Overzicht

Tom van Doormaal

338 Artikelen
668 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Foto: Rasande Tyskar (cc)

Dissidenten en gruwelen

, door

ANALYSE - Oorlog eindigt doorgaans door onderhandeling: alleen de overwinning op Adolf Hitler verliep anders. Met barbaren ga je niet aan tafel zitten en overleggen. Ik had moeite met het volledig  door sancties isoleren van Rusland: als onderhandelen de weg naar vrede is, kan dat dan met een witte vlek op de globe? Dus ik vond alle verbindingen met Rusland verbreken wat ver gaan. Genieten van Rachmaninov mag nog. En bedenk hoe de wereld verder moet met Rusland na dit Poetinregime.

Maar nu het Russische leger zich de criminele concurrent toont van Nazi’s en IS, verandert er wel iets. Hoe kun je vrede sluiten met terugtrekkende moordenaars? Dat is ook Mark Rutte te gortig. Zouden de Russen beseffen dat ze met de moordpartijen op burgers een doodlopende steeg zijn ingetrokken? Zijn de moordenaars ingehuurde Tsjetsjenen, die zich aan de controle van hun veldcommandanten hebben onttrokken? Of is dit Kremlinbeleid? Oud Generaal Peter van Uum wees nog eens op de moraal, als je een geweer vast houdt

De Russen lijken niet van plan hierop te corrigeren. Lavrov had weer zijn gemakkelijk weerlegde praatje over provocatie en fake-news. Het aanvallen van burgerdoelen is al crimineel, maar het in koelen bloede afslachten van burgers gaat toch nog een stap verder. De vergelijking met de Balkan in de jaren negentig dringt zich op: wat heeft de wereld nodig om een grens te stellen aan barbarij? Het fundamentele verschil is alleen dat het Russische machtscentrum nu de tegenstander is.

Foto: Bert Kaufmann (cc)

Poetins gedroomde toekomst ligt in het verleden

, door

ANALYSE - Wat gebeurt er rond Oekraïne? Is er een agressie van de Navo? Het zijn toch de Russen, die troepen samentrekken? Is het ouderwets imperialisme van de Russen? Of is het een naspelen van de geschiedenis, in nieuwe verhoudingen? De annexatie van de Krim, zonder dat er een schot werd gelost, doet denken aan Hitler’s truc die leidde tot de aansluiting van Oostenrijk.

En wat is hier precies de rol van het gas? Gasprijzen hebben betekenis voor onze inflatiecijfers, dus veel hoeft er niet mis te gaan. Bij een grootschalig militair conflict zijn de gevolgen geheel niet te overzien. Een tekort aan aardgas is dan te verwachten. Gaan we Groningen weer verder ondermijnen om het warm te hebben? Het is geen klein vraagje. Wel humor dat Rutte de ongerustheid over Oekraïne in de Kamer bezwoer met de mededeling dat hij en Hoekstra zelf zouden gaan kijken. Dat is een hele geruststelling…

Bufferzone

Ik herinner me Van Baalen en Verhofstadt op het revolterende Maidanplein in 2014 en vroeg me in deze kolommen af of een steunbetuiging aan de menigte verstandig gedrag was: misschien was het wijzer Poetin het gevoel van een bufferzone te gunnen. Hij had tenslotte al jaren daarvoor gezegd dat de ineenstorting van de Sovjet Unie een geopolitiek drama was. “Tear down this wall”, riep Reagan.  Maar dat was meer theater dan agressie. En de Berlijnse muur viel kort daarna. Niet door de Navo, maar het volk deed het zelf. De voormalige satellietstaten dankten vervolgens het communisme af.

Foto: CorporatieNL (cc)

Eenvoud, niet vernederen

, door

OPINIE - In het  coalitie akkoord staan compromissen. Daarover moeten we iets vinden. ‘Idealen mogen iets vertellen over wat we willen zijn. Maar compromissen vertellen ons wie we echt zijn.’ Dus wat zijn dit voor compromissen? Compromissen roepen dilemma’s op. Aan het begin van de twintigste eeuw groeiden communisten en sociaaldemocraten uit elkaar. Sociaaldemocraten  kozen voor kleine stappen voorwaarts via het compromis. De communisten vonden dit gedrag  ruggengraatloos.

In de jaren tachtig kwam het neoliberalisme op,  dat met de val van de Berlijnse Muur aan kracht won. Iedereen geloofde in de kracht van de marktwerking en de vrije markt. De staat kon niet alles, dus veel overheidsdiensten moesten geprivatiseerd worden.

Dit was de fuik, waarin links is gezwommen, met de sociale wetgeving, zorg en de volkshuisvesting als verliezers. Het zijn de hoofdthema’s van de nieuwe coalitie.

Ik schrijf over volkshuisvesting, maar ik vermoed dat op de andere terreinen dezelfde dingen spelen. De kern is institutionele vernedering van de burgers: die ontstaat vooral door complexiteit in het openbaar bestuur.

Van vereniging naar stichting

In de jaren tachtig vonden we  beheren van woningen ineens een vak, een ‘product’ voor ‘woonconsumenten’. Ik moest binnen VROM een “woonconsumentenbeleid” formuleren. Leden van woningbouwverenigingen werden “klanten”  die “woondiensten” afnamen. Daar paste geen vereniging meer bij. Ik aarzelde daarover: woningbouwverenigingen waren toch emancipatie organisaties? Het ging toch om onderwijzers, om spoorwegpersoneel? Zij vormden, soms als beroepsgroep, verenigingen die voor hun leden woonruimte bouwden en beheerden?

Foto: risastla (cc)

Vijftien linkse thema’s

, door

Vorige week presenteerden GroenLinks en PvdA een ‘progressief oppositieakkoord‘. De partijen komen daarin met een toekomstvisie aan de hand van vijftien plannen voor Nederland. Op zich is het natuurlijk prima dat links probeert samen te werken. Maar de taal zou wat mij betreft wel een slagje helderder mogen. Hieronder mijn commentaar op de vijftien thema’s en doelstellingen uit het oppositieakkoord met in cursief enkele vragen en bedenkingen. En vervolgens in vet voorstellen voor de richting van een verfijning of uitwerking.

  • We laten een schone en leefbare planeet achter voor onze kinderen. Doelstelling 2030: We halen de doelstelling van Parijs en beperken de opwarming van de aarde tot maximaal 1.5 graad.

    • Daarmee is de wereld het vrijwel eens. Uiteraard maakt een halve graad verschil, maar de sturing van het resultaat is geen kwestie van fijnregeling. Dat overkomt ons.  Als we een beetje in de buurt komen, mogen we blij zijn. Kortom: wat is er links, behalve dat je iets meer je best zult doen?

    Onze partijen zouden zich meer moeten bekommeren over echte prestaties die te leveren zijn in ons land, ondanks de internationale onzekerheden.

  • Iedereen heeft recht op een fijne en betaalbare woning Doelstelling 2030: Mensen geven maximaal een kwart van hun inkomen uit aan wonen.
    • Foto: IISG (cc)

    Betaalbaar wonen en politiek

    , door

    OPINIE - Als er nog een kabinet Rutte 4 komt, moet de woningmarkt een thema zijn. Voor de lokale verkiezingen is het thema niet minder belangrijk. Hoe kom je aan betaalbare woonruimte en met spoed en niet over tien jaar, is de vraag.

    Als ik de brief aan de Tweede Kamer van 5 november lees van Minister Ollongren, word ik niet optimistisch. Het onderwerp is snelle besteding van een miljard voor “additionele woningbouw”. Alleen is het probleem niet de bouwnijverheid, maar het tekort aan betaalbare woonruimte voor woningzoekenden. Dat is een ander probleem. Versneld strooien met geld helpt, maar niet genoeg..

    Waar is het zelfkritisch vermogen van onze overheid. Schade afhandeling, vergoedingen, vlottrekken vastgelopen levens? Het parlement wilde toch snelheid, eerlijkheid en rechtvaardige afdoening? Het lukt maar niet. De stabiliteit van een piramide hangt zelden van zijn punt af, maar toch is het altijd die top, die onze aandacht trekt. Gekrakeel in het parlement tussen Ollongren en Bosma is vertier. Alleen, het systeem corrigeert zichzelf niet, weten we dat nu nog niet? Daarvoor is “nieuw leiderschap” nodig, wat dat ook moge betekenen.

    De uitvoerende bureaucratie rond het wonen heeft wel aan de burger geleverd. Maar dat vermogen is verdampt. Laten we kijken waarom.

    Foto: Laura Taylor (cc)

    De lege plek van topbestuurders

    , door

    ANALYSE - De verhoren van de commissie kinderopvangtoeslagen toonden leegte aan de top. Het rapport moest bij de feiten blijven, maar dat lukt “Ongekend Onrecht” zeer wel. Het rapport was een politieke aardbeving, maar Groningers weten dat zoiets niet meteen tot actie leidt. Maar zij hebben nog een ruïne die min of meer bewoonbaar is, de ouders die fraudeur genoemd werden zagen hun gehele bestaan in een puinhoop veranderen.

    Het Parlement snapte dat er wat moest gebeuren dat verder ging dan 500 euro. Dus kwam ineens een compensatie van 30.000 per ouder(paar) als voorlopige genoegdoening. Het is het politieke syllogisme:

    • We moeten iets doen;
    • Dit is iets;
    • Dit moeten we dus doen.

    Ik probeer niet de compensatie belachelijk te maken, want het is basaal fatsoen. Maar zijn we er dan? Of zijn we er als we nog wat politieke koppen laten rollen? Het lijkt mij niet.

    De Minister President

    Mark Rutte runt zijn regeringen als ondernemer, niet te politiek, want daar krijg je narigheid van. In zijn coronabeleid zie je de depolitiserende duik achter het RIVM, die geleidelijk lastiger valt vol te houden. Helaas, een ondernemer lost geen politieke problemen op.

    In zijn verhoor vielen mij twee dingen op: eerst de boodschap over de Rutte doctrine, vervolgens het ontbreken van een ‘papertrail’ ten aanzien van zijn eigen handelen en coördinerende werk van AZ.

    Foto: mystic_mabel (cc)

    Waarom kon de kinderopvangtoeslag tot een ramp uitgroeien?

    , door

    OPINIE - Over de dynamiek tussen politiek bestuur en ambtelijke top.

    De verhoren over de kinderopvangtoeslagen waren spannende kost. Niet voor iedereen, vermoed ik. Maar ik heb als ambtenaar van een departement ervaring opgedaan met de dynamiek tussen politiek bestuur en ambtelijke top, dus ik heb geboeid zitten kijken.

    Deze week brengt de parlementaire verhoorcommissie verslag uit aan de Tweede Kamer. Kernpunt: levert de overheid wat de burger mag verwachten? In zijn DenUyl-lezing schetst Asscher monter hoe veel heil hij van overheidshandelen verwacht, maar de koppeling naar de toeslagen maakt hij niet. Waarom kon de kinderopvangtoeslag tot een ramp uitgroeien?  Die vraag raakt de politiek en de bureaucratie in gelijke mate. Zou het parlement zichzelf kunnen evalueren? Maar de bureaucratie is net zo goed aan de beurt.

    Wat is er mis?

    Roel Bekker spreekt in de NRC van een “disconnect” tussen twee werelden, die elkaar zouden moeten vinden, alleen de verhoorweken van ambtenaren en de politici verschilden nogal:

    “Maar hier leek sprake van verschillende werelden, met een ander type mensen, andere taal en andere emoties. Andere waarden ook. Verkokerde werelden die allerminst uitstraalden waardering voor elkaar te hebben en gezamenlijk op te trekken. De toonzetting van de verhoren in de week van de ambtenaren was ook een andere dan in de week van de politiek, bitser en met minder begrip”.

    Foto: Archangel12 (cc)

    Hoe regeren wij?

    , door

    ANALYSE - Over de vereisten voor een effectief beleid.

    Al vaker heb ik geschreven over de ontwikkeling van Lelystad Airport. Als actief zweefvlieger ben ik ook belanghebbende, maar daarom gaat het me niet. De landelijke organisatie KNVvL doet zijn best en de bewoners uit diverse landsdelen laten zich oppositioneel goed horen.

    Boeiend vind ik de gang der dingen als politicoloog. Wat gebeurt er nu eigenlijk en waarom loopt het zo als het gaat? Het FD van 11 december schrijft dat experts een braindrain zien bij het ministerie van Infrastructuur.  Dat is geen verrassende mededeling. Inhoudelijke kennis is niet in tel in de overheidsbureaucratie, als je maar verstand hebt van processen en management.

    Waarom is het proces zo belangrijk? Welke dingen zijn bepalend voor de effectiviteit van het optreden van de overheid? De rapportage van de Bewonersdelegatie Aansluitroutes Lelystad heeft de titel “Een ander geluid”. Het is een stuk met verbluffende kwaliteit.

    Wat is nodig?

    De kernvraag is natuurlijk: wat hebben we nodig voor effectief beleid? Het is niet zo moeilijk daarvoor een aantal vereisten te noemen:

    • Het beleid moet een heldere en te verdedigen doelstelling hebben;
    • Het beleid moet geen bijeffecten hebben, die tegenwerken;
    • Het beleid moet te funderen zijn op heldere regelgeving;
    • Het beleid moet worden uitgevoerd in een samenhangende organisatievorm;
    • Het beleid moet door en in de politieke omgeving worden gedragen;
    • Het beleid moet worden vormgegeven volgens zorgvuldige procedures;
    • Het beleid moet worden uitgevoerd door bevoegde en verantwoordelijke partijen.
    Foto: Gage Skidmore (cc)

    We the people

    , door

    ANALYSE - Het is niet leuk kijken naar President Trump. Hij gedraagt zich als een proleet, zijn taal is die van een adolescent, zijn behoefte aan respect en steun ongezond, zijn paranoia  gestoord. Hij snoeft dat zijn ontvangst historisch is, zijn werk alles overtreft, dat hij alles begrijpt en doorziet. Zijn er mogelijkheden om hem uit zijn ambt te ontzetten?

    Ondanks Trumps snoeverij is zijn verhouding tot het Huis van Afgevaardigden niet productief : Obamacare bestaat nog, de muur aan de Mexicaanse grens niet, het program voor reconstructie van de steden nog niet op gang, de belastingherziening niet geregeld.

    Vanwaar deze treurige toestand? Misschien vooral door twee dingen:

    • De president begrijpt niet hoe regeren in de V.S. werkt. Hij denkt dat hij degene is waarmee deals gesloten moeten worden, maar dat ligt iets ingewikkelder. Zijn regering bestaat nog in hoge mate uit vacatures, terwijl de bezette plekken bemand zijn door mensen die hun beleidsterrein geen goed hart toedragen. (onderwijs, milieu)
    • De president is bezig met zijn eigen mediale show; met twitter is geen diepzinnigheid of nuance mogelijk, terwijl zijn bottomline “you’re fired” niet echt vrienden maakt. Maar haat en verachting zijn risico’s voor de machtigen: ”een samenzweerder toch gelooft altijd, dat hij het volk door de vorst te doden, dient”. (Macchiavelli)
    Foto: Milieudefensie (cc)

    De onmacht der klerken

    , door

    ANALYSE - “Voor wie werk je”, vroeg de reorganisatieprofeet, “je ambtelijke baas, de politieke leidsman, de samenleving?” Ik geloof wel dat ik de samenleving heb geantwoord. Maar ik denk ook wel dat de werkelijkheid een slag weerbarstiger was. Ook ik had tenslotte kinderen en een hypotheek.

    Een goede vraag is het wel: we hebben een bureaucratisch bestuur dat geleid wordt door de politieke amateurs. Die zijn voor hun functioneren afhankelijk van de deskundigheid van de ambtenaren, maar verantwoorden zich voor hun beslissingen aan de kiezers.

    Het is die rolverdeling waar het nieuws mij weer op drukte: wat hebben de ambtenaren nu precies gedaan en gedacht, aan de Alderstafel over vliegveld Lelystad? Wat is er gedacht en wordt er gedacht, als een boze Groninger verhaal komt halen, omdat zijn huis door de aardbevingen tot een ruïne is geworden?

    Complexiteit

    Het is onoverzichtelijk en ingewikkeld, als je een bescheiden ‘groen’ vliegveld echt op de burgerluchtvaart wilt aansluiten. Hoe vliegt vertrekkend verkeer weg en hoe komt aankomend verkeer precies binnen? Welke gevolgen zijn er voor de overzichtelijkheid van het luchtruim, voor de geluidhinder, voor de veiligheid van andere luchtruimgebruikers?

    Ik vind het idee van Alderstafel op het eerste gezicht niet zo gek. Zet iedereen aan tafel, ga een transparant gesprek aan, neem de tijd om de problemen te bespreken. Ik zoom nu even in op een niet bestaande figuur. Een ambtenaar in Overijssel heeft zich bemoeid met het milieu, fabrieken, schadelijke stoffen en is de laatste jaren op de luchtvaart gezet. Hij moest zijn provincie vertegenwoordigen aan de Alderstafel.

    Foto: Tom Jutte (cc)

    Algemene politieke beschouwingen

    , door

    OPINIE - Echt nodig lijken algemene politieke beschouwingen niet. Het regeerakkoord is al besproken en het oordeel lijkt bepaald. Het is wel een brei van maatregelen met enige samenhang, maar veel visie of verhaal is er toch niet uit te halen.

    De uitvoerende macht is niet echt sterk. De politiek is zijn eigen vijand en het regeerakkoord een onmachtige hoop maatregelen. Onze wetten en ons bestuur zijn ingewikkeld en verandering is lastig. De politiek is verstrikt in die complexiteit en de media meten de onmacht graag uit. Misschien helpt een regime voor experimenten bij het doorbreken van die onmacht. Misschien ook een juridische strategie, zoals door Urgenda beproefd.

    “Schiphollen”

    In Buitenhof houdt Winsemius het werkwoord “Schiphollen” ten doop: als mensen voortdurend wordt wijs gemaakt dat de luchtvaart kan groeien en met meer vliegtuigen de hinder afneemt, raak je je burgers kwijt. Maar hoe je geluidhinder moet meten, die zich nog niet feitelijk voordoet, vertelt hij ook niet. Eerlijk zijn helpt: dus de bewindslieden moeten durven zeggen dat de luchtvaart van economisch belang is en de groei geaccommodeerd moet worden. Dus burger, slik je hinder maar…

    Maar dat durven we niet. Ik heb hier eerder gefulmineerd tegen het gebrekkige onderscheid tussen bestuur en bureaucratie. Bij de Schiphol problematiek is dat mooi te zien. De bonje over de Lelystad-routes worden getoetst in een second opinion onderzoek, dat door de LVNL (Luchtverkeersleiding Nederland) “op verzoek van staatssecretaris Dijksma” wordt opgedragen. Wie zou adviseren over de uitkomst van dat onderzoek? Ik denk de LVNL, als specialisten veiligheid van V&W. “De slager en zijn eigen vlees…”

    Foto: Kristoffer Trolle (cc)

    De taal van de sociopathie?

    , door

    Waar kan men nog houvast vinden in alle verwarring die het tijdperk Trump met zich meebrengt? Ook boeken brengen geen soelaas. 

    De laatste rel in Washington: Rex Tillerson heeft Trump een “moron” genoemd, mogelijk zelfs “a fucking moron”, en geweigerd dat formeel te ontkennen.

    Trump is wel gewend dat miljoenen dat van hem vinden, maar Rex Tillerson is zijn minister van Buitenlandse zaken en met een handvol generaals ingehuurd om hem op het rechte spoor te houden op het gebied van buitenlandse zaken, waar Trump weinig van weet.

    Stilte voor de storm

    Trump zou des duivels zijn, niet omdat Tillerson dat gezegd zou hebben, maar omdat hij het niet ontkende en zich boven dit soort roddels verheven verklaarde. De president hield zich desgevraagd in over zijn minister, maar sprak wel over “een stilte voor de storm”. Wat voor storm wilde hij niet kwijt.

    Het is angstaanjagend. Tillerson was over het probleem met Noord Korea een andere mening toegedaan dan zijn president en ook daarover was een openlijk meningsverschil. Met Steve Bannon was Trump het evenmin eens over Rocket man. Verwijst de ‘storm’ van Trump naar zijn voornemen om Kim Yong Un een kopje kleiner te maken? Speciale aanklager Mueller vordert met het onderzoek naar de Russische connectie, dus een militair conflict zou Trump goed uitkomen.

    Volgende