Jos van Dijk, auteur op Sargasso

Foto: Ewan McIntosh (cc)

Hoe lang blijft het Britse koninkrijk nog verenigd?

7 mei 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

Veel Britten mochten gisteren naar de stembus. Als de uitslagen vandaag en morgen binnenkomen (er zijn geen exitpolls) zal de aandacht vooral uitgaan naar Schotland, waar de nationalisten op een absolute meerderheid afstevenen. Ook als ze die niet krijgen gaan ze alles op alles zetten om een nieuw referendum voor de onafhankelijkheid te organiseren. Eens moet het er toch van komen. En als het aan de Ieren ligt komt die breuk met het Verenigd Koninkrijk er ook ooit voor hun hele eiland.

Nicola Sturgeon (foto), leider van de Schotse nationalisten (SNP), geeft het niet op. In 2014 verloor de partij het referendum over de onafhankelijkheid met 55% tegenstemmen. Dat was volgens Londen een ‘once-in-a-generation event’ dat na zo korte tijd niet herhaald kan worden. Maar de SNP heeft sterke argumenten. Sinds het vorige referendum is het Verenigd Koninkrijk door de Brexit totaal veranderd. In het referendum van 2016 over de uittreding uit de EU stemden de Schotten in meerderheid tegen. En dat was niets voor niets. Schotland hecht om economische en politieke redenen aan het Europese continent. Onafhankelijkheid, met het uitzicht om weer deel uit te kunnen maken van de EU, is juist nu urgent volgens de SNP. Ook al is de publieke opinie daar nog niet in meerderheid van overtuigd.

Waan van de dag

Spaanse conservatieven houden Madrid in handen

5 mei 2021 , 12:01 , door Jos van Dijk

De regionale verkiezingen in Madrid leverden een overwinning op voor de conservatieve Partido Popular

De PP profiteerde van het enorme verlies van de centrumrechtse Cuidadanos, die alle zetels verloor. Isabel Díaz Ayuso, de leider van de PP, voerde een agressieve campagne tegen de centrale linkse regering. In afwijking van het landelijke beleid maakte ze vroegtijdig een einde aan de lockdown. De PP kreeg echter geen absolute meerderheid en zal een coalitiepartner nodig hebben. Dat wordt waarschijnlijk de extreemrechtse Vox.

Waan van de dag

Filippijnse burgers delen hun provisiekasten

3 mei 2021 , 11:38 , door Jos van Dijk

Ze springen als paddestoelen uit de grond, de gemeenschapsprovisiekamers van Filippijnse burgers.

De nood is hoog, de pandemie berooft velen van het toch al schamele inkomen en de hulp van de Filippijnse regering schiet tekort. Ana Patricia Non, een jonge vrouw uit Maginhawa in de buurt van de hoofdstad Manilla begon half april met een soort voedselbank waarin burgers elkaar aan etenswaren konden helpen. Het idee is om alleen te doneren wat je kunt en alleen te nemen wat je nodig hebt. Binnen korte tijd ontstonden er in de Filippijnen een paar honderd vergelijkbare initiatieven.

Foto: European People's Party (cc)

Democratische oppositie in Albanië behaalt geen meerderheid

30 april 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

Ondanks het teleurstellende resultaat bij de verkiezingen van afgelopen zondag is de Democratische Partij in Albanië vastbesloten de strijd voor democratie voort te zetten. Partijleider Lulzim Basha (foto) noemde de verkiezingen, die door de regerende Socialistische Partij van Edi Rama voor de derde keer werden gewonnen, een ‘electorale slachting’. ‘De SP was voor ons geen gewone politieke opponent, volgens Basha. ‘We moesten strijd leveren met een regime dat alles op alles zette om eerlijke verkiezingen om zeep te helpen. Ze gebruikten miljoenen corrupte vergunningen, stalen de persoonlijke gegevens van Albanese burgers, gebruikten criminelen en bendes, bedreigden en chanteerden kiezers, de administratie, journalisten en de media.’ Hij heeft alle gegevens van alle stembureaus opgevraagd ter controle. De oppositie maakt ook een zaak van het buitengewoon hoge percentage van 5% ongeldige stemmen. Dat zou te maken hebben met onduidelijkheden op het stemformulier waar makkelijk mee gesjoemeld kon worden.

De Democratische Partij won weliswaar 13 zetels, maar dat was niet genoeg om de oppositie in het parlement aan een meerderheid te helpen. Een andere oppositiepartij, de Socialistische Beweging voor Integratie van Monika Kryemadhi, de vrouw van president Ilir Meta, die in 2004 brak met Rama, verloor vijftien zetels. Als het aan de SP ligt moet de president opkrassen. Kryemadhi feliciteerde de oligarchen en de criminele bendes, de ‘echte winnaars’ van de verkiezingen. Ze klaagde het kopen van stemmen aan in Durrës, Korçë and Berat. Ook de toezichthouders van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking (OVSE) zijn kritisch: ‘De toon van enkele vooraanstaande politici tijdens de campagne, was confronterend, en tegelijkertijd verschaften de media de kiezers geen essentiële informatie om hun keuze te maken. Het voorkomen van het kopen van stemmen in het hele land was ook zorgwekkend.’

Quote du Jour

Quote du Jour | Onfatsoenlijk

27 april 2021 , 12:00 , door Jos van Dijk

Een citaat uit de vrijgegeven notulen van de ministerraad over het toeslagenschandaal dat ik nog niet ben tegengekomen in de media is dat van Mark Rutte op 14 juni 2019.

De ministers zijn ontstemd over de felle reacties die staatssekretaris Snel in de Tweede Kamer moest incasseren, ook uit de coalitiefracties. Rutte sluit zich daarbij aan:

De minister-president toont zich ontstemd over de reactie op 9 en 10 juni 2019. De vraag is of dit type reactie in de toekomst geheel kan worden voorkomen.

Foto: Patrick van IJzendoorn (cc)

Tsjechië botst met Rusland

23 april 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

Temidden van oplopende spanningen tussen Rusland en de NAVO heeft de Tsjechische Republiek vorige week achttien Russische diplomaten uitgewezen. Dat volgde op de beschuldiging van Praag aan Moskou dat Russische agenten in 2014 twee wapen- en munitiedepots hebben opgeblazen in Vrbětice. Twee mensen kwamen daarbij om. De Tsjechische regering heeft de EU-lidstaten gevraagd -net als na de Skripal-affaire in het Verenigd Koninkrijk in 2018- ook tegenmaatregelen te nemen. Tot nu toe heeft alleen buurland Slowakije daar positief op gereageerd.

Voor Tsjechië betekent de botsing met Rusland een koerswijziging. Het land heeft zich tot nu toe nogal gematigd opgesteld tegenover Moskou. Van president Milos Zeman is bekend dat hij goede relaties onderhoudt met Poetin. Hoewel hij de uitwijzing van de diplomaten zegt te steunen lijken zijn dagen langzamerhand geteld. Het gerucht gaat dat Zeman van de aanslag op de hoogte was en geprobeerd heeft het onderzoek naar de daders te verhinderen.

Ook de regering van premier en zakenman Andrej Babis stelde zich tot nu toe pragmatisch op tegenover Rusland. Maar nu even niet. De minister van Binnenlandse Zaken Jan Hamáček die op het punt stond naar Moskou af te reizen voor overleg over het Sputnik-vaccin heeft zijn bezoek afgezegd. Ook is een contract met de Russische kernreactorbouwer Rosatom gecanceld.

Foto: Jerzy Kociatkiewicz (cc)

Albanese schrijfster kiest voor de politiek

16 april 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

Op zondag 25 april gaat Albanië naar de stembus. Een van de kandidaten voor de Democratische Partij (DP) is de Albanees-Nederlandse schrijfster Flutura Açka.Açka is getrouwd met een Nederlander en woont een deel van het jaar in Utrecht. Zij publiceerde in Albanië romans en dichtbundels. Haar laatste dichtbundel over het verlies van haar enige zoon is in het Nederlands vertaald onder de titel ‘Hoeder van het licht’ . Eerder verscheen in het Nederlands ‘Kruis van vergetelheid’, een roman die zich afspeelt in het ruige bergachtige noorden van Albanië waar eerwraak nog een rol speelt. Ik leerde Flutura daar een aantal jaren geleden kennen als gids op een wandelvakantie.

In haar romans toont Açka zich zeer betrokken bij de maatschappelijke problematiek in haar geboorteland. Ze is ook een graag geziene gast in talkshows op de Albanese televisie. Dat ze nu de stap zet naar directe deelname aan de politiek heeft alles te maken met de deplorabele staat waarin haar land verkeert. Dit voorjaar werd ze door Luli Basha, de leider van de DP gevraagd voor een verkiesbare plaats op zijn lijst. Ik kon geen ‘nee’ zeggen, was haar verklaring om daarop in te gaan. En geheel in de stijl van schrijvers: ‘dat zou neerkomen op Dantes eeuwige veroordeling tot de hel van diegenen die onverschillig blijven in roerige tijden’ (Argus nr.100, 13 april).Açka is geen beroepspoliticus en dat kan in haar voordeel werken. Door de tegenpartij wordt ze geframed als outsider, buitenlandse, etc.

Foto: Nanda Sluijsmans (cc)

De urgentie van een nieuwe bestuurscultuur

12 april 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

ACHTERGROND - In de verkiezingscampagne speelde het toeslagenschandaal merkwaardig genoeg nauwelijks een rol. Rutte kwam er makkelijk mee weg en de VVD bleef de grootste partij. Zelfs na de schaamteloze leugens van de premier over de notulen van Ollongren bleef de arrogantie aan de macht. Nu is de achterliggende bestuurscultuur door informateur Tjeenk Willink alsnog op de agenda gezet. Gaat dat verandering brengen? Tjeenk Willink is het verplicht aan zijn eerder gepubliceerde visie op de problemen met het bestuur van de Nederlandse overheid. Maar hij staat als oudgediende in Den Haag ook weer niet helemaal buiten de gevestigde orde. En kun je verwachten dat een decennialange dominante gesloten bestuurspraktijk met parlementaire gedoogsteun in korte tijd vervangen kan worden door open, democratische en dienstverlenende werkwijze met alle respect voor de burgers om wie het uiteindelijk gaat?

Waarom het toeslagenschandaal zo uit de hand kon lopen is inmiddels al uitgebreid besproken. Informatief vond ik de lezing van hoofdrolspeler Pieter Omtzigt met aansluitend debat in de Balie met Alexander Brenninkmeijer en Sylvana Simons. Omtzigt haalde daarbij een aantal punten aan die hij verder heeft uitgewerkt in zijn boek “Een nieuw sociaal contract”. Dat gaat onder andere over het gebrek aan aandacht voor uitvoeringsproblemen bij de wetgever, over de rol van modellen in de planning, over de druk op Kamerleden om zich te conformeren en de last van diegenen die dat niet direct doen. En natuurlijk over de stelselmatige weigering van informatie ter verantwoording van het gevoerde beleid. Dat het op Rutte’s ministerie van Algemene Zaken geen gewoonte is gespreksverslagen te maken vindt Omtzigt een klap in het gezicht van bijvoorbeeld zorgmedewerkers die zich over de kop werken omdat ze alles wat ze doen tot op de vijf minuten moeten verantwoorden. In zijn serie voorbeelden van fout beleid vond ik de opheffing van de Commissie die de Rijksuitgaven moet beoordelen ook schokkend. Een van de belangrijkste taken die onze volksvertegenwoordiging heeft is nu slechts onderdeel van een gewone vaste commissie.

Foto: Travelbusy.com (cc)

Bulgarije wacht moeilijke coalitievorming

9 april 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

Het armste EU-land ging zondag naar de stembus. Ondanks de massale protesten van afgelopen zomer tegen zijn corrupte regering wist premier Boyko Borissov (GERB) weer de meeste stemmen te winnen, al leed hij een fors verlies. Dat lijkt deels toe te schrijven aan een succesvolle mediacampagne waarin de premier vooral via de sociale media tot in de meest verafgelegen dorpen handenschuddend te zien was met beloftes om voor werk te zorgen. Maar het heeft ook te maken met het cliëntelisme van zijn partij die aan de basis veel mensen aan zich weet te binden. Daarnaast weet Borissov zich gesteund door zijn partijgenoten in Brussel in de Europese Volkspartij (EPP), wat hij natuurlijk graag aan zijn kiezers laat weten. Terwijl hij volgens zijn critici juist met EU-subsidies sjoemelt zijn er -anders dan bij zijn Hongaarse collega Orban- nog geen bekeringspogingen gedaan van de kant van de Europese christendemocraten.

Bekend van tv

Borissov dankt zijn “overwinningsnederlaag” ook aan een verdeelde oppositie. Naast de Socialistische Partij zijn er enkele nieuwkomers die de stemmen hebben verdeeld. De grootste is de nieuwe partij van talkshow-host, zanger en cabaretier Slavi Trifonov die met een sterk anti-overheid sentiment de tweede in grootte werd, nog voor de socialisten. Ook Democratisch Bulgarije (gelieerd aan de Europese Groenen) van de voormalige minister van Justitie Hristo Ivanov won met zijn strijd tegen de corruptie. Ivanov zette afgelopen jaar een massale beweging in gang nadat hij door agenten van de staatsveiligheidsdienst was verwijderd van het strand bij de villa van een bekende tycoon en steunpilaar het regime.

Foto: Photo RNW.org (cc)

Wind, olie en flamingo’s

2 april 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

COLUMN - Het waait flink op Bonaire, het hele jaar door Bij een constante temperatuur van ongeveer 30 graden. Warme wind dus. Bepaald geen markt voor wasdrogers. Maar wel voor windenergie, dacht ik. Op onze eerste tocht over het eiland (over de EEG-Boulevard) kwam ik welgeteld één molen tegen. En die draaide niet.

Uw Europa-correspondent bevindt zich momenteel ver buiten de regio. Bonaire is een bijzonder soort gemeente (‘ Openbaar Lichaam’ ) binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Dus toch ook een beetje Europees? Bij binnenkomst moest ik net als bij het vertrek van Schiphol mijn paspoort laten zien. ‘ Welkom in Nederland’ zei de douanebeambte met een brede lach op mijn vraag waarom dat nodig was op een reis tussen twee delen van het hetzelfde land.

Maar die niet aflatende wind dus. Je zou denken dat de Bonairianen daar goed van kunnen profiteren. Het locale water- en elektriciteitsbedrijf, Webbonaire, meldt dat een derde van de elektriciteit wordt geleverd door windmolens, waaronder die ene grote die niet draaide toen ik er langskwam. Elders las ik dat er over de prijs van de elektriciteit nogal wat te doen is geweest. Kostprijsverhogingen zijn onvoldoende gecompenseerd door subsidie die vooral de laagste inkomens tegemoet moet komen. De subsidie zou voor een belangrijk deel ten goede gekomen zijn van de grote (bedrijfs)aansluitingen. Lagere tarieven, bijvoorbeeld door inzet van wind- en zonne-energie, mogen de bewoners van Bonaire hoogstens in de toekomst verwachten. Een weinig bemoedigend uitzicht voor laagste inkomensgroepen die los van de elektriciteitstarieven toch al flink tekort komen. Anders dan in Nederland is er hier volgens het Antilliaans Dagblad geen realistisch sociaal minimum.

Foto: Jakob Horn (cc)

Klimaatdoelen in ruil voor een strenger migratiebeleid

26 maart 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

Ondanks een algemene verrechtsing van het politieke klimaat zitten (groen)linkse partijen in verschillende Europese landen in de regering. De Groenen regeren mee in Zweden, Finland, Ierland, Oostenrijk en België. In de Duitse deelstaat Baden-Württemberg zijn de Groenen onlangs opnieuw de grootste partij geworden met premier Wilfried Kretschmann. Denemarken heeft een sociaaldemocratische minderheidsregering onder leiding van premier Mette Frederiksen (foto) die gesteund wordt door andere linkse partijen.

In De Helling, het tijdschrift van het wetenschappelijk bureau van Groenlinks, laten Simon Otjes en Noortje Thijsen zien hoe de zusterpartijen elders in Europa er in geslaagd zijn om met name op de thema’s klimaat en milieu veel voor elkaar te boksen aan de onderhandelingstafel. Opvallend is dat het voor deze resultaten niet uitmaakt of Groenen met conservatieven of centrumlinkse partijen onderhandelden. Maar er is wel een trend zichtbaar die te denken geeft. Tegenover alle groene, linkse en progressieve winstpunten van de Europese Groenen staat dezelfde pijn. Alle slikken op het thema asiel en migratie een bittere pil. Zelfs in onderhandeling met de linkse partijen konden de Groenen een strenger migratiebeleid niet voorkomen: de Zweedse en Finse sociaaldemocraten zijn op dit dossier aanzienlijk conservatiever dan de PvdA. Otjes en Thijssen komen daarbij met een belangrijke waarschuwing: ‘Een van de grootste valkuilen waar verschillende Europese Groenen zijn ingetrapt, is dat in de onderhandelingen over het klimaatbeleid de focus teveel kwam te liggen op de klimaatdoelen.’ Dus: tegenover concrete maatregelen op het gebied van migratie en asiel, die links liever niet had gewild, staan vooralsnog slechts mooie beloftes voor de aanpak van de klimaatverandering. In de overzichten per land die De Helling toevoegt aan de analyse is af te lezen welke onderhandelingsresultaten de Groenen als junior-coalitiepartner met regeringsdeelname hebben behaald. Zo wisten de Zweedse Groenen in ruil voor de handhaving van een streng immigratiebeleid een belastingverschuiving te bereiken die arbeid goedkoper maakt en vervuiling duurder. In ruil voor een verbod op hoofddoekjes voor kinderen tot 14 jaar wisten de Oostenrijkse Groenen een superministerie voor Milieu,Klimaat & Energie in de wacht te slepen.

Foto: andres musta (cc)

Links of rechts?

21 maart 2021 , 12:00 , door Jos van Dijk

OPINIE - Het grondrecht op vrijheid van meningsuiting heb ik in het spectrum van politieke standpunten altijd meer links dan rechts geplaatst. Het is een recht dat burgers de vrijheid geeft zich te verzetten tegen de almacht van de staat, tegen de macht in het algemeen. Het recht is van grote betekenis voor emancipatiebewegingen die zonder belemmering voor hun belangen moeten kunnen opkomen. De arbeidersbeweging, de vrouwenemancipatiebeweging, de Black Lives Matter beweging en andere bewegingen voor een beter leven en meer gelijke rechten konden en kunnen dat alleen doen als ze de vrijheid hebben zich te uiten over bestaand onrecht.

Claim van rechts

De afgelopen jaren wordt de uitingsvrijheid steeds meer geclaimd door rechts. Het meest bekende voorbeeld is Geert Wilders die vindt dat zijn recht op een vrije meningsuiting is aangetast door de – gegeven de strafwet onoverkomelijke– vervolging vanwege zijn ‘Minder, minder Marokkanen…’- uitspraak. Veel schrijvers, politici en opiniemakers aan de rechterkant van het politieke spectrum vinden het moeilijk te verdragen dat zij worden aangesproken op hun xenofobe, racistische of seksistische uitspraken. ‘Je mag tegenwoordig ook niets meer zeggen.’ Een uitspraak die in de meeste gevallen nergens op slaat. Vuile woorden leiden hoogstens tot verontwaardigde reacties. Maar daar zit kennelijk het probleem: een weerwoord is voor sommigen moeilijk te verteren. Van vervolging is alleen in uitzonderlijke gevallen sprake als er een vermoeden is dat de wet wordt overtreden. De strafwet stelt namelijk wel enkele beperkingen aan de uitingsvrijheid, maar ik heb niet de indruk dat de rechter daar nou overdreven veelvuldig gebruik van maakt om mensen de mond te snoeren. En als dat gebeurt wordt altijd de nodige zorgvuldigheid betracht door rekening te houden met alle omstandigheden.