Ivo Evers van weblog Hungup heeft al eerder wat gastbijdrages geleverd. Momenteel verblijft hij in Turkije. Dé plaats om te zijn nu Europa en Turkije onderhandelen over toetreding.
Het is vandaag 68 jaar geleden dat de oprichter van de Turkse republiek, Mustafa Kemal Atatürk, overleed aan een leveraandoening. Een nationale herdenkingsdag in Turkije voor de belangrijkste man die de jonge natie heeft gekend.
Mustafa Kemal geniet een heilige status. Net als het beledigen van de Turkse normen en waarden is het verboden om Atatürk (vrij vertaald: vader der Turken) te bespotten. Hij is overal. Zijn portret hangt verplicht in elk kantoor en schoollokaal en hij staat afgebeeld in elk schoolboek (boven of naast het nationale volkslied). Een borstbeeld van hem staat in de tuin van alle basis- en middelbare scholen, plus alle staatsuniversiteiten. Op eerstgenoemde leren ze onder andere wat zijn favoriete eten is. Uiteraard is een afbeelding van hem ook te vinden op de Turkse Lira. Dat is alleen nog maar het zichtbare. Mustafa Kemal heeft het grootste deel van de Turken een identiteit gegeven.
Hij is degene die na de schaamte van de verloren Eerste Wereldoorlog en het ineenstorten van het Ottomaanse Rijk erin slaagde de bevolking weer hun trots en diep gewortelde nationalisme terug te geven. Iedere Turk kent zijn befaamde uitspraken: “Turken zijn moedige, hard werkende en progressieve mensen. Wat blij dat je mag zeggen dat je Turk bent.” De hervormingen die Atatürk invoerde houden tot op de dag van vandaag stand en mogen niet worden gewijzigd. De invoering van het Latijnse schrift, de scheiding tussen kerk en staat, gelijke rechten voor vrouwen (het vrouwenstemrecht is elf jaar eerder ingevoerd dan Frankrijk), de huidige kledingwet en het stichten van de republiek zijn maar een paar hervormingen die onder zijn leiderschap in de grondwet zijn opgenomen danwel gestandaardiseerd. Het leger is de instantie dat daarop toeziet.
Mustafa Kemal heeft relaties met Europa altijd belangrijk gevonden. In plaats van de ‘zieke man van Europa’ wilde hij van Turkije een modern en beschaafd Europees land maken. Veel van zijn wetgeving heeft hij dan ook overgenomen van het westen. Atatürk wilde dat iedereen Europese kleding ging dragen; dus verbood hij hoofddoeken en de fez op scholen en in openbare gebouwen. Er zijn mensen die een oplossing hebben: een pruik er bovenop. De beveiliging houdt hen echter tegen (Islamitische scholen zijn hiervan uiteraard uitgezonderd, maar als een vrouw een vervolgstudie doet moet ze op die nieuwe school de hoofddoek alsnog afdoen). Na de invoering van het Arabische naar het Latijnse alfabet stimuleerde hij de gang naar school. Voorheen kon ongeveer acht procent lezen en schrijven, tegenwoordig is dat om en nabij de tachtig procent.
De hedendaagse politiek is nog steeds voor een deel beïnvloed door wat Atatürk heeft veranderd. Artikel 2 van de grondwet zegt onder andere: “De Turkse republiek is loyaal aan het nationalisme van Atatürk.” De Europese Unie valt over een paar van dat soort wetten (de kwestie Cyprus en Armenië buiten beschouwing latend). Het verbod op het beledigen van de Turkse identiteit is in de ogen van Brussel een beperking op de vrijheid van meningsuiting. In de Turkse media is er ook niemand die kritisch durft te schrijven over de republiek en zonder uitzondering wordt het nieuws op een bijzonder nationalistische manier gepresenteerd. Sommige dingen zijn heilig in Turkije en dat ligt verankerd in de grondwet. De huidige premier zal nog veel pijn en moeite nodig hebben om de eisen van de EU tegemoet te komen. Het land zit in een spagaat: de Turken willen er zo graag bij horen, de collectieve wil is er ook, maar over sommige kwesties valt niet te twisten; die zijn een vanzelfsprekendheid.
‘Waarmee komen ze nu weer mee aanzetten’, of ‘ze willen ons gewoon niet’ zijn veel gehoorde reacties over de onderhandelingen met de EU. Turkije wordt steeds pessimistischer als het daarover gaat. De issues waarover discussie zijn ontstaan hoeven van de bevolking helemaal niet uit de grondwet; de meesten hebben vrede met die regelgeving. Het nationalisme wordt er immers al van jongs af aan ingestampt. En welke Turk komt er nu op het idee om de spot te drijven met de vader der Turken, of met de eigen ik? Het verbod is er alleen voor de radicale islamieten die terug willen naar het kalifaat, oftewel om een einde aan de republiek van Atatürk te maken. En dat mag nou eenmaal niet: artikel 1 van de grondwet stelt namelijk dat Turkije een seculiere republiek is. Brussel kan Turkije misschien dwingen om een paar wetten af te schaffen, in de praktijk zal dat maar weinig uitmaken. De vaderlandse trots zit na 68 nog steeds te diep verweven in de samenleving.
Reacties (39)
Machtig mooi stuk.
Als ik het wel heb, is het percentage Turken dat nog interesse heeft in een lidmaatschap van de EU inmiddels gedaald is tot een procent of dertig.
Oei, toch wel pijnlijke misser dat “zieke man van Azie”. Turkije was vroeger juist de zieke man van Europa (zoals je linkje ook aangeeft). Het zou ook te vreemd zijn om Turkije de zieke man van Azie te noemen, zelfs in de staat waar het na de 1e WO in verkeerde. Turkije heeft in haar geschiedenis vanaf historische tijden altijd bij het gezondere deel van Azie gehoord.
Ook kan ik me geen tijd herinneren waarin de blik van Turkije van Europa afgewend was. Nog voor Constantinopel gevallen was, was het oude Ottomaanse rijk al een Europese staat (de hoofdstad was Adrianopel in Thracie). De Turken hebben ook weinig gemeen met het aangrenzende Midden-Oosten, afgezien van hun geloof.
Overigens passen ze wel hel goed bij de centraal-aziatische republieken, die veelal ook religieus overwegend moslim zijn, maar vrijwel allemaal seculiere leiders met dictatoriale trekjes hebben en een soort geindoctrineerde persoonsverheerlijking (hoewel die natuurlijk pas in kinderschoenen staan). Daarnaast zijn ze ook nog eens etnisch verwand.
Deze post draait om de hete punten Brussel – nationalisme – kritiek op de staat. Ik hoor graag meer over: rol van islam binnen rechtssysteem, eerlijkheid van procesgang, in hoeverre is kritiek op welke misstanden mogelijk.
@Bismarck: Punt over de “zieke man” aangepast in overleg met de auteur. Excuses voor het foutje.
Wat is het standpunt van de auteur eigenlijk aan de hand van zijn betoog? Het lijkt een beetje op te bouwen naar een zekere incompatibiliteit van Turkije met de EU (en op het einde geeft hij aan dat Turkije misschien ook wel niet wil).
Of is het een oproep tot verandering van de houding van de EU? Moet de EU openstaan voor minder democratische landen, waarmee misschien ook de weg open ligt naar uitbreiding met oude Sovjet-staten (Kazachstan ligt immers net zo zeer in Europa als Turkije)?
Inderdaad mijn excuses voor de fout.
@ Matthijs: de Turken raken inderdaad steeds pessimistischer. Ze geloven er niet meer in. Dat merk ik vooral aan de jaloezie die er nu heerst: de nadruk wordt, vooral op de universiteit waar ik zit, gelegd op het ‘imperialistische’ Europa dat zijn wil oplegd aan andere landen.
@ Bismarck: Ik ben van mening dat Europa een ‘state of mind’, onder andere door het geloof (zie bijvoorbeeld Clash of Civilasations van Huntington). En Istanbul, Ankara plus wat badplaatsen hebben misschien weinig te maken met het Midden-Oosten maar de rest toch echt wel.
@ Mescaline: De rol van Islam binnen rechtsysteem in Turkije? Het land is seculier, de premier is moslim maar geloof en politiek zijn strikt gescheiden.
Je bent zeker alleen in het westen van Turkije geweest. Probeer Diyarbakir eens.
@8: Volgens dat heridelingskaartje (zie topic Bush vraagt raad) is dat niet meer Turkije, maar Koerdistan.
#edit: clash of civilisations#
@ Bismarck: De grondwet van Turkije is gestoeld op de principes van Ataturk, en daar zit dus te weinig speling in om te voldoen aan de eisen van de EU. De vraag wiens houding moet veranderen laat ik open. De regering van Erdogan zal op gegeven moment niet veder willen omdat anders het leger ingrijpt om die principes te verdedigen (dat is wel erg zwart-wit maar daar komt het wel op neer).
Ben ik trouwens een principiele leuteraar als ik vind dat de naam van de EU moet veranderen? Cyprus ligt al buiten Europa en Turkije ook vrijwel geheel. Als je het leuke kaartje erbij pakt van het kerngebied Europa (het Europees culturele gedeelte als het ware), zie je ook dat EU daar al lang uitgegroeid is.
Vind u Cyprus dan Afrikaans mijn waarde Bismarck?
Och, zolang Israël Europees voetbal mag spelen en mee mag doen aan het Eurovisie-songfestival lijkt me Turkije ook best wel Europa.
Dat is een scherpe @matthijs. Nemen we het songfestival er ook bij. Wie voetbalt en meezingt, die hoort bij Europa.
oeps. Wat matthijs zegt.
Georgië omdat ze een first lady hebben uit Zeeland.
Carlos: Aziatisch was het geloof ik Carlos. Maar jij weet het vast beter dan ik, jij had toch geologische roots?
@13: Volgens die regels zijn Azerbaidzjan, Kazachstan en Armenie ook Europa. En Rusland niet te vergeten: Europa tot aan Alaska! En de westkant breidt Europa ook al uit, binnenkort komen er nog drie Caraibische eilanden bij… Het nieuwe rijk waar de zon nooit onder gaat?
Sandra Saakasjvili-Roelofs uit Terneuzen, mijn waarde.
Zou kunnen … volkens USA-ianen is Canada (“Soviet Kanuckistan”) ook een soort Europa, dus dat land mag er van mij dan ook wel bij.
Ze hebben met Celine Dion het songfestival al eens gewonnen …
Ik heb ook wel eens een pleidooi voor de toetreding van Californië tot de EU gelezen omdat ze economisch gezien net zo succesvol en innovatief zijn als Europa en bij hun partnerruil ook bespreekbaar is.
Haha… Carlos, Carlos… Californie is ongeveer anderhalf keer zo rijk als de EU, heeft een werkloosheidspercentage van ongeveer de helft en kent een aanzienlijke libertarische beweging. No way past dat bij het sociaal-democratische Europa.
Op naar het paradijs dan JSK ! ;)
Pff… ik geef geen waarde-oordelen, ik geef feiten.
Nee nee, je geeft omstandigheden.
Anderhalf keer rijker dan de EU?!
Hoe kom je daar nu bij JSK? BNPs vergeleken?
Is deze problematiek alweer opgelost dan?
Californië is (bijna) failliet (Sargasso, 30.06.2003)
Hier het oorspronkelijke artikeltje:
Californië nieuw lid Europese Unie (Sargasso, 25.07.2002)
@22: Turkije toch net zo min (even dit artikel als basis nemende). Toch zijn er onderhandelingen gaande. Verder kan je net zo goed binnen Europa kijken: Griekenland en Nederland past toch ook niet bij elkaar? Slovenie (het Europese Californie) en Slowakije? Zweden en Spanje? Luxemburg en Denemarken? Past allemaal voor geen meter, maar het zit wel in de EU!
D’r staat hier ook iets over majesteitsschennis in het wetboek, geloof ik?
……..is dat ook ondemocratisch?
Ik hoop nog steeds heel sterk dat de EU & Turkije eruit komen en daarvoor mag de EU best veel water bij de wijn doen wat mij betreft. De opname van Turkije in de europese familie kan een voorbeeld worden hoe het westen kan samenwerken en de achterhaalde scheiding op basis van religie kan overwinnen. Ook de laaste nieuwe leden zullen ‘schoonheids vlekjes’ hebben als we de moderne Europese maat aanhouden maar daar wordt minder tegen geageerd omdat dat zgn ‘christelijke landen’ zijn. Over boord met deze dubbele maatvoering..
@28: Klopt.
Met dit verschil dat er al in geen jaren iemand is aangeklaagd voor majesteitsschennis (ze gooien het meestal op “verstoring van de openbare orde” of zoiets).
@Bismarck, 11:
Roep ik ook altijd. Het Middelandse Zeegebied is historisch gezien ook altijd een geheel geweest en de bakermat van de Europese cultuur ligt er ook. Het christendom werd voor het eerst staatsgodsdienst in een rijk met Istanbul als hoofdstad. Paulus was op weg naar Damascus. Troje lag in Turkije, Carthago in Tunesië, Phoenicië is ongeveer hetzelfde als Libanon.
Finland daarentegen…
@31: …Om maar niet van Nederland te spreken! Daar sloegen ze in het noorden nog in de 8e eeuw de koppen van christelijke missionarissen in.
@ 29: De EU moet wel water bij de wijn doen. Een verbod op het beledigen van de Turkse identiteit en Ataturk zien ze hier totaal niet als een beperking van wat je mag zeggen. De EU vindt het echter een aantasting van (sorry voor de uitgekauwde term) vrijheid van meningsuiting.
Over heel veel regelgeving hoeft Brussel zich overigens geen zorgen te maken. Veel wetten hier worden met veel gemak en heel snel aangepast.
@Carlos:
Eh ja, dat is idd de meest gangbare maat van (materiele) rijkdom.
Is deze problematiek dan opgelost?
http://www.elsevier.nl/nieuws/europese_unie/artikel/asp/artnr/65822/index.html
@34: Is dat een probleem dan? Lijkt me in ieder geval niet van dezelfde orde als het staatsschuldprobleem in Californie.
California’s schuld:
$23,598,172,829.50
http://www.treasurer.ca.gov/
Italië’s schuld:
$1,200,000,000,000
https://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/it.html
Scheelt een goede twee decimaalpunten.
@36: Das wel een tikkeltje valsspelen. Californie heeft natuurlijk ook aandeel in de staatsschuld van de VS.
En ze hebben al een Oostenrijker als staatshoofd.
Door deze post besef je wel hoezeer nationalisme het subsituut moet zijn van werkelijk gevoeld contact, invloed, macht over mensen door de regerende partij.