende moslims hun bijval hadden betuigd. Dat bracht – om het zo maar eens te zeggen – ‘het probleem binnenshuis’.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

TV

OPINIE - Toen ik op kamers ging wonen in Amsterdam, kreeg ik van mijn ouders een tweedehands kleurentelevisie voor Sinterklaas. Een enorm bakbeest in een fraaie houten kast waar je nog naar toe moest lopen om van zender te wisselen.

In het studentenhuis waar ik woonde, was het de enige beeldbuis en hij deed dus intensief dienst tijdens EK’s en WK’s voetbal. Zo heb ik die ene goal van Van Basten in 1988 nog meegekregen. En de buitenspelregel. Verder heb ik niets met voetbal.

Toen het bakbeest overleed, ben ik erin geslaagd een tweedehands zwart-wit televisie te scoren. Ook één waar je bij zenderwisseling naar toe moest lopen. Die is meeverhuisd naar mijn eerste woning en begaf het tijdens een bezoek van mijn goede vriend Niall uit Dublin. Zijn opvolger – eveneens zwart-wit en van de handbediening – brandde door tijdens één van Nialls volgende bezoeken aan Amsterdam.

Ik ben Niall bijzonder dankbaar, al had hij met het begeven van beide apparaten niets te maken, behoudens dan zijn toevallige aanwezigheid. In de maanden voor het ter ziele gaan van het laatste apparaat was ik me al in toenemende mate gaan ergeren aan het aanbod. Eigenlijk keek ik alleen nog maar naar de BBC, maar ook daar raakten de programma’s waar ik graag naar kijk, steeds dunner gezaaid.

Foto: copyright ok. Gecheckt 15-03-2022

Ka Ching!

OPINIE - Nu was het de laatste tijd al geen pretje meer om Deens te zijn. Zoals Nederlanders er een hekel aan hebben om burger van een roofstaat aan de Noordzee tussen Oost-Friesland en de Schelde te zijn, zo zullen de Denen er ook niet blij mee zijn om tot een volk van schoften te behoren. Toen de Deense regering de juwelenwet bedacht, die ook in het parlement werd aangenomen, legden ze de bal wel héél erg vlak voor het doel van een Godwin die misschien wel niet helemaal terecht is, maar toch wel een beetje…

Nu blijkt die juwelenwet ook nog eens gewoon dom te zijn: je kweekt er precies het soort vluchtelingen mee waar mensen bang voor zijn: berooid, afhankelijk, onzelfstandig en aangewezen op hulp. En het is nog duur en inefficient ook.

Lang niet alle hulp die vluchtelingen krijgen is ook werkelijk nodig. Zo blijken veel vluchtelingen een deel van de hen uitgereikte rijst te verkopen – ver onder de marktprijs – om zo aan een beetje geld te kunnen komen. Met dat gegeven in het achterhoofd zijn een aantal economen eens aan het rekenen geslagen en zij kwamen tot de verrassende conclusie dat de beste hulp bestaat uit het geven van geld, cash dus. Dat zorgt er namelijk voor dat de vluchtelingen zélf kunnen beslissen welke hulp ze zich verschaffen. Dat kan rijst zijn, maar ook wat anders. Ze kunnen dat zelf véél beter bepalen dan degenen die hen helpen en ze worden er een stuk zelfredzamer mee. Een pregnant (pun intended) voorbeeld:

Foto: Archeon: interieur van een IJzertijdboerderij copyright ok. Gecheckt 11-02-2022

Welkom in Archeon

ACHTERGROND - Sargasso duikt deze zomer in musea in Nederland en nabije omstreken. Per aflevering van de zomerserie vertelt een lezer of redacteur over zijn of haar favoriete museum. Meer bijdragen welkom (mail naar info [at] sargasso.nl.). Deze keer Richard Kroes over Archeon. Nooit van gehoord? Lees verder……

Een museum kun je het niet noemen, al heeft het die status sinds een jaar wél en kun je er gratis binnen met een museumjaarkaart. De suppoosten zorgen er voor dat je vrijwel overal aan kunt zitten en er is veel te veel te doen voor de bezoekers. Bovendien: in een museum groeit geen gras. Een ‘openluchtmuseum’ is het ook al niet, want er staat niks ouds of kunst, alleen maar namaak. En een pretpark is het al evenmin, want daar is het véél te serieus en educatief voor. Archeon zit eigenlijk precies tussen die drie in en gaat al sinds de opening in 1994 door het leven als ‘archeologisch themapark’. Ook dat dekt de lading niet, want hoewel het initiatief voor het park van archeologen kwam, zijn historici voor het resultaat – zeker voor wat betreft de Middeleeuwen en de Romeinen – minstens even verantwoordelijk.

Archeon: nagebouwde terpenboerderij van Ezinge

Archeon: nagebouwde terpenboerderij van Ezinge

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Racisme

ACHTERGROND - U wist misschien al dat er twee dingen zijn die God niet weet: wat er omgaat in het hoofd van een Jezuïet en hoeveel heiligen er eigenlijk zijn. In Spanje kent men het antwoord op die laatste vraag echter wel en u kunt er zelfs van elke denkbare en ondenkbare heilige een beeldje kopen.

MartinPMijn vrouw, dochter en ik waren onlangs op Tenerife en geraakten – behalve op de bruiloft waar we voor kwamen – op een goede dag in een winkel voor religieuze snuisterijen zoals die alleen in Spanje bestaan. Daar zag ik de hier afgebeelde heilige (excuses voor de slechte foto: mobieltje, spiegelend glas) in drie maten. Als Nederlander schoot ik acuut in een Zwarte Piet-reflex. Een neger met een bezem, als dat geen racisme was…

Enig zoekwerk – gelukkig stond de naam van de brave man nog op de foto – leverde een biografie op met licht hagiografische trekjes. Maar wie door de regels heen leest, beseft dat de man heilig geworden is omdat zijn leven één grote aanklacht is geweest tegen de destijds geldende maatschappelijke verhoudingen.

Juan Martin de Porres Velasquez was – ondanks zijn welluidende naam – een onwettig kind van een Spaanse edelman en een vrijgelaten slavin. Hij wilde Dominicaner monnik worden maar de regels in het zeventiende eeuwse Peru beletten hem dat: negers en indianen waren niet welkom in de religieuze ordes, behalve als vrijwillig schoonmaker en manusje van alles, een soort slaafje dus. Martin werd dat – op zijn vijftiende – en maakte binnen de Dominicaner orde de zeer beperkte carrière die binnen de bestaande regels mogelijk was.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

#JesuisUK

katholieken (groen) en protestanten (oranje)

katholieken (groen) en protestanten (oranje)

COLUMN - Tijdens mijn studententijd – eer Deetman minister van onderwijs was – vertrok mijn docent Oud Egyptisch naar Zwitserland omdat hij daar een betere baan kon vinden. De faculteit theologie waar hij werkte, begon ook toen al te bezuinigen en vond een vak dat toekomstige theologen iets bijbracht over de wereld waarin de bijbel was ontstaan van minder belang dan andere vakken. Na een paar jaar kwam hij terug naar Nederland voor familiebezoek en sprak onze club studenten Oud Egyptisch weer eens met hem af. We vroegen hem hoe dat nou was, zo’n referendumdemocratie. ‘O,’ sprak hij niet zonder ironie, ‘geweldig: er verandert nooit meer wat.’

remain (blauw) en exit (rood)

remain (blauw) en exit (rood)

Destijds was een referendumdemocratie nog iets uitheems en de Zwitsers een soort aapjes waar we naar konden kijken om te zien wat 400 jaar democratie aldaar ons gebracht had. De koekkoeksklok dus. Nu blijken ook de Britten toegetreden te zijn tot de hogere primaten. En we kijken er geamuseerd naar, maar niet zozeer omdat ze iets doms met een referendum gedaan hebben. De Nederlanders deden dat immers óók, maar die brachten zichzelf tenminste geen schade toe. Zo ken ik Nederlanders weer. Bij de Britten daarentegen kun je met gemak spreken van een ronduit suicidale actie. De Schettino’s hebben het schip – zo begrijp ik althans – inmiddels alweer verlaten.

Vorige Volgende