Jaap Walhout

In onze samenleving bestaat er volgens mij een grote mythe: zodra je met pensioen gaat (met 65 jaar of eerder) gaat het grote genieten beginnen. Vandaag en morgen staat in de Tweede Kamer de pensioenvoorzieningen op de agenda. Veel mensen zijn tegen verhoging van de AOW leeftijd, ook aardig wat zijn voor verhoging. Een aantal aspecten uit deze discussie verdienen een nadere beschouwing. Bij elk aspect een korte reactie van Flip van Dyke.

We hebben ervoor betaald en dus ook recht op AOW vanaf 65. De AOW is gefinancierd op basis van het omslagstelsel. Dit betekent dat de de uitkering van de huidige AOW-ers wordt betaald door de huidige werknemers. Daar komt nog eens bij dat de babyboomers (vanaf 50+) gemiddeld genomen aanzienlijk minder AOW-premie hebben betaald dan dat mijn generatie gemiddeld zal moeten betalen. Dit komt omdat in het verleden er aanzienlijk minder gepensioneerden moesten worden onderhouden.  Dus als er al iemand recht op heeft dan zijn dat de jongere generaties.

Flip: Voor ieder jaar dat je verzekerd bent  -en je bent verzekerd tussen de 15e en 65ste- bouw je 2% AOW -rechten op. Omdat in 1957 nog niemand  iets had opgebouwd,  kwam er een overgangsregeling. Als je tussen de 59ste en 65ste in Nederland had gewoond dan kreeg je de jaren tussen je 15e en 1957 cadeau.  Dit maakte het mogelijk dat vrijwel iedereen een volledige AOW kreeg. Het systeem betekende ook dat pas in 2007 mensen pensioneerde die echt 50 jaar verzekerd waren geweest. Anders gezegd pas mensen geboren vanaf 1942 hebben de volle mep betaald. Daar zitten dus de babyboomers bij.

Op dit ogenblik zijn er op 100 mensen van de beroepsbevolking 26 65-plussers. In 2035 zal die verhouding 100:49 zijn, bijna een verdubbeling. Daarna zal het iets zakken, maar niet veel. Dat betekent dat niet jouw generatie de meeste lasten zal betalen, maar de kleuters van nu en de nog ongeborenen.

De jongeren zijn degenen die worden gepakt. Volgens een poster van de FNV dan. Jongere generaties zullen inderdaad door moeten werken tot 67 (of misschien nog wel langer). Daar is geen ontkomen meer aan. Maar het nu negeren van de noodzaak tot verhoging van de AOW leeftijd zorgt er alleen maar voor dat de rekening van de vergrijzing in de toekomst alleen maar hoger wordt en de noodzakelijke ingrepen pijnlijker. En bij wie komt dan die rekening te liggen? Juist, bij de huidige jongere generaties.

Flip: Jongeren mogen niet de dupe worden van de huidige crisis. Laat dat duidelijk zijn.  In ieder geval zijn nu al weer een paar jaar veel pensioenen bevroren. Dat betekent dat gepensioneerden, en zij die binnenkort pensioneren, een aardige achteruitgang meemaken.

Eerst moet de arbeidsparticipatie van 60-65 omhoog. Dit is een veel gehoord argument om ervoor te zorgen dat er meer schouders zijn die de lasten kunnen dragen. Maar ondanks dat dit al jaren wordt geroepen, is er nog niet veel bereikt op dit punt. Slechts één maatregel heeft een flink effect gehad, namelijk het afschaffen van de VUT. Dit geeft ook gelijk aan wat de beste methode is om een hogere effectieve pensioenleeftijd (nu 63 jaar) te realiseren: het moet financieel onaantrekkelijk worden. En hoe kan dat op een redelijk simpele wijze? Je raadt het al: verhoging van de AOW-leeftijd. Hoe later de AOW ingaat, hoe onaantrekkelijker het wordt om vroeg te stoppen met werken.

Flip: Tot 5-6 jaar geleden was de gemiddelde pensioen leeftijd 61 blijkt uit je bron. In die tijd is dus het eerder met pensioen gaan gehalveerd en die trend zet zich naar verwachting verder door. Het is dus de babyboomgeneratie die voor die halvering heeft gezorgd. Bovendien is het fiscaal onaantrekkelijk geworden om te sparen voor een prépensioen voor mensen geboren na 1949.

De lagere inkomens zijn de dupe. Gemiddeld genomen hebben mensen met een lager inkomen een lagere levensverwachting. Tevens doen ze ook vaker een beroep op de gezondheidszorg. De lagere inkomensgroepen hebben er dus alle belang bij dat er in de zorgsector voldoende arbeidskrachten beschikbaar blijven. De lagere levensverwachting en het grotere beroep op de zorg is een gevolg van levensstijl. Wel of niet gezond leven is een persoonlijke verantwoordelijkheid. Een lagere levensverwachting en een groter beroep op de gezondheidszorg is om die reden geen valide argument om de AOW niet te verhogen.

Flip: Zo vind ik dat vrouwen later met pensioen mogen. Ze leven immers drie jaar langer dan mannen.

Na je 65-ste begint het grote genieten. Hoewel dit een wijdverbreid beeld is, roept dit bij mij nog wel een aantal vragen op. Wordt er dan niet genoten voor je 65ste? Is werken dan zo’n straf? Ik ken verschillende mensen die bijna 65 zijn of de 65 al gepasseerd zijn die met nog veel enthousiasme door willen blijven werken en dit in sommige gevallen ook daadwerkelijk doen.

Flip: Hangt van ieder individueel af.

Solidariteit. Zowel de lusten als de lasten moeten gelijk verdeeld worden over de generaties. De lasten mogen dus niet alleen bij de jongere generaties komen te liggen. Als we z’n allen (dus ook de 55+ generaties) de lasten van de vergrijzing dragen, dan valt het voor iedereen wel mee.

Kortom de AOW mag van mij verhoogt worden. En wel per direct naar 67 jaar.

Flip: Degene die op het ogenblik het grootste risico lopen zijn de ouderen die nog niet met pensioen zijn, maar wel hun hele leven hebben betaald. Als de zaak in elkaar dondert dan hebben zij nog geen cent gezien, maar hebben ook nog maar weinig mogelijkheden om nog wat te sparen. Als je 40 bent dan heb je nog genoeg mogelijkheden.

Direct verhogen? Niet alleen technisch onmogelijk, maar het brengt velen in de problemen. Niettemin had het wel wat eerder gekund: in 2016 naar 66 jaar, in 2020 naar 67 jaar en in 2024 naar 68 jaar.