Across 110th street

Harlem is een van de meest beroemde buurten van Amerika, het epicentrum van Afro-Amerikaanse cultuur en politiek. Het is ook een van de armste wijken van New York. Sargasso-correspondent Dimitri Tokmetzis woont er met zijn jonge gezin middenin en doet wekelijks verslag over het razendsnel veranderende leven in de wijk en daarmee over het razendsnel veranderende leven in de Verenigde Staten. Vandaag de tweede aflevering: hoe Harlem onleefbaar werd.

Boven 110th street moet je sterk zijn om te overleven, zong Bobby Womack begin jaren zeventig. Hij had gelijk. In de jaren zestig begon Harlem aan een diepe val, veroorzaakt door heroïne, het wegtrekken van de blanke en zwarte middenklasse en het wegvallen van publieke diensten.

Wat in artistieke kringen begon, werd een rage onder jonge zwarte mannen: het gebruik van heroïne. In de jaren zestig en daarna kwam ruim de helft van het aantal New Yorkse verslaafden uit Harlem – terwijl het aantal bewoners in Harlem slechts drie procent van het totale New Yorkse aantal bevatte.

Malcolm X beschuldigde de ‘blanke man’ ervan de ‘zwarte broeders’ aan de drugs te houden. In werkelijkheid kwam de overvloed van goedkope heroine uit eigen gelederen. In de georganiseerde misdaad – van oudsher gedomineerd door de Italianen – deden de eerste grote zwarte drugssyndicaten zich gelden, een proces dat onlangs werd vertolkt in de film American Gangster.

Als in de jaren vijftig waren de blanken – vooral Ieren, Italianen en Oost-Europese joden – uit Harlem vertrokken. Tussen 1960 en 1990 vertrok de helft van de zwarte bevolking, jammergenoeg vooral de omvangrijke middenklasse. De wijk verkrotte en verloor ook de helft van zijn huizenvoorraad. Veel straten kregen het aanzien van een joods kerkhof, of van een rot gebit.

In de jaren zeventig ging de stad ook nog eens failliet. Voorzieningen verdwenen. Scholen gingen dicht. Op sommige plekken werd het huisvuil niet meer opgehaald.Voor liefdadigheid – en sociale voorzieningen ziet men in de eerste plaats als liefdadigheid – moest Harlem maar bij de kerken aankloppen.

Het zijn vooral deze kerken en bijzondere invidivuen geweest die het laatste restje leefbaarheid nog hebben behouden. Mother Hale is een nog steeds intens bewonderd voorbeeld. Deze mevrouw stond crack-moeders bij en ving hun kinderen op. Ze heeft honderden kinderen in ieder geval een kleine kans weten te geven om nog iets van hun leven te maken. Over haar binnenkort een uitgebreide post.

De hele stad raakte in de decennia daarop bevangen door criminaliteit, maar op Manhattan was de bodem nergens zo diep als in Harlem.

En eind jaren zeventig kwam daar de crackepidemie nog eens overheen. De achtergebleven huizen werden geclaimd door dealers en gebruikers. Ook een aantal panden in mijn straat. En het was erg, pure ellende. In een studie in de New Enlgand Journal of Medicine (1990) wordt een schrikbarend beeld geschetst van de gezondheidssituatie in de wijk. Van de 168 ziekenhuizen in New York, stonden 5 ziekenhuizen in Harlem in de toptien als het ging om opnames voor overdoses, drugsgerelateerde psychoses en HIV. De mortaliteitcijfers van de zwarte bevolking lagen twee keer zo hoog als die van blanke Amerikanen. ‘Black men in Harlem were less likely to reach the age of 65 then men in Bangladesh’, stelden onderzoekers McCord en Freeman droog vast. De neoliberale revolutie van Reagan hielp niet mee: de verzuipende wijk moest er zelf maar zien uit te komen. Het enige dat de overheid nog deed was jonge zwarte mannen arresteren.

Hoe het er toen uitzag, zie je in deze fraaie fotoserie van Camilo Vargas José Vergara, met muziek van Bobby Womack:

Het was gedurende deze donkere decennia dat Harlem zijn oude imago van zwart cultuurcentrum afschudde en een nieuwe jas aan trok: dat van ghetto. De popcultuur molk de ellende gretig uit. Gewelddadige blaxploitationfilms probeerden de erbarmelijke leefomstandigheden aan te klagen, maar verheerlijkten ondertussen stiekem de pimp- en gangsterlifestyle.

De bodem werd begin jaren negentig bereikt. Daarna leek een wonder plaats te vinden. Bekijk maar eens onderstaande kaart met cijfers (eronder) naar politiezone en Harlem en New York in het algemeen. Ik woon overigens in de 28th Precinct, de veiligste van het stel. De cijfers voor inbraken, geweldpleging en berovingen heb ik door tien gedeeld om duidelijker grafieken te krijgen.

Volgende week een bericht over hoe die val naar beneden tot staan is gebracht. Ik verklap alvast dat oud-burgemeester Rudolph Guilliani daar, in tegenstelling tot wat hij daar zelf over roept, daar geen hoofdrol in speelde.