COLUMN - Sinds we weten dat het vaccineren zo laat begint, gaat het over de vraag waarom. Terecht. Het antwoord is relevante journalistiek. Ook als voorwerk voor het parlementair onderzoek over de aanpak van de pandemie, dat vast gaat komen. En Hugo de Jonge had gelijk dat een zorgvuldige voorbereiding van belang is, maar liet tot gisteren na te erkennen dat die zorgvuldige voorbereiding door misrekeningen pas zo laat is afgerond.
Begrijpelijk dus dat journalisten als ramptoeristen dergelijke fouten proberen te reconstrueren. Maar journalistiek kan ook iets anders zijn. Er zijn vast journalisten die verder vooruit kunnen kijken dan Hugo de Jonge. Dat kan helpen verdere misrekeningen te voorkomen.
De strategie die aan De Jonge wordt toegeschreven is dat hij bestuurt via de media. Hij kondigt aan dat er in de week van 4 januari gevaccineerd kan gaan worden. De zorgorganisaties horen dat via de media. Dat irriteert, maar vervolgens proberen ze wel de verwachting die de minister wekt waar te maken. Kunnen we met een paar goede vragen die strategie omkeren en zo De Jonge de goede kant op bewegen?
Een miljoen vaccinaties per week
De bewering van De Jonge dat het in weze niet uitmaakt wanneer we precies beginnen klopt. Want het is niet de eerste prik die ons over de pandemie heen helpt. Het gaat om de snelheid van wat volgt. Hoe sneller we tot grote hoeveelheden vaccinaties per dag, of per week komen, hoe sneller het effect merkbaar zal zijn.
Over die snelheid hebben we nog niet veel meer gehoord dan wat gisteren naar buiten kwam. Grafieken die de suggestie van een vaststaand en uitgewerkt plan moeten wekken. Maar waarbij je al snel ziet dat het vooral suggestie is en weinig plan. Vergelijkbaar met het ambtelijk impressionisme dat we bij de ‘routekaart’ gezien hebben. Daarom kunnen we ons beter op een heel concrete vraag concentreren: vanaf welke week zijn we in staat om per week ten minste een miljoen mensen te vaccineren?
Laten we die vraag stellen aan het ministerie, aan de GGD’s, aan OMT leden. Laten we het voorleggen aan Gommers en Kuipers. Laten we het antwoord Wobben. Laten we uitzoeken wanneer in andere landen die snelheid bereikt wordt. En laten we dan hopen dat die vraag binnen het ministerie gaat rondzingen en de minister bereikt. Hopelijk zet dat hem aan om na die zorgvuldig voorbereide valse start, nu alles op alles te zetten om vaart te maken!
Het opvoeren van de vaccinproductie
En dan dient een volgende vraag zich aan. Het aantal beschikbare vaccins lijkt beperkt. Kunnen we ook iets anders doen dan dat accepteren? Want als we binnen een paar weken op een miljoen prikjes per week zitten, dan zou het fijn zijn als de bijna 12 miljoen bestelde vaccins van Pfizer/BioNtech voor bevrijdingsdag gezet kunnen zijn.
Pfizer bouwt een extra productielijn nabij Frankfurt, waarom niet twee? En dat Modernavaccin, waarom ligt de productie daarvan zo laag? Is dat niet sneller op te voeren? Of kunnen concurrenten, onder wat politieke druk, niet de reeds goedgekeurde vaccins gaan produceren? Nee? Misschien nog een beetje meer druk? Heeft het ministerie hier al met Brussel over gesproken? Is er een eurocommissaris die zich uit naam van de hele Unie gaat bemoeien met het opvoeren van de productie? Het benodigde financiële smeermiddel is ongetwijfeld goedkoper en beter voor ons welzijn dan nog meer lockdowns
Dus laten we niet alleen reconstrueren wat verkeerd ging, maar kritische vragen stellen over dat wat ons uit de crisis gaat helpen. En niet pas over een paar maanden, maar nu. En als Hugo de Jonge dan met goede antwoorden op die vragen komt, dan mag hij daar wat mij betreft in alle media over komen vertellen.
Het publieke leven
De slotvragen leggen we ondertussen voor aan de rest van het kabinet. Want met louter een hoge vaccinatiegraad zijn we de crisis nog niet uit. Daarvoor hebben we, voor de verkiezingen en formatie, concrete antwoorden nodig op de vraag hoe horeca en cultuur het komend jaar doorstaan. Want als het publieke leven er in 2021 alsnog aan onderdoor gaat, zal het overwinnen van het virus nog lang voelen als een verlies.
Reacties (19)
De strategie die aan De Jonge wordt toegeschreven is dat hij bestuurt via de media. Hij kondigt aan dat er in de week van 4 januari gevaccineerd kan gaan worden. De zorgorganisaties horen dat via de media.”
Je zou ook kunnen zeggen dat de overheid geen regie voert over (een deel van) de vaccinatie, hetgeen overigens best vanzelfsprekend is, omdat de zorg vergaande geprivatiseerd is (die politieke keuze hebben we keer op keer gemaakt de afgelopen paar decennia). Je zou bijna verbaasd opkijken van de vragen aan het adres van de Jonge, de markt lost het immers toch op? Dus laat verzekeraars en zorginstellingen maar uitleggen waarom ze nog niet met vaccineren zijn begonnen.
Als de Jonge consekwent zijn zou, zou hij bij vragen natuurlijk naar de marktpartijen wijzen.
Maar ik vermoed dat hij aanvoelt dat burgers dan begrijpen dat de “marktwerking” niet werkt.
Dat Hugo de jonge via de media bestuurt, geeft volgens mij aan waar zijn prioriteiten liggen:
niet bij het organiseren van de vaccinaties, maar bij het verspreiden van goed nieuws.
Begrijp je punt, maar iedereen kijkt naar de politiek voor een oplossing en het kabinet had natuurlijk in het voorjaar ook een Coronawet kunnen laten aannemen, waarin per direct die hele zorg, voor de duur van de pandemie onder centrale regie zou worden gebracht. Beetje drastisch, maar zo’n pandemie is dat ook en vraagt om regie.
Overigens zijn de GGD’s volgens mij niet geprivatiseerd, maar wel zo gereorganiseerd dat ze buiten het bereik van elke democratische controle vallen. Er bestaat in Nederland een soort semipubliek, zelfstandig domein, waar geen enkele tucht bestaat. Niet de tucht van de markt en niet de tucht die democratische controle kan brengen. Daar moeten we nog eens een goed woord voor uitvinden.
GGD’s hebben wettelijke taken en kunnen daarnaast gemeentelijk beleid uitvoeren. Dat is prima democratisch te controleren. En er zijn goede redenen om sommige organisaties op wat afstand van de politiek te plaatsen. Zo voorkom je dat iets belangrijks als publieke gezondheid een speelbal wordt van politieke belangen op korte termijn.
‘Prima democratisch te controleren’ en ‘op afstand van de politiek plaatsen’ lijkt me een tegenstrijdigheid, wat het probleem illustreert.
Op tal van gebieden ontstaan er de laatste decennia samenwerkingen tussen overheden, of samenvoegingen van overheidstaken, op een schaalniveau dat te ver afstaat van een volksvertegenwoordiging die het in de praktijk kan controleren. Denk ook aan de res-regio’s, de stadsregio’s bijvoorbeeld, de omgevingsdiensten, etc. Ergens tussen gemeente en provincie in, grotendeels buiten het publieke zicht.
Vandaag ging het debat over het tijdstip waarop in Nederland de eerste prikken te krijgen zijn. Het volgende debat zal gaan over het tekort aan vaccins. Zoals in Duitsland, dat een kleine voorsprong heeft op Nederland. Ook daar wordt veel teruggeblikt om ‘schuldigen’ aan te wijzen (de minister van Gezondheid, de gehele regering, de EU; ook hier komen er verkiezingen aan) en weinig vooruitgeblikt.
Dus ja, helemaal eens met de noodzaak om kritische vragen te stellen over dat wat ons uit de crisis gaat helpen. Maar ja, hoe kun je politici die in campagnestand staan omturnen richting vruchtbaar en creatief denken over oplossingen? Ben er niet optimistisch over.
Als de vaccins snel op zijn, maakt dat de discussie wie het eerst gevaccineerd worden moet, extra nijpend.
Over de cultuur en horeca zou ik wel wat politieke beloftes verwachten, maar of daar de creativiteit van zal afspatten zullen we moeten afwachten :)
Werkt ‘het vaccin’ ook tegen de nieuwe “Engelse” variant dat sinds kort is opgedoken? En vijf keer besmettelijker is dan normaal?
Ik heb berichten gelezen, dat het ook tegen de “Engelse” variant werkt.
Overigens begreep ik dat maar 95% van de gevaccineerden immuun wordt, maar dat zou genoeg moeten zijn om de uitbraak uit te laten doven.
(ook bekend onder de term “groepsimmuniteit”)
Hugo c.a., voeren gewoon een prutsbeleid!!!
Kansen pakken. Doorpakken. Kiezen voor doen. Willen is kunnen. Ik spreek nu vvd-s… Waarom gebeurt dat niet? Zou dat misschien zijn omdat het algemeen belang in het geding is en niet slechts dat voor de renteniers?
“HET OPVOEREN VAN DE VACCINPRODUCTIE” Sommige mensen hebben er ook geen idee van hoe het werkt met een productieproces. Eerst moet een product ontwikkeld worden, met medicijnen duurt dan normaal jaren maar dankzij marktwerking is dat in dit geval binnen een jaar gebeurd, Trump werd door de nu klagende pers hartelijk uitgelachen toen hij zij dat er binnen een jaar een vaccin was maar dat is nu dan dus toch gebeurd en wel door meerder marktpartijen. Dan moet zo’n bedrijf met zijn product door de ambtelijke molen voor goedkeuring en de EU ambtelijke molen, waar wij hier op moeten wachten, bleek weer eens zo’n beetje de traagste van de hele westerse wereld.
Als het medicijn dan goedgekeurd is moet er en fabriek gebouwd worden, weer door de ambtelijke molen, MER rapportage, bouwvergunning, etc,etc, en en als de ambtelijke stempeltjes er dan zijn nog een paar weken inspraak van de burger afwachten en dan kan je beginnen, maar dan moet je nog even een mega fabriek gaan bouwen. Normaal bouw je daar minsten een jaar over, maar dank zijn de marktwerking lukt dat als het moet gelukkig ook in een paar weken. Het kan alleen nu eenmaal niet in een paar dagen ook de markt kan ook weer niet toveren, de mondkapjes fabrieken opstarten duurde al een paar maanden maar een vaccinfabriek is net even wat ingewikkelder.
En als at allemaal klaar is dan moet je gaan produceren, grondstof voor kapjes haal je zo bij de papierrecycling, grondstoffen voor een virus zijn waarschijnlijk wat schaarser. Dan komt er ook nog bij dat bijna de gehele wereldbevolking tegelijk zit te springen om dit product, dat is even een logistiek operatie wat in de wereldgeschiedenis nog niet is voorgekomen en dan ook nog bij -70 graden.
En als de productie dan klaar is moet het hele vaccin systeem uitgerold worden, U raad het al weer door ambtenaren. Hugo is zo dom geweest om eerlijk te zeggen dat dat even gaat duren, veel van zijn buitenlandse collega’s hebben met veel bombarie een bejaarde opgezocht en met veel pers en injectie gegeven om die eerste prikdatum maar te scoren. Bij weer anderen is een hoge politicus voorgegaan om te laten zien dat het veilig is, maar diezelfde pers kan dat net zo goed uitleggen als egoïstisch dus dat schiet ook niet op en is net zo goed voor de bühne, ga je werkelijk tellen hoever ze voorlopen dan valt dat lelijk tegen.
Wie het het beste doet kan je nu onmogelijk zeggen, dat weet je pas als meer dan 50% van de bevolking niet 1 allebei de prikken heeft gehad en de desbetreffende regering ook nog heeft kunnen bijhouden wie dat waren. Tot dan zijn al die beter wetende commentatoren alleen maar Hugo af aan het schieten omdat die toevallig niet van hun partij is, tot overmaat van ramp zitten we tegen de verkiezingen aan en zitten Wilders en co ook nog eens in de overdrive. Ik durf ook te wedden dat als het puntje bij paaltje komt die roeptoeters om meer snelheid straks net zo hard gaan klagen dat ze die prik eigenlijk helemaal niet willen.
Al die ophef is leuk voor de sensatie maar met de realiteit heeft het weinig te maken, sneller gaat het er niet mee, linksom of rechtsom is het nu gewoon en kwestie van de rit uitzitten. Gezien de massaliteit doe ik mijn petje af voor iedereen die dit zo snel voor elkaar krijgt, zelfs voor de ambtenaren die hun pappadag hebben opgegeven om eens een stempeltje wat sneller te zetten dan normaal.
Het enige dat er mis is met dit verhaal is dat het grotendeels onzin is. Er wordt niet voor elk vaccin een helemaal nieuwe fabriek gebouwd. Laat staan een mega-fabriek. Je hoeft er geen duizenden tonnen van te produceren.
Dat je niet binnen een maand onbeperkte productiecapaciteit kunt regelen klopt natuurlijk wel.
Volledig eens met #6.1 wat betreft het samenvattend oordeel over #6.
En over die productiecapaciteit. Er zit waarschijnlijk veel onderbenutte productiecapaciteit bij de andere vaccinmakers die graag hun eigen vaccin grootschalig willen gaan produceren, zodra het is goedgekeurd. Begrijpelijk uit bedrijfsmatig oogpunt. Niet perse uit het oogpunt van de pandemiebestrijding. Politieke aandacht, politieke druk, of desnoods politiek ingrijpen om die productiecapaciteit in te zetten voor de eerste goedgekeurde vaccins, zou kunnen werken. Maar dan moet het wel nu gaan gebeuren.
De ontwikkeling van het vaccin ging snel, maar dat kon alleen doordat er al jaren onderzoek naar corona-virussen gedaan is.
Hoeveel kennis is door de farmaceutische industrie ontwikkeld en hoeveel door onderzoekers die door de overheid betaald zijn?
Er moeten – willen we iedereen binnen een half jaar vaccineren – zo’n 200.000 prikken per dag worden gezet. Met 166.ooo doses gisteren op de plank is wat er nu gebeurt peanuts. Maar uit het kamerdebat van gisteren blijkt toch wel dat niemand enig inzicht toonde hoe je zo’n grootschalig crisis project nu echt moet runnen.
Als de ministerpresident en de minister van VWS beide bekennen dat ze de GGD eerder hadden moeten inschakelen, dan val ik niet meer van mijn stoel van verbazing, want er waren al zo veel signalen dat er alleen maar ad-hoc wordt gewerkt. Het kabinet trekt veel te veel naar zich toe, ze doen niet alleen de besluitvorming maar overleggen ook over het _hoe_. Waarom overleggen ze zo vaak met het OMT? Omdat er geen goed overlegniveau eronder is. Wettelijk rapporteert het OMT aan een zg. Bestuurlijk Afstemmings-Overleg (BAO), maar in de praktijk wordt dat overgeslagen. Daarmee, in termen van project management, is het kabinet zowel stuurgroep als projectgroep.
Dat is één van de grootste weeffouten.
Een tweede is dat de commandostructuur niet is aangepast. Wie wel eens projecten heeft gedaan binnen de overheid weet hoe het werkt: je moet de uitvoering overlaten aan een afdeling waar je geen zeggenschap over hebt, en het is altijd maar afwachten of ze precies doen wat het project nodig heeft. En dat betekent weer dat het maken van een realistische planning soms verdomd lastig is.
Een eerste gevolg van die gebrekkige commandostructuur is het ontbreken van goed communicatie (plan en uitvoering). Dat kan veel en veel beter. Belachelijk dat die naar buiten toe nu grotendeels via het kabinet plaatsvindt. Maar ook de interne communicatie schiet dus flink te kort. Van de top van de GGD’s horen we herhaaldelijk dat ze niet op de hoogte werden gesteld.
En dan het geld. GGD-en die door gemeenten worden betaald. Ziekenhuizen die door zorgverzekeraars worden betaald, en meteen ruzie met het ministerie krijgen over verhoging IC capaciteit. Het ministerie die deze zomer de GGD opdracht geeft niet pro-actief verder de BCO-capaciteit in te vullen (uit kostenoverwegingen). Een volwaardige crisis-organisatie zou zelf over het budget moeten gaan dat door het kabinet voor ze wordt vrijgemaakt.
Een volwaardige crisis-organisatie zou vooral goed voorbereid moeten zijn. Daar lijkt de schoen vooral te wringen. Want als je alles nog moet regelen op het moment dat de crisis al volop aan de gang is loop je alleen maar achter de feiten aan.
Die IC-capaciteit lijkt me wel een goed voorbeeld. Je kunt al je al afvragen waarom er zo weinig reserve-capaciteit is. Want dat er vroeg of laat een epidemie zou komen stond al vast. Maar dat er blijkbaar zelfs nooit is nagedacht, laat staan iets is afgesproken, over de financiering van noodvoorzieningen is wel tekenend. Je zou toch denken dat je zoiets van tevoren wel zou kunnen regelen, als je af en toe je crisisplanning eens actualiseert. Of is dat hindsight bias?