In Tirana vond deze week een topconferentie plaats van de EU met alle landen van de West-Balkan. Dat de EU-top voor het eerst in deze regio vergaderde heeft alles te maken met de dreigende Russische invloed op de Balkan en met de toenemende zorgen over nieuwe migratiestromen via de Balkanroute. De voortgang van de toetredingsonderhandelingen van de betrokken landen met de EU kwam uiteraard ook aan bod. Maar buiten mooie woorden heeft dat nog niet veel resultaat opgeleverd. De landen van de westelijke Balkan, Albanië, Bosnië, Kosovo, Montenegro, Noord Macedonië en Servië kunnen wel rekenen op praktische steun van de EU bij de grensbewaking, zei Commissievoorzitter Ursula von der Leyen dinsdag na afloop van de EU-Balkan-top in Tirana. De omstreden EU-grenswachten van Frontex zullen ook in de aspirant-lidstaten worden ingezet. Frontex wordt er al langer van beschuldigd migranten illegaal terug te sturen als ze proberen de buitengrenzen van de Europese Unie over te steken.
Gisteren publiceerde het onderzoekscollectief Lighthouse Report een nieuw rapport over de onmenselijke en illegale behandeling van vluchtelingen op de Balkan. In Bulgarije, Hongarije en Kroatië bestaan geheime faciliteiten waar vluchtelingen worden vastgehouden en gemarteld voordat ze tegen alle regels in de grens weer worden overgezet. De onderzoeksjournalisten ontdekten ook dat politiebussen, die in Hongarije worden ingezet om pushbacks uit te voeren, door de EU zijn betaald. ‘De EU mag alleen activiteiten financieren die fundamentele rechten respecteren. Al deze landen ontvangen miljoenen aan EU-financiering voor grensbewaking en migratiebeheer. Het feit dat Europees belastinggeld misbruikt wordt om pushbacks uit te voeren geeft wel aan dat de Europese Commissie hier veel te weinig toezicht op houdt.’ Aldus GroenLinks Europarlementslid Tineke Strik in een reactie op dit rapport.
De Albanese premier Edi Rama, gastheer van de EU-top, benadrukt vooral de Russische dreiging. Poetin heeft het voortdurend over Kosovo, zegt hij. Volgens Rama pikt de Russische president bewust ‘het pijnlijkste van alle onopgeloste problemen’ op de Balkan er uit en doet hij er alles aan om een nieuw lont aan te steken. Dat gebeurt dan vooral via Servië, waar een groot deel van de bevolking nog steeds Rusland verkiest boven het westen. Het is ook nog niet zo lang geleden dat Belgrado door de NAVO werd gebombardeerd. Rama zweert bij het westen, meer nog bij de Verenigde Staten dan bij de EU. De banden met de VS zijn sterker dan ooit, ook vanwege het grote aantal succesvolle emigranten dat graag in het land van oorsprong investeert. Hij zei ooit dat Albanezen Amerikaanser zijn dan inwoners van Texas. De EU heeft er op de topconferentie opnieuw bij Albanië op aangedrongen de plannen voor een lucratief ‘gouden paspoort’- programma in te trekken.
Voor de eigen bevolking biedt Rama nog onvoldoende perspectief blijkens de voortdurende pogingen van Albanezen om langs de ene of de andere weg een plek in West-Europa te vinden. Het Verenigd Koninkrijk is populair. Meer dan een derde van de vluchtelingen die het Kanaal oversteken komt uit Albanië. Een Lagerhuiscommissie onderzocht waarom. Mensenhandel schijnt een belangrijke rol te spelen. Veel Albanezen doen een beroep op de Britse wet die slachtoffers van mensenhandel moet beschermen. Volgens een jurist die door de commissie werd gehoord begint het bij economische redenen om het land te ontvluchten en eindigt het in ‘schuldslavernij wanneer gezinnen in moeilijkheden gedwongen worden om leningen te vragen aan georganiseerde misdaadgroepen.‘ De Albanese ambassadeur Qirko ontkende de problemen. Gaat het wel om Albanezen, vroeg hij zich af. Een Conservatief parlementslid vroeg Qirko of de Albanese premier Edi Rama zich echt bekommerde om de massale emigratie van de mensen die anders zouden bijdragen aan de Albanese economie. Qirko gaf de schuld aan de dictatuur uit het communistische tijdperk die drie decennia geleden instortte als de reden waarom zoveel Albanezen blijven emigreren.
Rama ging direct na de top op bezoek bij de president van Azerbeidjan Ilham Aliyev, nou niet bepaald bekend als een democraat. Beide landen hebben ambassades uitgewisseld om efficiënter te kunnen werken aan hun bilaterale agenda, zoals Aliyev het noemde. Wat er op die agenda staat is niet bekend. Enkele jaren gelden verscheen een rapport waarin werd beschreven hoe Aliyev zijn oliegeld jarenlang gebruikte om de besluitvorming in de Raad van Europa naar zijn hand te zetten. Het schandaal heeft de EU er overigens niet van weerhouden om dit jaar de banden met de oliestaat aan te halen. Rama zal er graag naar verwijzen als hem een bondgenootschap met de corrupte collega wordt aangewreven. Overigens wil hij nu van zijn land met hulp van Shell ook een oliestaat maken.
De Albanese premier wordt zelf geregeld ook onder vuur genomen vanwege onregelmatigheden. Op de dag van de Europese topconferentie verzamelden duizenden demonstranten zich om te protesteren tegen het ‘autoritaire en corrupte’ bewind van Rama. Oppositieleider Berisha van de Democratische Partij werd aangevallen en verwond door een tegendemonstrant. Een gewonde Berisha (78) maakte er in zijn toespraak meteen gebruik van. Hij zei ‘dat dit incident was georganiseerd door Rama en het toont zijn “criminele karakter”.’