Volgens Jan Leyers bleek er geen enkele dokter in Hilversum bereid om naar de studio te gaan en te kijken of ze wat konden doen voor Zomergaste Jolande Withuis die last had van een opkomende migraine. Waarom ze dat niet wilden, wil Jan Leyers niet zeggen. Wij vermoeden dat ze naar Zomergasten aan het kijken waren en niets wilden missen.
RECENSIE – Waarin de auteur naar een zeer veelbelovende uitzending van Zomergasten kijkt (met een uitstekende Jan Leyers), die helaas halverwege gestaakt werd omdat zomergaste Jolande Withuis haar gevecht tegen een opkomende migraine-aanval niet op tijd wist te winnen.
Deze uitzending zou ‘erop of eronder’ worden voor Jan Leyers, zo had zijn landgenoot Peter Vandermeersch voorspeld. Al vrij snel werd duidelijk dat het erop zou worden. En erover. Jan Leyers was niet onder de loodzware druk van de Hollandse kritiek gezwicht. Er zat daar een kalme, charmante man die alles deed om zijn gast te laten schitteren. Helaas stak het lichaam van de gast daar een stokje voor.
Een aantal jaren geleden zat Sylvia Toth in Zomergasten. Halverwege de avond had ze zich ineens verkleed. Uit ijdelheid. Ze wilde niet drie uur lang in hetzelfde mantelpakje gekleed gaan. Ik had gehoopt dat Jolande Withuis ook wat andere kleren bij zich had. Het ensemble dat zij had gekozen om zich aan de intellectuele elite van ons geliefde Nederland te tonen, leek iets te warm voor een zwoele zomeravond onder de studiolampen. Ergens in de buurt van het vierde fragment, toen Koningin Juliana ter sprake kwam (over wie Withuis momenteel een biografie schrijft), begon ze met een tissue het zweet van hals en voorhoofd te deppen.
Vanavond om 20.15 uur is sociologe en schrijfster Jolande Withuis de derde Zomergast van Jan Leyers, van wie het de grote vraag is of hij deze avond overleeft. Tenminste, als wij NRC-hoofdredacteur Peter Vandermeersch mogen geloven.
“Hij heeft nog vier afleveringen te gaan en die van volgende week (met schrijfster en sociologe Jolande Withuis, nvdr) wordt alles of niets. Mislukt die, dan wordt hij afgemaakt.” Aldus de Vlaamse NRC-hoofdredacteur Peter Vandermeersch afgelopen maandag tegen De Standaard in een reactie op de kritiek die zijn landgenoot Jan Leyers de avond ervoor had gekregen op de manier waarop hij Micha Wertheim aan de tand had gevoeld tijdens de tweede Zomergasten van het seizoen. Afgemaakt lijkt mij wat al te drastisch omschreven. It comes with the job.
Ooit vond ik de kritiek op Zomergastenpresentatrice Connie Palmen dusdanig te gortig worden dat ik probeerde het tij te keren met de Stichting Connie Palmen Rules op te zetten. Zomergastenpresentators doen het nooit goed. In dit twittertijdperk komt die kritiek wellicht wat rauwer binnen.
Vandermeersch zelf vond overigens dat Leyers het wel goed had gedaan: “Ik vond Jan Leyers goed, maar te bescheiden. Hij luistert veel en cijfert zichzelf weg.” Nu wil ik best geloven dat Jan Leyers luisterde, maar daar liet hij weinig van merken. Je kan nog zo vaak geïnteresseerd ‘hm-hm’ zeggen, als je keer op keer vervolgens met vragen komt die geen enkele blijk geven van enige interesse in hetgeen net gezegd was, vraag ik me af wat Peter Vandermeersch precies onder luisteren verstaat.
Op campagne met Jos Kuintjes van Gewoon NL door gewoon Nederland. Aflevering 2: jeugdhonk De Vlektyfus te Elst. Waarin het politieke toptalent de woede van jeugdig Elst op de hals haalt maar het tij weet te keren.
REPORTAGE – Het zaaltje van jeugdhonk De Vlektyfus (“Die naam hebben de jongeren zelf verzonnen,” vertelde de jeugdwerker – grijze baard, ruiten broek, paarse badstof sokken in sandalen – toen ik naar de herkomst van de naam vroeg: “we stimuleren ze zoveel mogelijk hun creativiteit te ontplooien”) is tot de nok toe gevuld. Niet zo vreemd als je bedenkt dat Jos, om zijn komst aan te kondigen, bovenstaande flyer had laten ophangen. Als Jos het podium betreedt, is aanvankelijk onversneden onverschilligheid zijn deel. Als Jos vervolgens mededeelt dat de flyer slechts bedoeld was om de aandacht te trekken en dat hij toch echt de hoofdact is, gebeurt er aanvankelijk nog niks. Slechts een enkeling heeft de moeite genomen naar de woorden van Jos te luisteren. En degenen die het horen weten niet zeker hoe ze deze informatie moeten interpreteren. Ze vertellen het door. En langzaam aan, terwijl Jos stug doorgaat en vertelt dat hij heel graag vist, maar dan wel altijd zonder aas (“zo’n vis aan de haak, dat verstoort de rust alleen maar”), begint het tot de zaal door te dringen. En dan gaat het snel. Binnen geen tijd roept er iemand ‘krijg de vlektyfus met je kutvissen’, waarna de eerste stoel naar voren vliegt. Jos ontwijkt hem behendig en keert vliegensvlug terug naar de microfoon.
Waarin de auteur, met het zweet in zijn handen, een prachtige avond vol met sublieme verwarring beleeft.
Micha Wertheim, die gisteren na Henny Vrienten de tweede Zomergast van de Vlaamse Jan Leyers was, heeft minstens twee verhalen verteld die tot de leukste behoren die ooit tijdens Zomergasten ten gehore zijn gebracht. Beide verhalen gaven een weergaloos kijkje in de struikelende manier waarop Micha Wertheim zich een weg door het leven baant. Het eerste ging over een hele slechte voorstelling die hij in Edinburgh had bezocht, het tweede over hoe hij per toeval goochelaarleraar werd op een Amerikaans zomerkamp voor rijke kinderen. De twee verhalen ketsten op Jan Leyers af als een vrolijke stuiterbal op een marmeren graf. Er kon geen glimlachje vanaf bij Jan Leyers. Op gortdroge toon stelde hij gewoon de volgende vraag. Alsof geen lettergreep van wat hem net verteld was tot hem was doorgedrongen.
Wellicht kwam het doordat Micha Wertheim effectief kortsluiting had veroorzaakt in het zenuwcentrum van Jan Leyers tijdens het eerste half uur van de uitzending. Of wellicht vond ik het zelf zo onweerstaanbaar grappig, doordat ik me zo ongemakkelijk had gevoeld en deze verhalen als een bevrijding ervoer. Wertheim dacht waarschijnlijk slim te zijn door met een fragment te beginnen over de manier waarop televisie een soort hyperbewustzijn creëert, in de hoop de angel uit zijn eigen hyperbewustzijn te halen. Wij zagen een zeer originele animatie van een waargebeurd verhaal waarin de verteller vertelt over een rage bij hem op de lagere school. Een leerling maakte een camera van een kartonnen doos en een wc-rol. Vervolgens gingen andere leerlingen ook zo’n camera maken. En ineens was iedereen bezig tv’tje te spelen. Toen er op een gegeven moment een leerling in elkaar werd geramd door een andere leerling en iedereen enkel bezig was om met die nepcamera’s het gebeuren te verslaan, besloten de leraren dat het genoeg was geweest en werden de camera’s afgepakt.
De favoriete mannen van mevrouw Molovich heten Micha Wertheim en Raoul Heertje. Ze treft het, want dankzij een gunstige speling van het lot is zij getrouwd met een combinatie van beiden. Zeker als het om gevoel voor humor gaat. Het is alleen dat ik zelf niet zo de behoefte voel om een groot podium op te zoeken. Een eenvoudig maar sympathiek blogje als Sargasso is meer dan voldoende.
Raoul Heertje was al eens te gast in Zomergasten. Het was een alleraardigste aflevering met vermakelijke etiquettebotsingen tussen de zoetgevooisde komiek en diens gastheer Adriaan van Dis. Vanavond is het de beurt aan Micha Wertheim. Presentator van Echt Gebeurd. De leukste cabaretier van dit moment. De leukste (en meest originele) columnist van dit moment. En ongetwijfeld is het ook de leukste Zomergasten van dit moment, al was het maar omdat er vanaf 20.15 uur de daarop volgende drie uur geen andere Zomergast is dan Micha Wertheim.
Maar los daarvan hebben wij er alle vertrouwen in. Wertheim schuwt de verwarring niet. En gastheer Jan Leyers is een Belg: verwarring zit ‘m in het bloed. Wij zetten ons geld op een mild absurdistische avond met warm humanistische trekken en veel interessante fragmenten. De themafilm van vanavond heet Wristcutters: a Love Story. Ik had er nog nooit van gehoord, maar het klinkt als een hoogst originele, ontroerende film over zelfmoord en liefde. Als ik de promo mag geloven, gaan wij tevens antwoord krijgen op de vraag wat de beste methode is om een eitje te koken. Toevallig heb ik daar ook een redelijk deel van mijn leven aan besteed. Dankzij Elizabeth David ben ik tot de volgende methode gekomen: het eitje 1 minuut koken en vervolgens vijf minuten in het gekookte water laten liggen met de deksel erop. Dan krijg je een eitje met gestold wit en vloeibaar geel.
Waarin de auteur op pad gaat met gewoon Jos op campagne door gewoon Nederland. Aflevering 1: Geertruidenberg, verpleeghuis De Riethorst.
REPORTAGE – Geertruideberg. Daar zijn we op weg naartoe. Gewoon Jos heeft besloten dat Geertruidenberg de eerste plek wordt die de verkiezingskaravaan van Gewoon NL (lees: Jos Kuintjes op z’n Thomos met mij achterop) aandoet. Waarom Geertruidenberg, vraag ik. Jos haalt z’n schouders op. “Gewoon”, zegt hij. Voelde het goed? Niet per se. “Volgens mij wonen er louter gewone mensen in Geertruidenberg”, schreeuwt Jos boven het geknetter van zijn brommertje uit. Ik houd mijn broekspijpen vast.
“Welkom Fons.” Boven de ingang van bejaardentehuis De Riethorst hangt een zelfgeschreven spandoek. Jos staat er even bij stil. “Typisch”, mompelt hij. We lopen verder en worden ontvangen door een gezette vrouw van een jaar of vijftig met een sjaaltje om haar hals. Type Annemarie Jorritsma. Jos stelt zich voor. “Ik heb veel over je gehoord”, zegt de vrouw. Ze glundert. “Journalist”, zegt Jos terwijl hij naar mij wijst. De vrouw kijkt me niet aan terwijl ik haar de hand schud. Met haar vrije hand gebaart ze Jos voor te gaan. “De zaal heeft er zin in”, zegt ze. “Zul je net zien”, zegt Jos.
RECENSIE – Waarin de auteur, toch een liefhebber van voortkabbelende dingen, moet bekennen dat je ook kunt overdrijven in het voortkabbelen van dingen.
Ik houd nooit zo van interviewers die het conflict opzoeken. Die een interview pas geslaagd vinden als ze de geïnterviewde een ontboezeming hebben ontlokt die hij of zij liever niet had gedaan. Jan Leyers, die gisteren zijn eerste Zomergasten presenteerde, bediende mij op mijn wenken. Hij was beleefd, liet zijn gesprekspartner uitspreken en vroeg niet door als zijn gast Henny Vrienten aangaf ergens niet over te willen praten.
Henny Vrienten – zo bleek – is van het harmoniemodel. Als hij ruzie krijgt, loopt hij liever een blokje om. Hij doet niet aan jaloezie en raakt niet graag uit zijn evenwicht. Gevolg van deze botsing der harmonieuze titanen: een avond die voortkabbelde, op het gezapige af. Normaal vind ik dat niet zo erg (want ik houd meestal wel van dingen die voortkabbelen, beekjes en zo, maar ook films of een avondje in het café), maar dit keer ging het me wat te ver.
“De tijd vliegt voorbij,” verzuchtte Jan Leyers aan het eind van de uitzending toen ze aan het laatste fragment (Jan Hanlo’s De Mus, op muziek gezet door Tom America) gingen beginnen. Naar mijn idee leek de tijd meer op een bejaarde die schuifelend achter een rollator op weg is naar de bakker en halverwege niet meer weet waar ze naartoe gaat, maar die toch doorloopt in de hoop dat ze er wel weer achter komt als ze eenmaal daar is waar ze moet zijn. Nu moet ik eerlijk bekennen dat ik zo nu en dan opgehouden werd en dat ik de uitzending met steeds meer vertraging heb moeten bekijken (wat tegenwoordig kan dankzij mijn harddisc recorder van Philips). Ik was al een kwartier te laat omdat ik, aangezien het sinds 1948 niet meer zulk mooi weer was geweest in Nederland, had gebarbecued bij vrienden. Vervolgens was ik net tien minuten aan het kijken toen boven ons een helikopter klonk en beneden ons een aantal brandweerwagens. Bleek dat er een flinke brand was op twee hoog schuin tegenover. Boven een donkerbruine rookpluim stond een vrouw op haar balkon. Mijn zoontje en ik moesten toch echt even zien of het allemaal goed afliep.
Zo dadelijk begint Zomergasten. Presentator van dienst is dit jaar de Belg Jan Leyers. Ik ken ‘m niet zo goed. Ik heb ‘m een paar keer gezien in zijn reisprogramma, waarin hij de Arabische wereld probeerde te leren kennen. Hij lijkt me sympathiek.
Zijn eerste gast is Henny Vrienten (Tilbrug, 27 juli 1948). U weet wel, die jongen van Doe Maar. Het waren de jaren ’80. De Koude Oorlog bevond zich in een cruciale fase. De werkeloosheid was groot, de woningnood ook. Bij ons had Ruud Lubbers het voor het zeggen, in Amerika Ronald Reagan, in de Sovjet Unie Gorbatsjov. De ene helft van de bevolking was bang voor de bom. De andere helft voor de Rus.
In het dorp waar ik heel hard bezig was op te groeien had iemand een bord in de tuin waarop stond te lezen: “Liever een kernbom in de tuin, dan een Rus in de keuken.” Ik was zes jaar en bang voor de bom. Een angst die met name werd gevoed door een van mijn eerste herinneringen aan popcultuur: Doe Maar in Top Pop met De Bom. Dat hysterische koortje aan het begin, de tekst, de muziek, het gifgroene licht, de rook, het kwam allemaal heel erg dreigend bij mij over. Waar de tekst precies over ging, begreep ik niet. Het was vooral het benoemen van ‘de bom’ dat zijn werk bij mij deed. En Henny Vrienten die eruit ziet alsof hij van plastic is en danst als een robot. En de bom die aan het eind daadwerkelijk ontploft.
REPORTAGE – Waarin de auteur op pad gaat met Jos Kuintjes (Gewoon NL) en dit charismatische politieke talent tijdens diens dagelijkse werkzaamheden wat beter leert kennen.
“Spring maar achterop.” Gewoon Jos (helmpje op, riempje vast) heeft z´n Thomos gestart en geeft wat gas terwijl hij zijn voeten stevig op de grond houdt. Het kleine schuurtje vult zich met rook. Buiten miezert het. Ik zou meegaan op zijn dagelijkse klantenronde. Met zijn bedrijfje NetGemak helpt Jos mensen – voornamelijk bejaarden – het internet op. Van elke dag naar de geraniums staren, wordt een mens immers niet vrolijk. In Geldermalsen en omstreken heeft hij al een kleine 170 bejaarden het wereldwijde web opgeholpen. En wekelijks krijgt hij er wel één of twee klanten bij.
“Ga maar eerst naar buiten”, schreeuw ik boven het lawaai uit en met een ga-maar-gebaar geef ik ´m te kennen dat hij eerst het schuurtje uit moet. Ik zie me al opspringen terwijl Jos die drempel probeert te nemen.
De klanten van Jos kunnen op een paar verschillende manieren van Jos´ dienstverlening gebruik maken. Ze kunnen ´m eenmalig inschakelen. Voor een klein bedrag zitten ze dan op het internet en legt Jos de basistechnieken uit. Als ze Jos dan weer willen inschakelen (omdat het internet eruit ligt bijvoorbeeld) dan betalen ze nogmaals bijna de volle mep. Ze kunnen tienrittenkaarten kopen, da´s al een stuk voordeliger. Ze kunnen ook een abonnement kopen. Dan komt Jos één keer per maand of één keer per week langs voor controle. En met het luxe-abonnement is Jos dag en nacht bereikbaar. “Kost een paar centen, maar dan heb je ook wat.”
Het begon bij zijn buurvrouw die van haar in Zwitserland wonende zoon het duurste internetabonnement van XS4all.nl kreeg. Zo kon ze haar kleinkinderen tenminste geregeld zien. Maar toen alles was aangesloten, wist ze bij god niet hoe ze nu het internet op moest. Gelukkig had ze Jos Kuintjes (“Zeg maar gewoon Jos”) als buurman.
In de Vivo, zoals mevrouw Hesp de buurt-Spar nog steeds noemt, sprak ze hem aan en vertelde ze haar probleem. Jos was een klein ochtendje bezig en sindsdien surft mevrouw Hesp probleemloos gans het internet rond. En als het internet het niet doet, komt gewoon Jos gewoon even langs en maakt alles gewoon weer in orde. Voor een gewoon prijsje. Ze vertelde het haar bridgeclub.
Van het een kwam het ander en binnen no-time had Jos een zeer aardig klantenbestand opgebouwd. “En ze betalen allemaal gewoon handje contantje. Dat is wel zo duidelijk. Een van de speerpunten van Gewoon NL wordt ook het bevorderen van contante betalingen. Weg met het virtuele geld. Daar komt alleen maar ellende van. De mensen willen duidelijkheid. Internetbankieren lijkt handig, maar het is niets. Je ziet het geld nooit. Het zijn enkel cijfertjes. En cijfertjes hebben geen reële waarde. Het bestaat niet echt. Cash wel. Cash is duidelijk. Cash is cash. Cash is gewoon. Cash kun je in je matras stoppen en een jaar later is het nog precies evenveel. Tenminste, als je er niets uit hebt gehaald natuurlijk.”
Vanwege redenen die u niks aangaan, was ik eens een beetje aan het grasduinen door de vrij indrukwekkende hoeveelheid kleine partijtjes die ons land rijk is. Ik bedoel, we hebben een meerpartijenstelsel, maar je kunt ook overdrijven. Een partij als TON of hoe heten ze tegenwoordig ook alweer nu niet Rubberen Rita maar Dappere Hero de scepter zwaait? Onafhankelijk Burger Feest of zo. Dat is nog een grote partij te noemen in vergelijking met het andere grut. Naast partijen als Partij voor de Toekomst (met Johan Vlemmix), de Libertarische Partij en de IQ-Partij (met IQ voor eerlijkheid – merkt u trouwens het koppelstreepje tussen IQ en Partij op: daar is over nagedacht, ik neem aan dat dat de correcte spelling is; het risico dat een naam als IQ Partij, zonder koppelstreepje, de hoon van IQ-rijk Nederland zou betekenen, was te groot), is de SGP een reus van formaat.
Toch viel mijn oog op een partijtje dat zich van alle andere wist te onderscheiden. Ik vermoed door het totale gebrek aan pretentieloosheid. Ik heb het hier over Gewoon NL. Dat NL deed me in eerste instantie te veel denken aan .nl, onze nationale extensie. En dat brought back memories van die andere splinterpartij, die van politiek talent Winny de Jong (conservatieven.nl) en natuurlijk aan Pastors Eén NL, maar volgens mij is het lijsttrekker Jos Kuintjes niet om een dergelijk eenvoudig effectbejag te doen. Als ik hem goed begrijp is Gewoon NL gewoon korter dan Gewoon Nederland zodat de letters groter kunnen op de verkiezingsposters.