Victor

294 Artikelen
119 Waanlinks
1.377 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Onderzoeker Kunstmatige Intelligentie aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Avatar’s Na’vi taal

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Een Navi-fotoshop (Foto: Flickr/Shelly and Roy)

Gisteren zag ik dan eindelijk James Cameron’s technisch meesterwerk Avatar, met een gigantische 3D-bril op de neus. Inderdaad, het is ‘Dances with Smurfs’ zoals een belangrijk filmcriticus opmerkte, maar na alles wat ik erover gelezen had viel de film mij 100% mee: we hebben hier inderdaad van doen met een fenomeen van het kaliber Star Wars, Jurassic Park, Titanic of Lord of the Rings. Wat je terugziet is het perfectionistisch oog voor detail waarmee James Cameron zestien jaar lang aan de film werkte. Over alle details is al veel geschreven, ook vanuit een wetenschappelijk oogpunt: de flora en fauna van de verzonnen wereld Pandora, over de astrofysica, ze passeren allemaal de revue. Mij viel ook het werk van die ene Ph.D. op de aftiteling van de film op: de verzonnen taal van de Na’vi, de blauwe reuzen die Pandora bevolken.

Voor de ontwikkeling van deze taal riep James Cameron de hulp in van Paul R. Frommer. Frommer is professor aan de University of Southern California (USC) en schnabbelt bij als linguistic consultant. Hij kreeg van Cameron de opdracht een nieuwe taal te maken die volledig nieuw was, niet teveel op één bestaande taal leek en relatief gemakkeliijk te leren viel.

Dat Frommer deze opdracht serieus nam blijkt uit het uiteindelijke product: het Na’vi. De taal heeft zo’n 1000 woorden (je kan een lijst hier downloaden) en een uitgebreide grammatica. De auteur van de taal geeft zelf een mooi overzicht van de fonologie (hoe woorden gesproken worden) in een post op een taalblog van de University of Pennsylvania. In december verscheen een stuk in de New York times waarin hij het Na’vi bespreekt, bij de digitale versie zit als bonus een stukje gesproken dialoog van een Na’vi-sprekende Frommer.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Supersonische waterjets verklaard

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Negentiende-eeuwse schets van A.M. Worthington van een waterjet (Foto: Publieke domein, via Mark Dow)

Wetenschap is misschien wel het leukst als ze ingewikkelde vragen probeert te stellen en te beantwoorden over heel gewone, alledaagse verschijnselen. Een zeer goed voorbeeld: Wat gebeurt er precies als je een steentje in het water gooit? Deze minimale, bijna poetische handeling heeft bijna iedereen in de wereld minstens één keer uitgevoerd, maar meestal zonder er zo precies naar te kijken als dit team van Nederlandse en Spaanse onderzoekers. Met behulp van een highspeed-camera onderzochten ze wat er nou exact gebeurt als een klein voorwerp een wateroppervlak met een verticale snelheid raakt.

Het team van de Universiteit Twente en de Universiteit van Sevilla is geenzins de eerste die geinteresseerd zijn in deze vraag. En ook de methode is niet nieuw. Al in de jaren 70 van de negentiende eeuw maakte onderzoeker A.M. Worthington schetsen van de impact van een druppel kwik. In 1894 publiceerde hij ze in zijn boek ‘The Splash of a Drop‘. Een mooie recente animatie van een aantal van zijn tekeningen is nu online te bewonderen.

Dat het onderzoek sinds die tijd niet stilstond wordt ook bevestigd in het artikel (.pdf) van de onderzoekers van het Nederlands-Spaanse team. Gedurende de hele twintigste eeuw blijven onderzoekers zeer geïntrigeerd door de impact van de (water)druppel. Maar dankzij de nieuwste extreem hoge snelheid van de camera’s (tot 30.000 beelden per seconde) en het gebruik van rookdeeltjes kwam het Nederlands-Spaanse team tot wezenlijk nieuwe inzichten, wat leidde tot een publicatie in het prestigieuze Physical Review Letters.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Mantel der Onzichtbaarheid uit vloeistof

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

De mantel van Luke werkt nog niet hoewel hij daar zelf anders over denkt (Foto: Flickr/robpatrick)

In één van de beste afleveringen van de radioshow This American Life vraagt schrijver en komiek John Hodgman zichzelf en mensen om hem heen de eeuwenoude en fundamentele vraag: Onzichtbaarheid of vliegen? Deze twee superkrachten staan al sinds mensenheugenis op het verlanglijstje van dromers wereldwijd. Maar sinds de gebroeders Wright in 1903 een vliegmachine de lucht inkregen behoort de magische mogelijkheid tot vliegen tot een ieders arsenaal. Het is weliswaar niet Superman-vliegen, maar toch tamelijk indrukwekkend (Komiek Louis CK merkte overigens uiterst komisch op dat we ons best wel wat meer bewust mogen zijn van ‘Miracle of Human Flight’).

Van onzichtbaarheid lijkt daarentegen tot nu toe nog weinig terechtgekomen. Maar achter de schermen werken wetenschappers al jaren aan onzichtbaarheids- mantels, zoals die onder andere zijn voorgesteld in Griekse mythen, door E.R. Burroughs en laatstelijk door J.K. Rowling. Deze mantels zullen gemaakt worden van zogenaamde metamaterialen.


De basis voor het idee van metamaterialen werd in 1968 gelegd door de Sovjet-natuurkundige Victor Veselago en in de jaren ’90 en ’00 uitgewerkt door de Engelse wetenschapper John Pendry. Metamaterialen zijn kunstmatig geproduceerde materialen met bijzondere eigenschappen die ze krijgen door de manier waarop de micro of nano-deeltjes gestructureerd zijn. Om een stof te maken die onzichtbaarheid veroorzaakt wordt gewerkt aan metamaterialen met een negatieve brekingsindex. Dit kan er theoretisch voor zorgen dat licht van één kant van een verborgen object zich daarom heen kan buigen en aan de andere kant weer verder gaat alsof er niks in de verborgen ruimte aanwezig is. Onderzoekers aan de Duke Universiteit is het in 2006 gelukt om voor een cilinder onzichtbaar te maken voor één enkele golflengte en later lukte het onderzoekers om objecten voor een heel bereik van bandbreedten te verstoppen. Jammer genoeg gaat het hier slechts om microgolven en nog niet om zichtbaar licht.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Kepler vindt vijf nieuwe buren

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

De Kepler-sonde (Foto: NASA/geen copyright)

Langzaam aan, beetje bij beetje maar gestaag wordt er door astronomen gewerkt aan een antwoord op één van de Grote Vragen: zijn we alleen in het universum of hebben we buren? Alle speculaties en berekeningen ten spijt is er eigenlijk maar één manier waarop we zeker weten hoe de zaken ervoor staan, we zullen het met onze eigen ogen moeten zien. Empirisch bewijs van buitenaards leven dus. Geen gemakkelijke opgave, gesteld dat het voorlopig nog wel even buiten ons bereik zal blijven om zelfs maar naar de meest dichtstbijzijnde sterren te reizen. De aanpak die astronomen nu voor handen hebben gaat dan ook niet uit van dichtbij zijn maar van heel goed kijken. Om precies en ver te kunnen kijken bouwen de heren en dames sterrenkundigen aan de ene kant steeds grotere telescopen en lanceren ze aan de andere kant steeds betere telescopen de ruimte in, waar ze geen last hebben van lichtvervuiling en dampkringen.

In mei 2009 werd de Kepler sonde gelanceerd door NASA. Deze satelliet bestaat uit een hele grote telescoop die gebruikt wordt om exoplaneten te ontdekken. Exoplaneten zijn planeten die horen bij andere sterren dan onze zon en aangezien al het bekende leven zich tot nu toe op planeten bevindt is het een zinnige eerste stap om naar nieuw leven te zoeken (hoewel het volgens sommigen waarschijnlijker is dat buitenaardsen op de manen van die exoplaneten zullen leven).

Tot op heden werden exoplaneten ontdekt door te zoeken naar zogenaamde ‘wobbelende’ sterren. Door de aantrekkingskracht van hun planeten draaien deze sterren niet geheel rond hun eigen as maar wiebelen ze een beetje heen en weer (zoals een kogelslingeraar ook niet geheel rond zijn as draait). Dit is alleen merkbaar het geval als de exoplaneet erg groot is. De planeten die tot nu toe gevonden zijn (bijvoorbeeld door de Hubble telescoop) zijn dan ook van het formaat Jupiter en dus niet bewoonbaar voor Aarde-achtig leven. De zoektocht naar exoplaneten is tot nu toe erg succesvol. Er zijn inmiddels al meer dan 400 (grote) exoplaneten ontdekt.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Hoe nuttig ben jij in het verleden?

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Tijdreizen met een machine, dan niet vergeten je poster erin te plakken (Foto: Flickr/Thunderchild tm)

Het is een ietwat nerderig, maar daarom zeker niet minder leuk gedachtenexperiment: wat moet je doen in het geval je teruggestuurd (of geworpen) wordt in de tijd? Welke technische en wetenschappelijke kennis bezit je die je nuttig kan gebruiken of verspreiden onder de onwetende bewoners van het verleden? Een probleem is natuurlijk dat heel veel technische kennis pas nuttig bij een zekere ontwikkeldheid van de wereld. Zo heb ik aan mijn basis-programmeerkennis niet veel als ik teruggeworpen wordt voor 1950, laat staan als ik in de prehistorie belandt.

Deze vraag bewoog Alex Marchand om een quiz te maken waarmee je kan testen tot welk niveau je de mensheid technologisch kan verlichten. Haal je het tot de Middeleeuwen of kom je niet verder dan wat stokjes tegen elkaar wrijven voor wat warmte? Test het zelf!

Daarnaast is bij topatoco.com een poster te krijgen die onmisbaar is voor iedere tijdreiziger. Op deze poster staan een aantal erg handige technologische weetjes die van pas komen als je teruggeworpen wordt naar minder geavanceerde tijden. Plak de poster aan de binnenkant van je tijdmachine!

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Waar blijft kernfusie?

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Wanneer sterft mijn naam uit?

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

GeenCommentaar Heraldiekbanner (Plaatje: Victor)

Mijn WW-stuk van vorige week over het uitsterven van achternamen liet me de afgelopen week toch niet helemaal los en daarom is de WW van deze week min of meer een vervolg op het stukje van vorige week(*). In dat vorige stuk kwamen we op de Galton-Watson vergelijking aan de hand waarvan we dus kunnen bepalen wat de kans is dat een achternaam na X generaties uitgestorven is.

Aangezien via de site van het Meertens Instituut de data over Nederlandse achternamen gemakkelijk te verkrijgen is, was het relatief makkelijk om een online webpagina te maken waarop voor iedereen deze kans op uitsterven te vinden is. Daarom presenteren we verder zonder omwegen de:

Grote GeenCommentaar Naam-Uitsterf Calculator

Op deze pagina kan je gemakkelijk zien hoe groot de kans is dat je familienaam het nog lang uithoudt. Veel plezier.

(*) Overigens wees Bismarck mij erop dat er grote problemen zijn met het verhaal van de oorsprong van Nederlandse en Koreaanse namen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Uitstervende achternamen

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

(Update: Zie nu ook de grote GeenCommentaar Naam-uitsterf Calculator!)

Verdeling van namen in Korea (fig. door Victor, naar wikipedia-voorbeeld)

Voor Nederlanders is het altijd gniffelen als we naar een wedstrijd van het Zuid-Koreaans elftal kijken: “Lee speelt naar Lee, Kim passt de bal aan Lee, die hem doorgeeft aan Kim”, enzovoorts. Dat er zoveel (Noord -en Zuid-)Koreanen met dezelfde naam voorkomen is allesbehalve toeval: er bestaan in totaal maar iets van 250 Koreaanse familienamen en sterker nog: bijna de helft van de 80 miljoen Koreanen is in het bezit van één van de drie meest voorkomende familienamen: Kim, Lee en Park.

Een minder extreem voorbeeld van een volk met relatief weinig namen is dat van Chinese namen: 22% van de bevolking heeft een van de drie meest populaire achternamen (Lee, Wang en Chang) en 96% van de bevolking heeft een naam uit de top 200.

Deze homogeniteit is ons Nederlanders vreemd: wij zitten hier met meer dan 68.000 verschillende achternamen. Zelfs de meest populaire naam -“de Jong”- wordt volgens de site van het Meertens Instituut gebezigd door nog geen 90.000 mensen: op 16 miljoen is dat nog geen half procent.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Hete Pepers

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Bhut jolokai - bereid je voor op PIJN (Foto: Flickr/wstryder)

Volgens wikipedia maakt de chilipeper al meer dan 9000 jaar deel uit van het menselijk dieet. Maar de Ecuadoriaanse proto-boeren die millenia geleden de chiliplant domesticeerden konden niet bevroeden dat de heetste van alle pepers ooit gebruikt zouden gaan worden als vulling voor Indiase handgranaten.

Peper is naast zout de grote smaakmaker in talloze keukens. Varianten van de peper werden overal ter wereld een hit. Je zou het bijna vergeten, maar in de oorspronkelijke Aziatische keuken waren geen pepers te bekennen. Pas in de zestiende eeuw arriveerde de peper in Azie, doordat het van de ene Spaanse kolonie -Mexico- naar de andere -de Philippijnen- werd getransporteerd. Nu is de chilipeper voor ons westerlingen onlosmakelijk verbonden met de Oosterse keuken. Dat pepers juist zo populair zijn in warme landen (en een stuk minder in koudere landen) is in eerste instantie paradoxaal. Als je het al warm hebt, waarom zou je dan hete pepers eten? Op deze vraag zijn meerdere antwoorden te geven.

Ten eerste is de peperplant er een die gemakkelijk groeit in warme gebieden. Hier, zo ver boven de evenaar, kan je wel peperplanten laten groeien, maar dan heb je vaak toch wel een broeikas nodig. Daarnaast zijn de hete pepers ontzettend gezond. Ze zitten vol vitamine C, helpen tegen hoofdpijn, congestie, hoge bloeddruk en helpen zelfs sommige vormen van kanker voorkomen. Er zijn ook medische nadelen, maar overall lijkt het een medisch positief plantje te zijn. Ten derde is het paradoxale effect van de hete ‘rush’ van de pepers een belangrijke reden waarom ze juist in de warme landen genuttigd worden. De zweetbui die het gevolg is helpt je af te koelen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: De Geweldige Dr. NakaMats

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Dr. Nakamats springt er vrolijk op los met behulp van een van zijn uitvindingen de PyonPyon (Foto: calorielab.com)

Deze week was Amsterdam in de ban van IDFA. Eén van de leukste documentaires die tijdens het grootste documentairefestival ter wereld vertoond werden, is zonder twijfel “The Invention of Dr. Nakamats” van de Deense regisseur Kaspar Astrup Schröder. Een uur lang wordt ons een kijkje gegund in het leven van de 81-jarige Japanse uitvinder en cultfiguur Dr. Yoshiro Nakamatsu.

Dr. NakaMats (zoals hij zijn naam het liefst gespeld ziet), is niet zomaar een uitvinder: nee, de beste man heeft het wereldrecord aantal patenten op zijn naam staan. In één van de openingsscenes vertelt de zelfverzekerde doctor dat hij er meer dan 3300 bezit, waarmee hij de nummer twee -Thomas Edison- ruim achter zich laat. Hieronder bevinden zich naar eigen zeggen ook de uitvindingen van de Floppy Disk en de Taximeter. In het uur dat volgt maken we kennis met een aantal andere uitvindingen van onze held.

Zo passeren het onderwaterschrijfblok, de mysterieuze ‘Love Jet 200’ spray en de PyonPyon springveerschoenen de revu. De bejaarde Dr. NakaMats mag zelf ook graag een rondje springlopen op zijn uitvinding, hij oogt nog erg kwiek en is er zelf van overtuigd minimaal 140 jaar oud te worden. Om dat laatste te bewerkstelligen let hij erg goed op zijn voeding: in 2005 won hij de Ig Nobel prijs voor het feit dat hij 34 jaar lang iedere maaltijd fotografeerde. Door deze data met zijn bloedwaarden te combineren kwam hij tot weer een nieuwe uitvinding: een geniaal voedingssupplement. Dat Dr. NakaMats een gezonde dosis humor bezit blijkt wel uit de speech die hij gaf bij de uitreiking van de Ig Nobel prijs: “I believe long life should be longer, speech should be short”.

Schröder maakte een integere documentaire, waarin niet alleen maar veel te lachen valt. Ook zien we de minder vrolijke kant van de doctor en zien we hoe hij niet alléén maar een cultfiguur is, maar wel degelijk een factor van belang is. Het hoogtepunt van de vertoning van afgelopen maandag in de Munt bioscoop was echter wel te zien nadat de credits voorbij gerold waren en de presentator de eregast aankondigde: Dr. NakaMats himself. Er waren nagenoeg geen vragen voor de regisseur, en de Doctor gaf daar ook weinig gelegenheid toe: kwiek gapte hij de microfoon en gaf een drie minuten durende show weg. Na het geven van een aantal geniale antwoorden op vragen vanuit het publiek (“What’s your most and least favorite invention?” antwoord: “Do you have kids? That’s your answer”) viel Dr. NakaMats, de grootste uitvinder ter wereld een luid, welgemeend applaus ten deel. Al strooiend met ‘lucky business cards’ verliet de bejaarde maar niet oude doctor als een popster de zaal.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Cadeautips deel 2

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Ecosphere (Foto: Flickr/Ianiv & Arieanna)

De Sint is weer in het land en met ook de Kerst voor de deur is het weer tijd om te peinzen wat je voor cadeau’s moet kopen en wat je op je eigen verlanglijstje moet zetten. Wij van de WW helpen graag een handje met cadeautips voor de betere beta-nerds. Vorige week gaven we al suggesties voor de wis- en scheikunde-fans, vandaag volgen nog een drietal tips:

Allereerst voor de biologen. Voor normale mensen kan je natuurlijk één enkel huisdier cadeau doen, wie wil er nou geen puppy of poesje in je schoen? Maar voor een bioloog is dat misschien een beetje karig. Eén van de interessante vragen die biologen altijd fascineert is hoe organismen zich verhouden tot de omgeving en hoe een heel ecosysteem in elkaar zit. Daarom is GC’s biologen-cadeautip van dit jaar een heus ecosysteem: de Ecosphere. Wat de Ecoshpere zo interessant maakt is dat het daadwerkelijk een volledig afgesloten systeem in een afgesloten, glazen bol is (natuurlijk is er wel invloed van licht). De Ecosphere is een volledig afgesloten, zelfvoorzienend waterwereldje, waarin rode garnaaltjes en algen elkaar in leven houden. Je hoeft ze dus niet te voeren: ideaal dus voor verstrooide professoren. De ecospeheres zijn er in verschillende soorten en maten (vanaf zo’n 50 euro). Ze zijn behalve in de officiele (Duitse) webshop, ook te verkrijgen bij bijvoorbeeld amazon.com of deze Nederlandse site.

Voor natuurkundigen is het lastiger echt goede cadeau’s te vinden. Hedendaagse natuurkunde is aan de ene kant dusdanig theoretisch van aard dat er weinig cadeau’s voor te bedenken zijn terwijl aan de andere kant de instrumenten waarmee experimentele natuurkunde gedaan wordt bijzonder groot, duur en erg onpraktisch zijn. Voor geinige cadeau’s is het beter om terug te gaan naar de goede oude natuurkunde uit de tijd van Newton. En dan zijn er wel degelijk een aantal gadgets te vinden die natuurkundige principes inzichtelijk maken.

Vorige Volgende