Jos van Dijk, auteur op Sargasso

Foto: Pirátská strana (cc)

Een piraat voor het Europese digitaliseringsbeleid

1 juli 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

Vandaag neemt Tsjechië het roulerend voorzitterschap van de EU over van Frankrijk. De oorlog in Oekraïne, de stijgende inflatie en de energiecrisis staan bovenaan in het Tsjechische prioriteitenlijstje voor de komende zes maanden. Het Centraal-Europese land zou ook een rol kunnen spelen in het overbruggen van tegenstellingen tussen de Oost- en de West-Europese lidstaten. Binnenlandspolitieke factoren zullen de effectiviteit van het Tsjechische voorzitterschap mede bepalen. De nieuwe regering onder leiding van Petr Fiala zit na een half jaar nog niet helemaal vast in het zadel. Deze week moest een minister aftreden vanwege zijn banden met een van corruptie verdacht lobbyist.

Prioriteiten

De eerste prioriteit van het Tsjechische voorzitterschap heet ‘beheersing van de vluchtelingencrisis en het herstel van Oekraïne na de oorlog’. Dateert dit uit een periode waarin nog gedacht werd aan een snel einde aan het conflict? Opvallend is ook de omschrijving van de vluchtelingencrisis: ‘De Russische agressie heeft de grootste vluchtelingencrisis veroorzaakt sinds de Tweede Wereldoorlog. De EU moet al het mogelijke doen om het hoofd te bieden aan de ongekende vluchtelingengolf, met name vrouwen en kinderen uit het door oorlog geteisterde Oekraïne. Dit vereist de mobilisatie van alle beschikbare middelen en expertise en het gecoördineerde gebruik ervan.’ Wat moeten Syrische en Afghaanse vluchtelingen hiervan denken? Het Italiaanse OBC Transeuropa meldt ook discriminatie van Roma-vluchtelingen uit Oekraïne, met name in Tsjechië. Overigens lijkt Tsjechië zelf wel baat te hebben bij de vluchtelingen uit Oekraïne. Het land heeft een schreeuwend tekort aan arbeidskrachten. Het heeft al enige tijd de laagste werkloosheidscijfers in Europa, in mei 2,5%. Begin dit jaar waren er al 200.000 Oekraïners werkzaam. Nu hoopt men dat veel vluchtelingen ook zullen blijven. De aanwezigheid van landgenoten maakt dat een stuk makkelijker. Maar zelfs als het zou lukken meer Oekraïners te binden dan nog lijkt het voor de Tsjechische economie toch slechts een druppel op de gloeiende plaat.

Foto: Parti socialiste (cc)

Een veilig publiek debat

30 juni 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

COLUMN - De jaarrapportage 2021 van het College voor de Rechten van de Mens gaat over de toenemende agressie tegen journalisten, experts, politici en andere ‘media-actoren’ die regelmatig in het nieuws komen met uitspraken over actuele kwesties, zoals de coronapandemie en -recent- de stikstofcrisis. Het is een belangrijk rapport dat op basis van veel onderzoek laat zien wat de betekenis is van persvrijheid en vrijheid van meningsuiting voor de rechten van de mens in het algemeen. De ondertitel luidt: ‘een veilig publiek debat’.

Het College vraagt om een betere wettelijke bescherming van journalisten en andere media-actoren, het afschermen van adresgegevens en het strafbaar stellen van ‘doxing’, het delen van persoonsgegevens als intimidatiemiddel en maatregelen tegen SLAPP‘s. Het rapport vraagt ook aandacht voor de rol van internetplatforms bij de bevordering van veiligheid van deelnemers aan het publieke debat

Die veiligheid is niet alleen van belang voor journalisten en media-actoren. ‘Daden van agressie en intimidatie zijn een inbreuk op het recht informatie te vergaren en te verspreiden. Tegelijk komt het recht van de burger om informatie te ontvangen onder druk. Als journalisten en anderen niet meer het hele verhaal kunnen vertellen, krijgen burgers geen goed beeld van wat zich afspeelt in de samenleving en hoe de overheid functioneert’, schrijft het College. Dit raakt een wezenlijk aspect van het publieke debat dat in een democratie vrij moet zijn en ongehinderd moet kunnen plaatsvinden zonder angst van de deelnemers om hun mening te uiten of informatie publiek te maken.

Foto: The U.S. Army (cc)

Nepnieuws als wapen

27 juni 2022 , 12:00 , door Jos van Dijk

RECENSIE - Het boek Spoken van Pien van der Hoeven gaat over misleiding van de publieke opinie in oorlogen van de Verenigde Staten en de rol van de media daarbij. Het kwam begin dit jaar uit, vlak voordat Poetins troepen Oekraïne binnenvielen. Niet bepaald een gunstig moment om aandacht te vragen voor Amerikaans nepnieuws uit het verleden. Toch verdient het die aandacht wel, niet in de laatste plaats omdat alle oorlogen aan hetzelfde euvel lijden: het eerste slachtoffer is altijd de waarheid. Hoe goed sommige media ook hun best doen om het nieuws over de huidige oorlog in Oekraïne te checken, leugens ter beïnvloeding van de publieke opinie blijven een belangrijk wapen in de strijd.

Vietnam en Irak

Het nepnieuws dat mediahistoricus Van der Hoeven tot in detail heeft uitgeplozen betreft drie Amerikaanse oorlogen, in Vietnam (1964-1975), de Golfregio (1990-1991) en Irak (2003-2011). De ‘spoken’ die zij beschrijft betreffen verzonnen gevaren die gewapend ingrijpen tegenover de publieke opinie moeten rechtvaardigen. Uit de oorlog in Vietnam kennen we het Tonkin-incident. De Amerikaanse marine zou door Vietnamese patrouilleboten zijn aangevallen. Het was voor toenmalig president Johnson het sein om te starten met bombardementen op Noord-Vietnam. Aan het begin van de Golfoorlog in 1990 deed het verhaal de ronde dat Irakese soldaten in Koeweitse ziekenhuizen baby’s uit couveuses haalden en op de ziekenhuisvloer achterlieten met de dood als gevolg. Het had een enorme impact op de Amerikaanse publieke opinie die volledig achter de Amerikaanse inval in Irak ging staan. Uit de laatste oorlog van de VS in Irak kennen we het later vals gebleken verhaal van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell over de massavernietigingswapens van Saddam Hoessein.

Waan van de dag

Johnson onder druk

24 juni 2022 , 10:35 , door Jos van Dijk

Bij tussentijdse verkiezingen in Engeland verliezen de Conservatieven hun zetels.

Opnieuw een nederlaag voor Boris Johnson.

Het resultaat van Tiverton en Honiton, waarbij de Lib Dem-kandidaat, Richard Foord, de Tories’ Helen Hurford met 6.144 stemmen versloeg om een kiesdistrict te krijgen dat al meer dan een eeuw conservatief is in zijn verschillende vormen, wordt beschouwd als de grootste numerieke meerderheid ooit vernietigd in een tussentijdse verkiezing.

Partijvoorzitter Oliver Dowden is afgetreden. In een brief aan Johnson zei Dowden dat de tussentijdse verkiezingen “de laatste waren in een reeks van zeer slechte resultaten voor onze partij”, en voegde eraan toe: “Onze supporters zijn bedroefd en teleurgesteld door de recente gebeurtenissen, en ik deel hun gevoelens.” Er moet nu iets gebeuren, we kunnen zo niet doorgaan, volgens Dowden.

Foto: Bundesministerium für europäische und internationale Angelegenheiten (cc)

Balkanlanden nog langer in de wachtkamer

24 juni 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

Ze zijn toch maar naar Brussel gekomen, de leiders van Servië, Noord-Macedonië en Albanië. Even dreigde de EU-Balkantop gisteren in het water te vallen toen Aleksandar Vučić (Servië) Edi Rama (Albanië) en Dimitar Kovačevski (Noord-Macedonië) aankondigden thuis te blijven uit protest tegen Bulgarije dat buurland Noord-Macedonië nog steeds afwijst als kandidaat-lid. Bulgarije heeft al jarenlang een geschil met Noord-Macedonië over geschiedenis, taal en identiteit en blokkeert de toetredingsonderhandelingen zo lang het buurland niet voldoet aan een aantal vergaande eisen. Daaronder de erkenning dat de taal van de Macedoniërs niet meer is dan een Bulgaars dialect. Van een Macedonische minderheid in Bulgarije willen de Bulgaren ook niets weten. Dit voorjaar leek er schot te zitten in de zaak na het aantreden van een nieuwe regering in Bulgarije onder aanvoering van de westers georiënteerde liberale premier Kiril Petkov. Maar Petkov is deze week al weer afgetreden nadat het parlement met nipte meerderheid een motie van wantrouwen tegen zijn regering aannam.

De blokkade van Bulgarije tegen toetredingsonderhandelingen van buurland Noord-Macedonië is misschien moeilijk te volgen voor de nuchtere, pragmatische West-Europese blik. Maar de jarenlange blokkade van Griekenland tegen toetreding van het land puur en alleen vanwege de naam Macedonië heeft ons eerder al laten zien dat etnische en culturele kwesties in de regio kunnen leiden tot hoog oplopende conflicten. In Griekenland heeft toenmalig premier Alexis Tsipras van de linkse beweging Syriza in 2019 voor de doorbraak gezorgd. Het is de vraag of die er ooit zou zijn gekomen onder een conservatief nationalistisch bewind. Zo moet de regering in Skopje vrezen voor de herhaling van een ellenlang conflict over symbolische aangelegenheden als Petkov’s val leidt tot de terugkeer van de conservatief Boyko Borissov als premier van Bulgarije.

Waan van de dag

Italiaanse Vijfsterrenbeweging splitst

22 juni 2022 , 10:57 , door Jos van Dijk

De Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken Luigi Di Maio heeft zich afgesplitst van de 5Stelle-beweging.

Di Maio heeft een aantal parlementsleden van 5S meegenomen uit protest tegen het standpunt van de partij over het leveren van wapens aan Oekraïne. Hij vindt dat zijn partij onverkort moet kiezen voor Oekraïne. ‘De grootste politieke groep in het parlement heeft de plicht om de regering ondubbelzinnig te steunen’, meent Di Maio. Partijleider Conte van de Vijfsterrenbeweging is op dit punt terughoudender. Hij vindt dat wapenleveranties de oorlog verder kunnen aanwakkeren en pleit voor onderhandelingen.

Foto: Garry Knight (cc)

Julian Assange weer in beroep

21 juni 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

De Britse minister van Binnenlandse Zaken Priti Patel keurde vrijdag de uitlevering goed van WikiLeaks-oprichter Julian Assange aan de Verenigde Staten. Assange, zijn vrouw Stella Morris en Wikileaks zijn niet bereid de strijd op te geven. Ze hebben aangekondigd tegen Patels besluit in beroep te gaan. ‘Julian heeft niets verkeerd gedaan,’ zegt Morris in een persverklaring, ‘hij is een journalist en een uitgever en wordt nu gestraft voor het uitoefenen van zijn beroep’. Iedereen die de persvrijheid hoog heeft ‘zou zich diep moeten schamen dat de minister van Binnenlandse Zaken de uitlevering van Julian Assange aan de Verenigde Staten heeft goedgekeurd, het land dat zijn moord beraamde.’ Priti Patel had de kans aan deze voortslepende zaak een eind te maken, maar, vervolgt Morris, ‘ze zal nu herinnerd worden als medeplichtige van de Verenigde Staten, het land dat van onderzoeksjournalistiek een criminele onderneming wil maken’.

Patel blijft doof voor internationale solidariteit

De internationale solidariteit met Assange groeit. In Duitsland hebben 37 Bondsdagafgevaardigden van SPD, FDP, Grünen en Die Linke begin mei gepleit voor stopzetting van de uitleveringsprocedure. De Duitse radio bekroonde het werk van Assange met de Günther Wallraf prijs. Twintig internationale organisaties op het gebied van pers en publiciteit, waaronder RSF (Reporters Sans Frontières) en verschillende afdelingen van de internationale organisatie van schrijvers PEN, hebben bij Patel aangedrongen op de onmiddellijke vrijlating van Assange. Ook de Commissaris voor Mensenrechten van de Raad van Europa, Dunja Mijatovic deed een klemmend beroep op de Britse minister om de uitlevering niet door te laten gaan.

Waan van de dag

Macron verliest 100 zetels

20 juni 2022 , 09:50 , door Jos van Dijk

Het resultaat van de parlementsverkiezingen in Frankrijk gisteren legt de macht van Macron aan banden.

De Ensemble-coalitie van Macron heeft volgens de definitieve resultaten 245 zetels gewonnen, een verlies van meer dan 100 zetels. De linkse coalitie NUPES onder leiding van Jean-Luc Mélenchon kreeg 131 zetels, Marine Le Pen’s Rassemblement National 89 (tien keer zoveel als het vorig parlement). De Republikeinen wonnen 61 zetels (minder dan de helft van het in 2017 behaalde aantal). Macron moet nu naar links of naar rechts buigen om zijn hervormingsvoorstellen er door te krijgen.

Foto: Emory Allen (cc)

AIVD herhaalt fouten uit het verleden…….

17 juni 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

BRIEF - ….en de politiek volgt de geheime diensten nog steeds.

Een open brief aan de Kamerfractie van D66* bij de presentatie van het boek ‘De BVD in de politiek‘ op woensdag 15 juni j.l.

Geachte Kamerleden

Dit boek gaat over de wijze waarop de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw heeft geprobeerd de Communistische Partij van Nederland te ondermijnen. Een afgesloten hoofdstuk zult u zeggen. Maar: ‘Als we het verleden niet kennen, begrijpen we het heden steevast verkeerd’ schreef de politicoloog John Keane onlangs in De Groene. ‘Kennis van het verleden helpt ons de maat der dingen te vatten.’ En daarom ben ik zo vrij om uw aandacht te vragen voor mijn boek. D66 is een partij die openheid en de bescherming van privacy en andere burgerrechten hoog in het vaandel heeft staan. Juist deze waarden staan nu opnieuw op het spel. Daarom hoop ik van harte dat u bereid bent de lessen uit deze geschiedenis ter harte te nemen.

Wat ik over het verleden van het binnenlandspolitiek optreden van de geheime dienst heb kunnen reconstrueren is tamelijk onthutsend. Voor sommigen is dat misschien ook weer niet zo verrassend na de onthullingen van BVD-geschiedschrijver Dick Engelen in 1995. Mijn onderzoek heeft echter nieuwe informatie opgeleverd die eens temeer laat zien dat de BVD zijn mandaat verregaand heeft overschreden. En vooral: kon overschrijden door een ernstig tekort in de politieke verantwoording. Ook op dat punt hoop ik bij u gehoor te vinden voor wat er uit het verleden kan worden geleerd.

Waan van de dag

Een centrale database voor biometrische gegevens?

13 juni 2022 , 10:20 , door Jos van Dijk

Staatssecretaris van Digitale Zaken Alexandra van Huffelen overweegt een centrale databank voor pasfoto’s , vingerafdrukken en handtekeningen

De centrale opslag van paspoortgegevens die nu bij gemeenten worden bewaard zou tot meer efficiëntie moeten leiden en het risico op fouten bij verhuizingen verkleinen.

Privacy First heeft grote bezwaren tegen dit plan, dat in 2011, ‘na twee jaar massale weerstand uit alle geledingen van de Nederlandse samenleving, terecht was stopgezet wegens juridische, politieke, ambtelijke en technische bezwaren.’ Privacy First noemt zo’n databank ‘een uiterst riskant target voor kwaadwillenden’. De organisatie schrijft in een brief aan de staatssecretaris: ‘De ervaring leert bovendien dat dergelijke databanken in de loop der tijd altijd voor allerlei onvoorziene doelen zullen worden gebruikt en misbruikt (function creep) en dat oorspronkelijke bewaartermijnen steeds verder zullen worden opgerekt.’

Foto: Daneel Ariantho (cc)

Wetenschap contra tunnelvisie

13 juni 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

RECENSIE - Journalist Derk Walters vertelt in de NRC dat hij jaren geleden bij het Openbaar Ministerie op het matje werd geroepen vanwege een artikel over Julio Poch. Hij had twijfels over de bewijslast tegen de piloot die verdacht werd van deelname aan de befaamde dodenvluchten van het Argentijnse regime uit de jaren zeventig. De Officier van Justitie die hem over zijn artikel kapittelde zei toen dat er wel degelijk bewijs was, ‘want alle piloten deden in een roulatieschema dienst in die jaren’ op de vluchten waarbij politieke gevangenen boven zee werden gedropt. Walters vertelt het bij zijn bespreking van het boek Operatie Raaf van het echtpaar Knoops over de affaire, die uiteindelijk tot vrijspraak heeft geleid. Het geval zou ook mooi gepast hebben in het nieuwe boek van rechtspsycholoog Peter van Koppen De som van alle bewijs: scenario’s in strafzaken. Van Koppen is een expert in de ontmaskering van tunnelvisies. Hij trad vele malen op als getuige-deskundige in complexe strafzaken en schreef verschillende boeken over de valkuilen in de bewijsvoering die politierechercheurs en het Openbaar Ministerie tegen kunnen komen.

Popper op het politiebureau

In zijn nieuwste boek vertelt hij over de aanpak die hij voorstaat om een rechter de juiste informatie in handen te geven. Het gaat over de confrontatie van verschillende mogelijke scenario’s voor misdaden en de bewijsmiddelen die er toe moeten leiden dat het ene scenario wordt verworpen en het andere kan worden aangenomen. De bewijsvoering is volgens Van Koppen een wetenschappelijke opgave. ‘De activiteit van bewijzen in het recht moet aan dezelfde eisen voldoen als het bewijzen in de wetenschap’, schrijft hij. ’ De tenlastelegging is de ‘strafrechtelijke versie van een wetenschappelijke theorie’. Die theorie moet dus ook gefalsifiëerd kunnen worden, volgens Van Koppen, geheel naar Poppers opvattingen over een goede wetenschappelijke theorie. Dat betekent dat in het onderzoek moet worden nagegaan of de op te voeren bewijsmiddelen niet ook kunnen passen bij een redelijk ander scenario. Helaas blijven andere scenario’s nogal eens buiten beeld in het onderzoek met als gevolg dat een tunnelvisie het strafproces gaat bepalen.

Waan van de dag

Macron gaat ‘derde ronde’ verliezen

10 juni 2022 , 10:07 , door Jos van Dijk

In de laatste opiniepeilingen staat de partij van president Macron op verlies.

De parlementsverkiezingen in Frankrijk worden wel de ‘derde ronde’ van de presidentsverkiezingen genoemd. President Macron is in de tweede ronde als winnaar uit de bus gekomen, maar zijn partij La République en Marche (LREM) gaat zondag a.s. naar verwachting flink inleveren. Volgens sommige voorspellingen verliest LREM de meerderheid in het parlement. Het nieuwe linkse blok NUPES (Nouvelle Union Populaire écologique et sociale) onder leiding van Jean-Luc Mélenchon komt qua stemmenpercentages in de polls op gelijke hoogte met LREM. Het districtenstelsel kan Macron in de beslissende ronde van de verkiezingen op 19 juni alsnog aan voldoende zetels kunnen helpen om een cohabitation te voorkomen. Een meerderheid in het parlement die niet op zijn hand is zou de nieuwe president aanmerkelijk minder armslag geven dan in zijn eerste regeerperiode.