Overzicht

Tom van Doormaal

338 Artikelen
668 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Foto: FaceMePLS (cc)

Recensie | Het hele leven is hier een wereld op zichzelf

, door

RECENSIE - Vandaag, dezelfde dag dat ik Het hele leven is hier een wereld op zichzelf. De geschiedenis van kamp Vught van Marieke Meeuwenoord uitlees, is het zeventig jaar geleden dat het concentratiekamp Vught is ontruimd. Ik tik deze leeservaring voorafgaand aan de herdenking op de televisie. Het is een kloek boek van 432 pagina’s.

Het boek is vlot geschreven in een wat populaire stijl, het leest lekker weg, met een groot gebruik van primaire bronnen, citaten uit brieven, verhoren, interviews. Die geven het verhaal kleur en vaart. Omdat het zo lekker leest gebeurt er iets in mijn hoofd. Geleidelijk zak ik terug in een tijd die net voor mijn geboorte ligt, begin ik de wereld te zien in een wat vergeeld zwart-wit, inclusief de armoede en geuren die kort na de bevrijding zich als eerste herinneringen in mijn hoofd nestelden. Het gevoel van beklemming wijkt nog niet nu ik het uit heb.

Het boek is een populaire versie van een proefschrift. De auteur is geboeid door de samenleving, de microcosmos van verschillende soorten mensen, in extreme omstandigheden. Hoe leefden zij met elkaar samen? Hoe gingen bewakers om met hun lotgenoten? Werkten ze me met de SS of verzachtten zij de omstandigheden? Het verhaal van het kamp is een verhaal van mensen.

De historica slaagt er voor een deel in dat verhaal te vertellen. Zij weet te boeien als het gaat om beschouwingen over vriendschap, het onderscheid tussen mannenrollen en vrouwenrollen en de gevolgen daarvan. Zij schildert de dubbele werking van de principiële Jehova-getuigen: ze waren onhandelbaar voor de bewakers, maar veroorzaakten door hun starheid ook problemen.

Foto: Partij van de Arbeid (cc)

Tragische ironie

, door

ACHTERGROND - Rusland en Poetin streven naar grootheid, zoals vroeger. Poetin speelt zijn rol als moderne tsaar. Hij komt in die rol problemen tegen aan zijn grens. Een groot rijk heeft invloedssferen. Europa is wat onbezonnen geweest en heeft de opstandigheid tegen de corrupte regering in Kiev aangemoedigd. Dat leidde tot een tegenactie: Rusland sponsort een separatistenstrijd in Oost-Oekraïne.

Waarom? Poetin wil geen staat, die onder bescherming van het westen aan zijn grens kan uitgroeien tot een alternatief voorbeeld voor de politieke status quo in Rusland, bijvoorbeeld met betrekking tot de kwaliteit van het openbaar bestuur en democratie. Poetin spreekt over fascisme van de nieuwe regering in Kiev, maar de meeste waarnemers zien dat geheel niet. Poetin heeft een aanzienlijke legermacht aan de grens geconcentreerd, maar aanvallen durft hij niet. De economische sancties beginnen, in oost en west, pijn te doen.

In vlucht MH17 zat PvdA-senator Willem Witteveen. Hij was gewaardeerd vakgenoot van mij en ik scharrel door mijn boekenkast. Ooit kocht ik van hem De denkbeeldige staat, voorstellingen van democratische vernieuwing (AUP, 2000) De raket, die een einde maakte aan zijn leven en dat van bijna driehonderd medereizigers, vernielde ook inzichten en denkbeelden, die nog nuttig hadden kunnen zijn.

Foto: Kelly (cc)

Rusland en de EU

, door

Ondanks de recent afgekondigde sancties, is de Europese reactie op het Russische optreden in Oekraïne tamelijk voorzichtig. Dat geldt met name voor het leiderschap van Europa’s machtigste regeringsleider, Angela Merkel. Wat moeten wij met Poetins Rusland?

Europa heeft twee grote problemen:

  • de verschillende snelheden in de economie der eurolanden en de gevolgen die dat heeft voor het economische beleid en het bestuurlijke model in Brussel, een verdere integratie en overdracht van souvereiniteit of juist minder macht voor de EU?

  • de positionering ten opzichte van Rusland en de machtspolitiek die de EU zelfs tegen de wil van de lidstaten moet en zal bedrijven, een politiek zonder enig pathos, zoals Merkel lijkt te willen, of een ambtelijke versie daarvan, zoals Ashton laat zien?

    • Het zijn geen kleine moeilijkheden, zo weten we sinds de problemen met de euro en de recente verkiezingen voor het Europese Parlement.

    Over de euro en de convergentie van de economie in de noordelijke en zuidelijke lidstaten gaat dit verhaal niet. Maar het probleem van de Duitse leiding zonder enige nadruk doet zich zowel in dit economische veld voor als op het vlak van de buitenlandse politiek. Daar komt nu Oekraïne als uitdaging bij: de keuze voor een associatie met de EU of met een Euraziatische alliantie van Poetin, bleek een splijtzwam, het bezoek van vooraanstaande Europese politici aan het roerige Maidanplein in Kiev op zijn minst onhandig.

    Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

    Follow the Money

    , door

    OPINIE - Waarom lijkt de PvdA ineens een vijand van de sociale woningbouw? Komt dat door de coalitie met de VVD? Of is er meer aan de hand? Kijk naar het geld, ‘follow the money’, zo leer je te begrijpen hoe de wereld in elkaar steekt.

    De politiek moet de tijdgeest begrijpen, door twee denkrichtingen: die van het historische en die van het utopische denken. Die kwamen eind negentiende eeuw samen: mensen moesten een beetje hulp hebben bij het verbeteren van hun lot. De samenleving ook: op weg naar een klassenloze maatschappij. Zo vonden we de woningcorporatie en de woningwetlening uit.

    Wonen, investeren in gebouwen en huizen, is sterk verbonden met de stand van de rente en rendement op kapitaal. Piketty, de ‘Marx 2.0’, beweert dat kapitaalrendement groter is dan ruimte voor loongroei, dus spanningen rond de financiële last van het wonen zijn logisch. De wereld is een ‘global village’ geworden, dus het monetaire beleid in de VS is van belang.

    Jeff Madrick in zijn The Age of Greed (New York, 2012) is helder over Greenspan en zijn beleid om de rente laag te houden: de strijd tegen inflatie kostte banen en groei en ‘rampant overspeculation in high technology stocks and housing’ werd door het lage rentebeleid gesteund. (p.226) Die overspeculatie in aandelen en wonen lijkt onmiskenbaar. De lage rentestanden van Greenspan waren echter nodig om de Amerikaanse overconsumptie te financieren.

    Foto: copyright ok. Gecheckt 29-09-2022

    Django Reinhardt en Samois-sur-Seine

    , door

    REPORTAGE - Grotere landen dan het onze hebben meer te bieden op cultureel gebied, althans de keuze is groter. Door het besef dat een gulzige manier van leven met het klimmen der jaren verstandig is, besloot ik dat een bezoek aan het Django Reinhardt festival iets voor mij was. Een vakantieverhaal.

    In 1953 zat de grote gitarist en componist Django Reinhard te vissen, toen er iets mis ging in zijn hoofd. Het was aan de Seine, in Samois. Hij, als zigeuner, had de moordlust van de nazi’s overleefd. Ongeveer op die plek is een standbeeld opgericht, waar ik even bij op de foto wilde. Het huis waar hij gewoond had in Samois-sur-Seine is even verderop.

    Uit de achtergrond kwam een donkere jongen op ons af: of wij soms fans waren? Django was zijn over grootvader. Wij schudden hem de hand en bevestigden onze bewondering. Ik open het festival morgen, zei de jonge Reinhardt. We zijn erbij, zeiden we verheugd. En puzzelden: hoe oud was het joch? Kon hij net zo spelen als zijn overgrootvader?

    Het Django Reinhardt festival van 2014 was de vijfendertigste keer! Frankrijk heeft wel iets met festivals in de zomer; maar ik weet niet direct een ander voorbeeld van een festival dat naar een musicus is genoemd. In vijf dagen tijd meer dan twintig uur concert: kun je dat hebben, zelfs als verstokt liefhebber van jazz of gitaar?

    Foto: Roel Wijnants (cc)

    Markt en Toezicht

    , door

    ACHTERGROND - Wat is toezicht op de vrije markt eigenlijk en hoe kan deze, bijvoorbeeld in het geval van woningcorporaties, vorm worden gegeven?

    Soms zien mensen de wereld als één van vrije en beschaafde individuen, die hun eigen belangen nastreven en daardoor het grootste goed voor allen bereiken.

    Soms zien mensen meer in een staat, die het grootste goed voor allen nastreeft, door regels en interventies op veel gebieden en tot in vergaande details.

    Soms ook wordt een mengsel bepleit, waarin de overheid ten hoogste “marktmeester” is, die de gewichten van de weegschaal ijkt, de opstelplekken van de kraampjes verdeelt en de marktgelden komt ophalen.

    Het is allemaal “centristische ideologie”, want het zegt weinig over machtsconcentraties, oneerlijk spel, crimineel gedrag, kartels en samenzweringen. Dat is toch ook van belang.

    De grenzen van de marktwerking

    Onlangs bevroeg het parlement Minister Schippers over fraudes in de medische sector. De NZa (Nederlandse Zorgautoriteit) had die aan het licht gebracht. Als justitie elk strafbaar feit moest vervolgen zou het systeem volkomen vastlopen, zei ze ongeveer en de Kamer barstte niet uit in verontwaardigd gejoel. Een bestuurder van een rechtsstaat moet er voor zorgen dat elk strafbaar feit vervolgd wordt, zeker als die eerst pleitte voor een marktwerking, die kennelijk ruimte biedt voor die vormen van crimineel gedrag.

    Foto: copyright ok. Gecheckt 29-09-2022

    Ideologie en parlementair onderzoek

    , door

    ANALYSE - Het onderzoek naar de ontsporingen bij woningcorporaties verloopt voorspelbaar. Er is veel aanleiding tot woede en verbazing, maar weinig écht nieuws. Ontstond het miljardenverlies van Vestia door paniek bij Minister Spies? Ik zou het ook zeggen als ik verantwoordelijk was voor de derivatenchaos en er een strafrechtelijk onderzoek tegen me liep.

    Welke vragen zou de parlementaire enquête moeten proberen te beantwoorden? De basisvraag lijkt:

    Hebben we het systeem van sociale woningbouw en huisvesting goed ingericht?

    De antwoorden daarop zullen verschillen: liberalen vinden doorgaans dat ondernemers en de markt de ruimte moeten hebben. Socialisten zullen een scherp kader van regels en toezicht belangrijker vinden dan die ruimte. Dat is allemaal geen nieuws.

    Maar hoe zit de realiteit nu in elkaar? We kunnen ons wel nijdig maken over de gewetenloosheid, het grote geld en de uitspattingen van de vrije jongens, maar net als bij de bankiers komt daar geen graaier extra door voor de rechter. Hoe zit het met de feiten? Ik kies nog een paar standen van zaken uit.

    Vrije ruimte en markt

    Zijn corporaties in 1995 zelfstandige ondernemers geworden? Dat is zeer betrekkelijk, al werd het toen door iedereen wel zo ervaren. Maar is er sindsdien echt ’tucht van de markt’?

    Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

    Toezicht met platte pet?

    , door

    OPINIE - Het probleem van de woningcorporaties is niet een gebrek aan toezicht, maar een verkeerde opzet van het systeem waarbinnen zij opereren.

    De eerste verhoren van de parlementaire enquete hebben plaatsgevonden. Mijn verwachtingen waren beperkt, maar ik ben er niet vrolijk van geworden. De leden stelden open vragen, alsof de trainingen van vroeger nooit zijn herhaald.

    Ook opmerkelijk: het rapportje van de Algemene Rekenkamer, dat een beetje door de ruimte zweefde; ik heb het van de website geplukt en even goed gelezen. Helaas, ook daarvan werd ik niet echt verheugd, dan wel verlicht.

    Over toezicht

    Omdat ik de praktijk van vroeger ken en betrokken ben geweest bij de veranderingen van de laatste jaren, deel ik maar even mijn emoties met u allen.

    Ooit dienden wij het ‘belang der volkshuisvesting’, summier beschreven in het Besluit Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting (BTIV), maar zeker niet sluitend gedefinieerd. Er was een woud aan regelingen, met een samenvallende norm: op een bepaalde datum diende je de plannen in bij een goed bemand kantoor van de hoofdingenieur-directeur Volkshuisvesting (HID) in de provincie. Daar werkten in mijn tijd bij VROM landelijk meer dan 500 man.

    Na de nota ‘Volkshuisvesting in de negentiger jaren’, werd dat beeld anders: door het verdwijnen van nagenoeg alle subsidieregelingen werd de formatie van de HID-kantoren ingekrompen tot circa 200 personen. Is dat vermeldenswaard? De Algemene Rekenkamer beweert, sprekend over de laatste twintig jaar: ‘Uit ons onderzoek blijkt dat die capaciteit (voor volkshuisvestelijk toezicht) zich min of meer permanent rond de tien FTE’s heeft bewogen’ (p.29).

    Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

    Parlementaire enquête: dwaalspoor?

    , door

    Deze week beginnen de parlementaire verhoren over de woningcorporaties. Op zich ben ik benieuwd naar de resultaten. Maar eigenlijk vind ik het eigenlijk een dwaalspoor om zo intensief te kijken naar de ongelukken die hebben plaatsgevonden. Dat is al uitvoerig gedaan en het evenwicht met andere ongelukken (banken) is volkomen zoek. Zou daarvoor een reden zijn?

    Net als veel anderen, kijk ook ik wel eens naar Buitenhof en zag ook Adri Duivesteijn voorbij komen. Ik had niet veel problemen met hetgeen de senator te berde bracht, althans op hoofdlijnen. Maar zoals onze voetbalfilosoof zegt: ‘Het gaat om de details.’ Duivesteijn had een mooie opmerking van principiële aard: ‘Als wij iets vinden van deze wereld, dan regelen wij dat graag via de instituties.’ Dat is een boeiende: kijk naar de dooienfondsen, de ziekenfondsen, onze traditie van publiekrechtelijke bedrijfsorganisaties, de toezichthoudende instellingen op ‘bevrijde’ marktprocessen, de woningcorporaties.

    Geschiedenis

    Maar hij miste de historische ontwikkeling. Aan het einde van de negentiende eeuw ontstond bij veel beroepsgroepen het besef dat hun leden niet op eigen kracht aan behoorlijke huisvesting zouden kunnen komen. Dus begonnen spoorwegmannen, onderwijzend personeel, etc. zich te organiseren in verenigingen om arbeiderswoningen te kunnen bouwen. In de woningwet van 1901 kwam een toelating, waardoor een beroep op zachte woningwetleningen kon worden gedaan.

    Het lijkt een ontwikkeling waar Duivesteijn en ook Blok nu nog goed mee uit de voeten zouden kunnen. De verenigingen waren braaf en lieten zich de bemoeienis van de overheid aanleunen. Zij waren in grote lijnen ‘soeverein in eigen kring’. Zo kon ook de protestants-christelijke hoofdstroming steun geven aan woningcorporaties. Maar dan komt er een haar in de soep. In de periode rond het bewind van Marcel van Dam ontstaat geleidelijk de gedachte, die Duivesteijn hekelt: ‘Instituties die het beleid uitvoeren moeten aan onze inzichten voldoen.’ Maar waarom zou dat moeten?

    Vorige Volgende