ANALYSE - Na een roerige zomer kondigde president Zelensky eind augustus aan dat hij een plan voor de overwinning heeft. De zonder westerse goedkeuring ondernomen Oekraïense aanval op de Russische provincie Koersk, begin augustus, moet worden voortgezet en daarvoor wil Oekraïne westerse langeafstandswapens. Doel van deze operatie is Rusland tot onderhandelingen te dwingen, waarbij Rusland door de inname van Koersk tot concessies zou moeten worden gebracht. Niet langer is de militaire overwinning het doel, maar een onderhandelde overeenkomst. Wat zijn de verschillende posities over de oorlog ín de Oekraïense staat? Komt er een einde aan de ‘hete fase’ van de oorlog? Een analyse van Guido van Leemput.
Tweede conferentie
In juli beloofde Zelensky ‘een einde aan de hete fase’ binnen zes maanden. In de dagen van deze aankondiging, werden de resultaten bekend van een opiniepeiling onder de Oekraïense bevolking waarbij de steun voor onderhandeling sterk gestegen was, met als doel een vredesakkoord, ‘op Oekraïense voorwaarden’.
President Zelensky heeft al aangekondigd dat een ‘tweede conferentie’ over vrede wordt gehouden. Op Oekraïens initiatief, waarbij ook Rusland zal uitgenodigd worden. Waar en wanneer precies de conferentie wordt gehouden is onduidelijk. Deze is bedoeld als vervolg op de conferentie in Zwitserland in juni jl. Zelensky wil de conferentie houden vóór de Amerikaanse verkiezingen van 5 november. Zei hij toen. Kandidaat Trump kondigde half juli aan de oorlog zeer spoedig te beëindigen als hij verkozen wordt. De aankondiging van Trump komt boven op de Hongaarse initiatieven van Victor Orban om tot een onderhandeld einde van de oorlog te komen. Daarmee doorbrak Hongarije de eensgezinde opstelling van de EU. Het Westen is verdeeld en Oekraïne is in de problemen.
‘Noem iets een overwinning’
Twee jaar geleden stelde Zelensky een plan op dat uit tien punten bestaat en dat – los van de militaire realiteit – redelijk genoemd mag worden. Het plan moet een einde maken aan de gevolgen van de invasie van 2022. Sinds 2,5 jaar wordt geprobeerd dat op militaire wijze te doen. Dat is niet gelukt en de vooruitzichten zijn niet gunstig. De westerse steun aan Oekraïne staat onder druk. In Zwitserland bleek dat de politieke positie van Oekraïne in de wereld verzwakt is sinds begin 2022. Er waren veel meer steunbetuigingen in de Algemene Vergadering in 2022 dan bij de conferentie juni jl. in Bürgenstock. In belangrijke delen van de westerse wereld dringt het besef door dat een klinkende militaire Oekraïense overwinning onmogelijk is. Minister van buitenlandse zaken van de VS, Blinken, had het zonder verdere omschrijving over een noodzakelijk ‘strategische succes’. De Britse opiniemaker Timothy Garton Ash, sinds decennia leidend commentator over de ontwikkelingen in Oost-Europa, sprak over “Oekraïne iets laten bereiken wat een overwinning mag heten”. In beide gevallen gaat het om zeer vage verlangens.
Vernietiging infrastructuur
Oekraïne staat deze herfst voor een belangrijke periode. De landoorlog zit vast en Oekraïne moet hopen op de bouw van een deugdelijk blijkende verdedigingswal langs grote delen van het lange front. Er wordt nog steeds sterk rekening gehouden met een grote Russische landaanval. Zeker na de Oekraïense aanval op Koersk lijkt alles er op dat die aanval is ingezet. Ook als die massale aanval niet komt, stelt Rusland de Oekraïense infrastructuur op de proef door middel van luchtaanvallen op de energieproductie. De energiecentrales vernietigen is de strategie van Rusland om de Oekraïense oorlogsinzet te knakken. Dit moet in de winter van ’24- ‘25 het inzicht laten doorbreken in Oekraïne dat er concessies moeten worden gedaan aan de Russische eisen. Dat betekent in feite capituleren of het zo spoedig mogelijk aangaan van onderhandelingen op basis van de stand van het politiek-militaire front.
Zelensky’s macht
Volodymir Zelensky werd in 2019 verkozen als president. Dat was toen een grote verrassing omdat hij geen direct product is van de klasse van oligarchen. Zelensky’s overwinning is een gevolg van politieke marketing, waarbij hij toen de verzoening met Rusland uitdroeg. Hij was acteur van beroep, komiek als specialiteit. De komiek bleek echter in een tragedie terecht te komen. Zijn verzoeningspolitiek ging ten onder in de jaren tussen het uitwerken van de Minsk-akkoorden in 2015 en de invasie door Rusland in 2022. In de vijf jaar van zijn presidentschap nam Zelensky maatregelen die samen te vatten zijn als Oekraïens nationalistisch. Alles wat daar afstand van hield of ronduit tegen was (cultureel of politiek) werd onderdrukt. Bovendien werd de grondmarkt geliberaliseerd en de buitenlandse defensie-industrie binnen getrokken. Vanwege de oorlog werden de wettelijk voorgeschreven presidentsverkiezingen van mei 2024 uitgesteld. De reden was dat in een oorlog geen verkiezingen kunnen worden gehouden. Zelensky is nu president op basis van de noodtoestand en een volksmandaat uit 2019. Zelfs in De Telegraaf komen nu politieke concurrenten aan bod die vinden dat Zelensky te veel macht krijgt.
Vredesovereenkomst
Zelensky was kort na het begin van de oorlog wel degelijk bereid tot compromissen. Die bereidheid bleek in april 2022 toen een team van Oekraïense onderhandelaars, een overeenkomst met Rusland overeenkwam. Het was indertijd al duidelijk, maar onlangs is de hele tekst van de deal bekend gemaakt in de New York Times van 15 juni 2024. Kernpunten van die deal waren erkenning van de stand op het slagveld en geen Oekraïens lidmaatschap van de NAVO. Toen al liet Zelensky weten dat een dergelijke beslissing door een referendumuitslag moest worden gelegitimeerd. Dat ging toen allemaal niet door, maar inmiddels heeft Vitali Klitsko, de burgemeester van Kyiv een nieuwe deal bepleit mét een referendum als steun voor onderhandeld akkoord. Ook Klitsko uitte grote kritiek op de stijl van regeren van Zelensky.
Zaluzhny
Een zeer belangrijke rol is gespeeld door de opperbevelhebber Zaluzhny die in de winter van 2022 en 2023 een groot contraoffensief voorbereidde. Vanaf het begin klaagde hij over gebrekkige middelen om zo’n grote onderneming tot een goed einde te kunnen brengen. Zaluzhny liet in november 2023, na eerdere berichten over stagnaties aan het front, via het Britse blad The Economist weten dat er een patstelling was en dat het offensief niet geslaagd was en ook niet zou slagen. Ondanks de enorme offers van de Oekraïense krijgsmacht. Dat leidde tot maanden van conflicten en de vervanging van Zaluzhny door generaal Syrsky. Zaluzhny’s populariteit in Oekraïne oversteeg die van Zelensky en sindsdien is hij ambassadeur in Groot-Brittannië. In dezelfde periode speelde de discussie over de nieuwe mobilisatiewet. De mobilisatiewet wordt elders in dit nummer behandeld.
Yermak
André Yermak is Zelensky’s kabinetschef en heeft grote invloed op het beleid. Zelensky moest onlangs openlijk benadrukken dat hijzelf de baas is. Yermak heeft in 2023 samen met Anders Rasmussen, toenmalig secretaris-generaal van de NAVO voorgesteld een deal met Rusland te sluiten. De kern ervan bestaat uit het opgeven van door Rusland bezet gebied en de rest van het land lid maken van de NAVO. Sindsdien is niets meer van het plan vernomen. Duidelijk is dat er bereidheid is of was tot compromissen. De ontwikkelingen in de oorlog maken de druk tot die bereidheid groter.
De hete fase gaat door
Grootste drijvende kracht voor een escalerende oorlog tegen en ook in Rusland is generaal Kyrillo Budanov die leiding geeft aan de inlichtingendienst en geheime operaties. Hij wordt zeer vaak geciteerd door het Amerikaanse Institute for the Study of War, waarvan we de aanbevelingen dagelijks in de Nederlandse dagbladen kunnen aantreffen. Het ISW en Budanov willen Rusland militair verslaan en bepleiten meer wapens, meer middelen, meer bevoegdheden. Budanov die al lang voor de oorlog van februari 2022 samenwerkte met de CIA, heeft de laatste jaren toegegeven dat meerdere keren geprobeerd is Poetin te vermoorden. Inderdaad mislukt, maar het escalatierisico van zulke avonturen is enorm.
Het overwinningsplan van Zelensky is aangeboden aan de Amerikaanse presidentskandidaten. De Amerikaanse presidentsverkiezingen zijn 5 november. Of dan al de voorgenomen vredesconferentie is gehouden, Russische deelname, is zeer de vraag. De hete fase van de oorlog is nog lang niet afgelopen. Ook is een hete politieke herfst in Oekraïne begonnen. Zelensky heeft de draai ingezet. Pijnlijk zal het zijn, maar dat is het al heel lang.
Bronnen;
‘Towards the Abyss, Ukraine from Maidan to war’. Volodymyr Ishchenko. Verso, London-New York, 2024 en diverse krantenartikelen.
[dit artikel verscheen eerder in het Vredesmagazine jrg. 17 nr. 4, september 2024. Guido van Leemput is actief in Stop de Oorlog Amsterdam een actiegroep die iedere 24ste van de maand -dus ook vandaag- een bijeenkomst houdt op het Spui in Amsterdam]
Reacties (23)
Interessant.
Oekraïne was dus in 2022 bereid om flinke concessies te doen, maar Rusland wilde niet op een referendum wachten.
Ik begrijp wel dat Oekraïne nu niet meer voorstelt om buiten de Navo te blijven in ruil voor beëindiging van de oorlog, want dan kunnen we erop wachten dat de rest van Oekraïne ook aangevallen wordt.
(ik weet niet of het uiteindelijke akkoord alle offers (mensenlevens) waard zal zijn. Maar vooraf wist niemand hoe de oorlog lopen zou. Ik vermoed dat Zelensky op meer westerse steun gerekend had).
Nog meer steun betekent nog meer doden nog meer slachtofers en ons of te wel EU landen nog dichterbij trekken bij deze zinloze oorlog die Zelensky is een gek.
Rusland wordt geregeerd door een mafia-baas die de verkiezingen vervalst en oppositieleden en journalisten laat vermoorden (echt niet allen Navalny!).
Als zo’n vent Oekraïne bezet, wordt zijn economische macht groter (graanproductie) en militaire macht groter (havens aan de Zwarte Zee, mijnen en staalindustrie en zelfs een vliegtuigbouwer.
Het is eigenlijk logisch om te verwachten dat Europese landen het niet zo ver willen laten komen.
En ik denk dat als de Europese landen vanaf het begin meer steun geboden hadden, de Russen nooit zo veel land bezet hadden.
Dan denk ik bijvoorbeeld aan het afdwingen van een vliegverbod. (Dus je eigen luchtmacht inzetten).
En belangrijker nog: dan zouden niet zo veel burgers gestorven zijn.
Dus het was een begrijpelijke actie om hulp te vragen van Europese landen.
De Russische graanproductie is vele malen groter dan die van Oekraïne en het grootste deel van het zo genaamde zwarte goud (vruchtbare grond) bevind zich in Rusland en niet in Oekraïne.
Rusland heeft allang havens aan de Zwarte zee, ook zonder Oekraïne of de Krim.
Rusland heeft vele malen meer grondstoffen dan Oekraïne.
Er is wereldwijd een overcapaciteit in de staal industrie en die van Oekraïne was hopeloos verouderd waardoor de bulk van die export naar Rusland ging voor de oorlog en niemand in het westen op hun staal zat te wachten.
Antonov (de vliegtuigbouwer) is op sterven na dood aangezien Rusland niet alleen hun grootste klant was maar ook hun grootste toeleverancier van onderdelen, Antonov heeft al 10 jaar praktisch geen toestellen meer gebouwd en is eigenlijk wel geschiedenis.
De graanprijs ging flink omhoog na de invasie van 2022, dus de graanproductie van Oekraïne is toch wel belangrijk.
Ik denk dat u wel gelijk heeft m.b.t. de staalproducenten en Antonov.
Van de andere kant zou het kunnen de Oekraïne de productie van drones snel vergroten kon doordat er mensen met verstand van vliegtuigen waren.
In 2022 legde Rusland ook de export van graan aan banden, dat hielp ook niet mee met de prijs, ironisch als je bedenkt dat de Arabische lente is veroorzaakt door een gebrek aan graan wat veroorzaakt werd door wederom export restricties op Russisch graan waardoor graan te duur werd voor de armere Arabische landen.
Drones zijn vrij simpele apparaten, dat vergt lang niet zoveel kennis als vliegtuigen.
Dat zou betekenen dat imperialisme het enige motief is van Poetin. Of begrijp ik je dan niet goed?
altijd weer confronterend om te lezen dat de machtshebbers oorlog voeren alsof het een spelletje schaken is. die arme getraumatiseerde burgers dragen de vreselijke gevolgen hun verdere leven met zich mee. waar is een sprankje rechtvaardigheid te ontdekken in dit verhaal. je zou bijna wensen dat al die getroffen burgers wapens in handen krijgen om zichzelf tenminste te kunnen verdedigen. al is het deprimerend ontmoedigend en radicaliserend toch zijn dit soort op waarheid gebaseerde geschreven verslagen zeer belangrijk. de journalisten die dit doen kunnen niet genoeg geprezen worden en tonen het tegendeel van de modieuze kritiek van tegenwoordig dat journalisten te weinig doen.
Als Rusland gebieden bezet, is de bevolking slachtoffer, en als de oorlog doorgaat ook.
En we weten niet of Rusland zich ontwikkelen zal tot een soort Noord-Korea of dat straks weer een soort Gorbatsjov opstaat.
Dat maakt de keuzes moeilijk, ook voor politici die wel aan de bevolking denken.
Maar ik vind het raar om miljarden te besteden om Oekraïne te helpen, als we op andere plekken juist de dictators financieel helpen (bijvoorbeeld door olie te kopen van Saoedie-Arabië en uranium van Rusland, en door financiële steun aan krijgsheren in Lybië om migranten tegen te houden want we willen zelf geen mensen aan de grens doodschieten).
Waarom gaat dit hele stuk over Zelensky in deze context? Bereidheid tot compromissen heb je weinig aan als de vijand, agressor, dader veroorzaker van het conflict alles afwijst dat in de praktijk niet onvoorwaardelijke overgave is. Het kan morgen stoppen als de russen zich terugtrekken binnen de internationaal herkende grenzen en Oekraine zijn eigen vrije toekomst te laten kiezen.
ondanks de angst voor de gevolgen vanuit Rusland zou er, wat mij betreft, een westerse militaire alliantie gevormd moeten worden om eens en voor altijd met dat decadente Rusland af te rekenen. met de leiders althans want het volk is reeds heel lang slechts ingeprent dat ze niets waard zijn. doe alles om de verantwoordelijke Poetin die overduidelijk een sadistische tiran is op te pakken en te berechten. dat zou toch mogelijk moeten zijn met de vereende wereldmachten USA en Verenigd Europa. WOII is een vergelijkbare situatie en dat heeft ook veel te lang geduurd tot er ingegrepen wordt. praten en denken is belangrijk met name als het vrede is om oorlog te voorkomen maar hoe lang moet je toekijken voor er wordt ingegrepen bij oorlog. helaas zijn er zoveel conflicten in de wijde wereld dat het een gewone zaak aan het worden. alles went zelfs een….. is hier een toepasselijk grapje want vrouwen hebben er doorgaans beduidend minder zin in.
Iets met 6500 kernwapens die dat onmogelijk maken, stop met die luchtfietserij.
Dit hele artikel is in die zin inderdaad luchtfietserij, om de oorlog te beëindigen moet je in het Kremlin zijn. Het alternatief is alle hulp aan Oekraïne opschorten/blokkeren en wachten tot Rusland militair over het land heen is gewalst en de onderhandelingen kan dicteren. Dan krijg je ook (even?) vrede, al heeft dat voor de Oekraïners bijzonder vreselijke consequenties en is het maar afwachten wat de gevolgen (afgezien van ettelijke miljoenen vluchtelingen) voor de rest van Europa gaan zijn.
Sommige mensen schijnen nou eenmaal te geloven dat toegeven de beste manier is om een agressor te laten stoppen. Terwijl er toch niet veel meer nodig is dan een beetje basiskennis van de geschiedenis en/of de psychologie om te beseffen dat dat niet zo is.
“Oekraïne iets laten bereiken wat een overwinning mag heten”.
Dat zal misschien verteerbaar zijn voor de Oekraiense bevolking en de bondgenoten, maar wie garandeert dat Rusland ermee instemt?
Ik denk dat dan toch duidelijk moet zijn dat Rusland de Russische regering er meer mee verliest als de oorlog doorgaat.
Zelensky is nu in de VS met een vredesplan dat vooral veel vraagt van zijn westerse bondgenoten. Hij heeft nog geen details gegeven: ’the victory plan has a list of concrete and necessary steps Ukraine needs its partners to fulfill by the end of December. In broad strokes, he said the plan addresses strengthening Kyiv’s weapons capabilities, Ukraine’s place in the global security architecture, economic cooperation, among other issues.’ Hij gaat behalve bij president Biden ook bij Trump en Harris op bezoek.
Wat doet Oekraïne als de Westerse landen niet voldoende steun geven?
Geeft het land zich dan over?
Komen dan miljoenen vluchtelingen naar de EU?
Oekraïne heeft weinig mogelijkheden om druk uit te oefenen.
“Grootste drijvende kracht voor een escalerende oorlog tegen en ook in Rusland is generaal Kyrillo Budanov die leiding geeft aan de inlichtingendienst en geheime operaties. Hij wordt zeer vaak geciteerd door het Amerikaanse Institute for the Study of War, waarvan we de aanbevelingen dagelijks in de Nederlandse dagbladen kunnen aantreffen. Het ISW en Budanov willen Rusland militair verslaan en bepleiten meer wapens, meer middelen, meer bevoegdheden. Budanov die al lang voor de oorlog van februari 2022 samenwerkte met de CIA, heeft de laatste jaren toegegeven dat meerdere keren geprobeerd is Poetin te vermoorden. Inderdaad mislukt, maar het escalatierisico van zulke avonturen is enorm.”
Ik zou wel eens willen weten waarom de overeenkomst met Rusland in 2022, niet is door gegaan? Rusland militair verslaan lijkt mij een desastreuse strategie. En ja je moet Poetin niet belonen en ja je weet niet waar de agressie ophoudt, maar ergens moet het stoppen.
@ Co 2.1. Het Westen heeft hele boterbergen op het hoofd. Ook dat nog.
@ Petronella burgers zijn altijd het slachtoffer en worden bestookt met propaganda van twee zijden. Ik vraag mij altijd af wie hebben er baat bij het voeren van oorlog?
Ik zou wel eens willen weten waarom de overeenkomst met Rusland in 2022, niet is door gegaan?
Was er wel een overeenkomst?
Als ik de tekst lees, was het een voorstel van Oekraïne.
(en het is natuurlijk moeilijk om een referendum te organiseren als je tegelijk oorlog voeren moet.)
Uit het artikel: “Zelensky was kort na het begin van de oorlog wel degelijk bereid tot compromissen. Die bereidheid bleek in april 2022 toen een team van Oekraïense onderhandelaars, een overeenkomst met Rusland overeenkwam.”
Er was dus een overeenkomst tussen twee partijen, zo lees ik.
Dus daarom mijn vraag. Waarom ging dit niet door?
“hebben er baat bij het voeren van oorlog?”
Je verhaal wordt me een beetje te veel “both sides”.
Waarom zou dat geen terechte vraag zijn?
Zeker als je leest dat er een overeenkomst was (april 2022) tussen beide partijen.
Maar misschien kan je niet zonder vijand?