Slowakije: nieuw hoofdpijndossier voor de EU?

Morgen gaan de Slowaken naar de stembus. In de voorbeschouwingen wordt de mogelijke terugkeer van Robert Fico als regeringsleider opgevat als een bedreiging voor de stabiliteit van Europa. De populist en Russofiel Fico wil de steun van zijn land aan Oekraïne terugdraaien. Slowakije zou onder zijn leiding in het spoor van Orbán een nieuwe Europese bondgenoot van Poetin kunnen worden. Wint Rusland de Slowaakse verkiezingen? kopt de conservatieve Britse nieuwssite UnHerd. Politico’s Matthew Karnitschnig relativeert dergelijke geluiden. Als Fico wint, wat nog helemaal niet zeker is, zal hij met niet meer dan 20% van de stemmen hoogstens een zeer instabiele regering kunnen vormen die het waarschijnlijk niet lang zal uithouden. En ondanks alle anti-westerse retoriek is een uittrede uit de NAVO ondenkbaar.

Slowakije, het oostelijke deel van het voormalige Tsjecho-Slowakije (niet te verwarren met Slovenië) heeft ruim 5 miljoen inwoners en is op Bulgarije na het armste land in de EU. Het land is in meerdere opzichten sterk verdeeld. Een jongere, stedelijke pro-Europese generatie staat tegenover een oudere, meer pro-Russische groep. De laatste is vooral op de platteland te vinden waar de armoede het grootst is en waar een oudere generatie met een zekere nostalgie terugkijkt op het socialistische verleden. Daar hebben de sociaaldemocraten van Fico’s partij Smer de grootste aanhang. De meeste jongeren hebben hun hoop gevestigd op de 39-jarige nieuwkomer, Europarlementslid Michal Šimečka en zijn Progressief Slowakije. In de laatste polls staat de SMER nog bovenaan met 20%, direct gevolgd door de snel gestegen PS met 18%. PS is een pro-Europese sociaal-liberale partij en heeft zich in het Europarlement aangesloten bij Renew, waar ook D66 en de VVD in zitten. Šimečka is sinds vorig jaar een van de vice-voorzitters van het Europarlement. De president van Slowakije, Zuzana Čaputová, die al heeft aangekondigd niet meer op te zullen gaan voor een tweede termijn, is ook lid van de PS. De jurist Čaputová werd bekend door haar strijd tegen de plannen voor de opslag van giftig afval. In 2019 werd ze als anti-corruptiekandidaat met overmacht als president gekozen. Een overzicht van aan de verkiezingen deelnemende partijen vind je hier.

Manipulatie

De PS wordt in de sociale media vooral door de extreem-rechtse Republika aangevallen met fake filmpjes en desinformatie, zoals een hoax met de stem van Šimečka die aankondigt de bierprijzen te willen verhogen. Over Tomás Hellebrandt, een van de politici van PS. werd door een anti-vaccinatie activist het gerucht verspreid dat hij op sterven na dood is door de vierde vaccinatie met Pfizer. Hellebrandt wist dat hij als homo en progressief politicus aangevallen zou worden toen hij de politiek in ging, zegt hij. Toch is hij verrast over het nepnieuws dat over hem werd verspreid. Hij was naar eigen zeggen gewoon even niet lekker. De video’s van Republika en Smer vallen ook de LGBTI+-gemeenschap aan en zaaien haat tegen transmensen. Republika heeft zich tijdens de COVID-pandemie ook gemanifesteerd als tegenstander van alle vrijheidsbeperkende maatregelen. Verontrustend is dat noch Facebook noch Youtube heeft gereageerd op de pogingen tot manipulatie van de verkiezingen. Onder de nieuwe EU-wet op de digitale diensten (DSA) zijn zij wel verplicht maatregelen te nemen.

Patriotten

Fico lijkt gedreven door wraak sinds hij in 2018 na de moord op de journalist Kuciak en zijn vriendin en de daaropvolgende massale demonstraties tot aftreden werd gedwongen. De corruptieaffaires achtervolgen hem nog steeds. Advocaten zijn het erover eens dat het bewind van Fico de corruptie heeft verergerd, waarbij alleen Hongarije als corrupter wordt beschouwd in Centraal-Europa, volgens de Corruption Perceptions Index van Transparency International. Fico’s partijgenoot, voormalig politiechef Tibor Gašpar, hooggeplaatst op de kandidatenlijst van de Smer, werd deze zomer gearresteerd. Ook  zeven topfunctionarissen van de politie en de inlichtingendienst zijn gearresteerd op verdenking van corruptie, machtsmisbruik en deelname aan een criminele organisatie. Trump-adept Fico waarschuwde in reactie op dit nieuws dat de verkiezingen ‘gestolen’ dreigen te worden. Hij weet ook al door wie: ‘de 93-jarige Hongaars-Amerikaanse financier George Soros, door hem gefinancierde organisaties, en president Zuzana Čaputová. Laatstgenoemde is, althans volgens Fico, een marionet die wordt bestuurd door Soros, wereldwijd een favoriete boeman voor complottheoretici.’

Dat lijkt op Orbán, zou je zeggen. De Hongaarse Fidesz regering is dan ook bepaald niet ongelukkig met de campagne van Fico. Minister van Buitenlandse Zaken Péter Szijjártó was deze week in Slowakije op bezoek. Hij woonde een verkiezingsbijeenkomst bij van Alliancia, de partij van de Hongaarse minderheid. Het Slowaakse ministerie van Buitenlandse Zaken ontbood de ambassadeur om te vertellen dat een dergelijk bezoek in strijd was met normale diplomatieke communicatie. Szijjártó vindt het onzin. Hij kan toch een uitnodiging van zijn volksgenoten niet laten passeren? Zo versterkt Hongarije ook de banden met Hongaren in Roemenië, Servië, Kroatië en Slovenië. Hij merkte nog wel op dat het opvallend is dat zodra er verkiezingen zijn kandidaten van de ‘patriottische’ partijen voor het gerecht gedaagd worden.