COLUMN - “Ik vind het dom volk ook. Wat hebben die mensen nou voor cultuur?” Ik was eens een lokale wijkvereniging binnengelopen, om te kijken of het schaken wat voor mij zou zijn. Ik speel wel achter de computer, maar om nu te zeggen dat ik sprongen vooruit maak, nee.
Na de wedstrijd werd er nog een drankje gedaan aan de bar. Al snel ging het gesprek over Sylvana, Zwarte Piet, Surinamers en Antillianen. Daar moest mijn gesprekspartner namelijk niets van hebben. Hij debiteerde het ene racistische cliché na de andere, op een toon alsof ‘ie het over zijn voorkeuren en weerzin jegens bepaalde formule-1 teams had.
“Kijk nou naar Afrika, dat is toch drie keer niks? De Chinezen, die hebben de grote muur, en de Arabieren de piramiden, maar wat hebben die Afrikanen nou helemaal gepresteerd?”
Ik mompelde nog wat over de grote bibliotheek van Timboektoe. Dat Egypte ook in Afrika lag en de Farao’s geen Arabieren waren en er ook Nubische farao’s zijn geweest, liet ik maar wijselijk achterwege. Ik weet er het fijne ook niet van, en het was me wel duidelijk dat het op dove oren zou vallen.
Dekolonisering van de geest
Mijn gedachten gingen uit naar academici van kleur die aandringen op het dekoloniseren van de universiteit. Ook in de menswetenschappen – of het nu geschiedenis betreft, filosofie,theologie of psychologie – wordt namelijk gewerkt vanuit het paradigma dat Europa/het Westen het centrum van de wereld is. De geschiedenis begint bij de oude Grieken die de filosofie en democratie hebben uitgevonden, loopt via de Romeinen, de christelijke Middeleeuwen en de Verlichting naar de moderniteit, waar het weldoende Amerika de wereld heeft gered van nazisme en fascisme, en een dam op heeft geworpen tegen communistische dictaturen.
Alles van belang schijnt zich af te spelen in Europa en de VS. Voor zover Afrika en Zuid-Amerika behandeld worden, is het als koloniale projecten van de Europese grootmachten. Voor zover men sinologie bedrijft, Ruslandkunde of oriëntalistiek, is het belang hiervan erin gelegen om een concurrent om de wereldmacht te begrijpen (en zo de loef af te steken).
Die eurocentrische visie werkt door in onderwijs, educatieve kinderboeken en populaire cultuur. Je kunt boekjes krijgen over de oude Romeinen, Egyptenaren, vikingen, middeleeuwse ridders met hun kastelen, zelfs over de Azteken, Maya’s en noord-Amerikaanse indianen – die vreselijk worden geromantiseerd. De premoderne Japanse cultuur wordt steevast verheerlijkt, tot en met het idee dat ninja’s een soort mystieke commando’s waren en de katana over bijna bovennatuurlijke krachten beschikt; maar wat leren we eigenlijk over Afrika?
Afrikaanse koninkrijken
Bitter weinig eigenlijk. Ons beeld van dit massieve continent wordt hoofdzakelijk bepaald door nieuwsbeelden van hongerende kinderen, shanti towns, mannen met machetes en AK-47’s; natuurbeelden van uitgestrekte savannes met roof- en prooidieren en antropologische documentaires over bosjesmannen en traditionele veeboeren en -krijgers.
In de populaire cultuur is Afrika ofwel het donkere continent waar blanke avonturiers hun geluk beproeven en zichzelf ontdekken (gedreven door een lust naar geld, romantiek of altruïstische zingeving van hun bestaan); ofwel de lokale achtergrond voor een verhaal over de gruwelen van de transatlantische slavenhandel; ofwel een strijdperk waar beschaafde Europeanen het opnemen tegen horden speerdragende wilden: zie films en tv-series als Zulu (1964), Zulu Dawn (1979) en Shaka Zulu (1986).
Voor die Zoeloes heb ik sindsdien nog wel enig respect: ze hadden die Britten – technologisch duizenden jaren verder – toch maar mooi een poepie laten ruiken. Maar het blijven mannen in lendendoeken.
Simply the Best?
Als ik eerlijk ben, deel ook ik de wereld op in een piramide, waarbij het Westen – technologisch en economisch superieur – bovenaan staat, en de Arabische en Afrikaanse wereld ergens onderaan bungelen. Logisch dus, dat ik geen verweer heb, wanneer een racist met de meme ‘The West is the Very Best’ aan komt kakken.
Afijn, ik ga de BBC-serie Lost Kingdoms of Africa maar eens opsnorren, want die zijn er in de loop der tijden wel geweest, begrijp ik. Een tolerantere wereld begint bij het informeren van jezelf.
Reacties (46)
Dit sluit hier denk ik wel op aan.
Het lijkt me nogal logisch dat we (in bijvoorbeeld het onderwijs) onze eigen cultuur en wetenschap centraal stellen. We zijn europeanen en geen indiers afrikanen of Japanners. elke niet eurocentrische benadering zou belachelijk zijn.
Hier alvast een beginnetje, Prediker. :-)
https://www.groene.nl/artikel/tolstoj-van-de-zoeloes
(O, betaalmuur, zie ik nu. Nou ja, goede reden om lid te worden.)
@2: Nee, belachelijk is om elke suggestie om anders tegen de wereld aan te kijken dan je gewend bent van de hand te doen met het argument dat jouw manier van kijken ‘logisch’ is.
@2: Of oneindig veel tijd kosten…
Of dit in het algemeen als noodzakelijkheid geldt betwijfel ik, maar voor deze gouwe ouwe* aanrader geldt het zeker:
https://www.bol.com/nl/p/guns-germs-and-steel/1001004001289356/
https://www.bol.com/nl/p/zwaarden-paarden-en-ziektekiemen/9200000009850369/
* én gauwe: voor 23:59 besteld, morgen in huis! …
@6:
Het is een populair boek, maar het verheldert veel minder dan de schrijver pretendeert.
Aan de ene kant is het niet meer dan logisch dat de binnenlanden van Nieuw-Guinea (een voorbeeld dat de schrijver zelf aanhaalt) nooit een hoogstaande beschaving hebben voortgebracht; aan de andere kant weet hij onvoldoende te verklaren waarom bijvoorbeeld China uiteindelijk bij het westen is achtergebleven, ondanks het feit dat ze daar ook (of zelfs eerder) staal, buskruit en veeteelt (inclusief bijbehorende ziekten en resistenties) hadden.
Kortom: meer hype dan inhoud, ben ik bang.
YippieYeuh,,, we mogen linkdumpen
https://www.youtube.com/watch?v=t_0Uo3mduyo
https://www.youtube.com/watch?v=blzJETBmlt0
@7: Sure, crap all over my aanraders :)
Voor waarom China zich door Europa liet inhalen geeft Diamond een geopolitieke verklaring. ‘Paarden, zwaarden en ziektekiemen’ is wel de titel, maar niet de volledige inhoud van het boek.
De discussie daarover is sowieso bepaald nog niet beslecht, dus ik vraag me overigens wel af waarom en op basis waarvan precies jij Diamonds verklaring “onvoldoende” vindt.
Maar goed, ik zou ook sowieso nooit durven te beweren dat dit of welk boek dan ook perfect is of dat ik het er tot in de kleinste puntjes mee eens ben. En uiteraard is er kritiek op (‘omgevingsdeterminisme’ is een bekende klacht), zoals op elk boek, maar als je, zoals Prediker zich voorneemt, meer wilt leren over “waarom Europeanen en Aziaten de wereld domineren” (dit is/was de Nederlandse ondertitel van het boek) dan is boek nog steeds een meer dan voortreffelijk begin.
@9:
Ook Diamonds geopolitieke verklaring voor het achterblijven van China vond ik allesbehalve overtuigend.
Nu is het al een paar jaar geleden dat ik het boek heb gelezen, maar ik meen me te herinneren dat Diamond beweerde dat Europa veel natuurlijke grenzen had waardoor afzonderlijke politieke eenheden ontstonden met als gevolg competitie en vooruitgang. In China was de toestand juist omgekeerd.
Maar je zou net zo goed kunnen beweren dat het gebrek aan competitie leidt tot stabiliteit en ruimte voor innovatie in plaats van eindeloze, destructieve oorlogvoering. (Daar zijn ook voorbeelden van.)
Daarnaast: Diamond had het, meen ik, over het Middellandse Zeegebied als voorbeeld van een Europees gebied dat door natuurlijke grenzen versnipperd was.
Echter, het Middellandse Zeegebied had, voorafgaand aan het ontstaan van effectief landtransport in de negentiende eeuw, juist de potentie om een soort informatie- en bestuurs-highway te zijn. Denk bijvoorbeeld aan het Romeinse Rijk.
Evenzo: de Republiek was in de zeventiende eeuw erg innovatief en competitief (en succesvol), maar net als China zonder natuurlijke grenzen (aan de oost- en zuidkant), terwijl de zee juist een route naar verre rijkdom was.
Maar waarom waren we, ondanks het gebrek aan natuurlijke grenzen, toen geen ingeslapen uithoek van het Heilige Roomse Rijk?
Nu kun je natuurlijk allerlei verklaringen bedenken waarom de Republiek en het Middellandse Zeegebied toch anders waren dan China (en Diamond doet dat ook), maar als je verklaringsmodel alleen werkt als je talloze uitzonderingsgevallen apart moet nemen, is dat model misschien toch niet helemaal wat het pretendeert te zijn.
Kortom: ‘Nieuw-Guinea werd geen beschavingscentrum’ is een open deur, terwijl ‘China bleef achter om die-en-die reden, maar een ander gebied niet, ondanks de aanwezigheid van die-en-die reden’ niks verklaart.
@10 Maar met de ideeën van Jared Diamond in de hand kun je wel verklaren hoe het is dat Afrika nooit een wereldimperium heeft kunnen worden.
Om te beginnen zijn er geen inheemse rijdieren voorhanden. Neem nu zebra’s. Die vallen niet te temmen. Men heeft op zeker moment wel kamelen geïmporteerd, maar die doen het vooral goed in woestijnomgevingen.
@11:
Inderdaad, maar Diamond is natuurlijk niet de eerste die dat doorhad.
Het punt is niet dat Diamond nooit gelijk heeft, maar dat hij vooral gelijk heeft met betrekking tot de dingen waar hij niet origineel is. En waar hij wel origineel is, schiet zijn verklaringsmodel tekort.
@7: “waarom bijvoorbeeld China uiteindelijk bij het westen is achtergebleven, ondanks het feit dat ze daar ook (of zelfs eerder) staal, buskruit en veeteelt (inclusief bijbehorende ziekten en resistenties) hadden.”
Dat is wel een erg nuïstische zienswijze. We zijn nog niet aan het einde der tijden, wie weet ligt Europa over een paar eeuwen weer achter bij China.
@11
Wat zijn dan de inheemse rijdieren in Europa? Naar mijn weten komen paarden uit Centraal-Azië. Ezels komen juist uit Afrika. Ook werden rendieren (de dieren die wél van nature voorkomen in Europa) naar mijn idee bij lange na niet zo vaak gebruikt voor transport als paarden.
@14 Dat klinkt plausibel, maar volgens de bekendste digitale encyclopedie liepen er 700,000 jaar voor Christus al paarden rond in Europa (en die stonden op het menu zodra de mens op het toneel verscheen), en vindt men gedomesticeerde paarden in Groot-Brittannië vanaf zo rond tweeduizend jaar voor Christus.
@11: Maar is het uberhaupt eigenlijk wel waar dat Afrika nooit een “wereldrijk” heeft voortgebracht ?
Kijk bijvoorbeeld eens naar de diverse Egyptische rijken die er geweest zijn; sommigen daarvan hadden een groot deel van het Midden-Oosten onder controle. Of kijk naar Carthago … het had weinig gescheeld, of onze gymnasia zouden Punisch en Grieks hebben onderwezen in plaats van Latijn en Grieks. En als ik even doordenk, dan had je de Fatimiden, Almohaden, en nog een paar dynastien die grote rijken vergaarden. En dan heb ik het alleen nog maar gehad over rijken die ook gebied buiten Afrika hebben veroverd. Binnen het continent kan je nog veel meer beschavingen vinden; Zimbabwe en Timboektoe zijn natuurlijk bekende voorbeelden. Afrika heeft natuurlijk pech door de enorme woestijn die het continent kenmerkt, maar verder zijn er net zoveel rijken en beschavingen ontstaan dan op andere continenten.
Nooit het idee gehad dat China nou zo ‘achterloopt’ op Europa,
ik wel een tijdelijk dipje in de 19′ e eeuw waar China niet aansluit bij de industriele revolutie, met z’n staal en massaproductie.
Japan deed dat wel en was zo bv in staat Mantsoerije onder de voet te lopen.
Intussen is China industrieel-technisch weer boven jan.
‘Maar je zou net zo goed kunnen beweren dat het gebrek aan competitie leidt tot stabiliteit en ruimte voor innovatie in plaats van eindeloze, destructieve oorlogvoering.’
Toch hebben volgens mij die oorlogen en competitiedrang in Europa juist tot innovatie geleid, voor NL bv innovaties in scheepsbouw, het ontstaan van de Zaanse Schans, allemaal om de concurrentie een stapje voor te zijn.
Door de relatieve rust in China gelde die noodzaak tot innoveren minder.
Maar goed, er zullen ongetwijfeld veel meer factoren een rol spelen dan alleen handel en oorlog als voortgezette politiek met andere middelen.
Het is waar dat de studies doorgaans erg eurocentrisch zijn (of Amerikaans). In bv. mijn studie Wijsbegeerte is uitsluitend de Westerse filosofie behandeld (door middel van vrijwel uitsluitend Amerikaanse boeken). En als een student iets wilde zeggen/vragen over niet-Westerse filosofie werd dat onmiddellijk door de docent afgekapt aangezien hij daar “te weinig van af weet”.
Toch is dit m.i. gerechtvaardigd. Wat de filosofie betreft heeft denk ik Heidegger gelijk dat filosofie/denken zo nauw verknoopt is met taal, dat wat wij ‘filosofie’ noemen een typisch Grieks dingetje is (vanwege de taalbarriere onmogelijk echt te doorgronden door barbaren dus door mensen die niet Grieks spreken). Alleen in Duitsland is de filosofie nog eenmaal begrepen en vernieuwd, zodat moderne filosofie de Duitse filosofie is. De rest heeft eigenlijk geen recht van spreken. Wat bv. wel Oosterse filosofie wordt genoemd is niet hetzelfde als wat de Grieken onder filosofie verstonden: het is eigenlijk meer een soort zingeving/spiritualiteit. Dus het is m.i. goed dat Oosterse filosofie niet aan bod komt in de studie Filosofie (al behandelt bv. Störig ook de Oosterse filosofie alleraardigst in zijn populaire Geschiedenis van de Filosofie).
In algemenere zin is de focus op het Westen m.i. ook gerechtvaardigd, want het Westen is volslagen uniek en het enige wat echt belangrijk is als je de wereld wilt begrijpen: alles is uiteindelijk een kwestie van The West vs. The Rest. Dat heeft te maken met het christendom: je hebt de vele duizenden religies, die allemaal op elkaar lijken, en je hebt het christendom dat juist radicaal antireligieus is en het einde van de religie heeft betekend. De rest van de wereld is traditioneel (voor zover ze niet zijn besmet met het Westerse virus); alleen het Westen is door het christendom gemoderniseerd en zo een nieuwe fase der mensheid ingegaan.
Er bestaan in essentie slechts twee soorten beschavingen: de traditionele en de moderne. En de moderne is de Westerse. Alleen in het Westen is er een radicale denkrevolutie opgetreden waardoor we elke traditie hebben vernietigd en de mensheid definitief uit de baan hebben geslingerd. Moderniteit is permanente crisis, vernieuwing en revolutie: elke zekerheid wordt ondermijnd, elke traditie afgeschaft, alle kapitaal voortdurend vernietigd, ja uiteindelijk wordt de mens (en ‘de Aarde’) zelf vernietigd (waardoor eerst de nazi’s maar nu ook links in bredere zin grote kritiek uiten op de moderne overheersing en exploitatie van de omgeving in plaats van de traditionele harmonie met de natuur). Door zo veel onzekerheid en destructie/vernieuwing is de moderne mens volstrekt neurotisch, maar vliegt hij ook naar de Maan omdat hij als een kleine god, die zelf zijn lot moet bepalen, zelf zijn wereld moet scheppen en systematisch elke grens moet overschrijden in zijn verlangen naar de goddelijke rust.
Uiteraard kun je het niet eens zijn met deze analyse, maar als je van mening bent dat er niets bijzonders is aan het christendom en aan het Westen, dan verliest ook het begrip ‘moderniteit’ alle betekenis. En dan is volgens mij niets meer te begrijpen.
@17: Ik heb dat concurrentie argument altijd op een andere manier begrepen, en dan vind ik het wel overtuigend.
Het gaat, volgens mij, niet zozeer om concurrentie tussen staten. Het gaat er meer om, dat er in Europa niet 1 staat was die het hele continent controleerde. Daardoor konden ideeen veel sneller verspreid en ontwikkeld worden. Galileo kreeg weliswaar een publicatieverbod en zelfs huisarrest in Italie, maar hij kon zijn boeken gewoon in Leiden laten drukken, in de Republiek der Verenigde Nederlanden. Als hij in Shanghai zou hebben gewoond (dat was er toen nog niet, maar het gaat om het idee), dan zou hij dat niet in Peking hebben kunnen doen, omdat de keizer zo’n publicatieverbod simpelweg overal in zijn Rijk handhaafde.
Dat is eigenlijk allemaal begonnen met de boekdrukkunst, want toen werd het mogelijk om massaal ideeen te verspreiden. In Europa werd die kunst vrij snel overal ingevoerd; er waren natuurlijk allemaal pogingen om het te beteugelen, maar mensen konden altijd wel ergens anders hun ideeen publiceren. Descartes heeft al zijn belangrijke werk in (opnieuw) de Republiek geschreven, bijvoorbeeld. Maar in het Ottomaanse Rijk werd de complete boekdrukkunst in het begin verboden; het heeft bijna een eeuw geduurd voordat drukken uberhaupt werd toegestaan, en dan nog werd het beperkt tot Korans. In China was het al eerder uitgevonden, maar daar is het altijd onder controle van de keizer gebleven en beperkt gehouden. In beide Rijken was het dus heel erg moeilijk voor nieuwe ideeen om verspreid te raken. Ondertussen in Europa, omdat het bestond uit allemaal kleine staatjes, was er een zeer actief netwerk waarin ideeen snel werden uitgewisseld en verder ontwikkeld. Als een heerser een bepaald idee onderdrukte, dan ging zijn concurrent-heerser dat idee natuurlijk juist steunen.
Voordat er boeken konden worden gedrukt speelde zo’n kennisnetwerk veel minder een rol, omdat er toen simpelweg nog niet zoveel uitgewisseld kon worden. Dit verklaart eigenlijk alleen de opkomst van het Westen, om het maar zo te noemen; er zit nog 4000 jaar geschiedenis achter, natuurlijk.
@18: Een erg interessante en oorspronkelijke analyse! Het krampachtige gelijk willen schakelen van alle culturen is contraproductief, het gaat uiteindelijk altijd om de tegenstelling moderniteit versus traditie.
@20: Wauw, een compliment: dat zag ik niet aankomen! :)
@21:
Je mag ook best een compliment krijgen als je wat goeds neer pent, en dit stukje satire is toch wel erg goed. Al vind ik deze versie toch net wat beter: https://www.youtube.com/watch?v=7adi7OMaWnA
@22: Ik beweer niet dat het Westen superieur is. Wel dat het fundamenteel anders is dan de rest en dat het de hele wereld is gaan domineren, zodat een focus op het Westen onvermijdelijk is (zolang je het grote plaatje wilt zien).
@13: , in the Wealth and Poverty of Nations legt David Landes uit dat in China de keizer als middelpunt van het rijk alle aandacht en rijkdom toekwam. In Europa daarentegen werd door de opkomst van de steden de individu, in de vorm van ambachtslieden, belangrijk. Steden streden om goede ambachtslieden dmv o.a. Privileges. De rijkdom en groei kwam ten goede van de bevolking, in China alleen van de keizer.
Vrijheid levert rijkdom op
@24: Waar ik altijd moeite heb in dit soort boeken is dat het altijd het probleem verlegd. Ok, stel dat dat allemaal zo is, dan is weer de vraag waarom was dat in China wel zo met de Keizer en hier niet met de Keizer van het HRRDN? Waarom werden de ambachtslieden in de steden in China niet belangrijk? zo kan je steeds de vraag weer verleggen. Althans, zo werkt mijn brein dan, vooral omdat ik zelf daar geen antwoord op heb.
@18:
Ah, gelukkig. Ik was al even bang dat ik Grieks moest leren.
@18 Amusant, gezien het feit dat zowel Schopenhauer als vermoedelijk Heidegger zich lieten inspireren door Oosterse filosofie.
Heideggers concept van ‘Er zijn’ vertoont volgens de Japanse filosoof Tomonobu Imamichi namelijk grote verwantschap met ‘in de wereld zijn’, waarmee Okakura Kakuzo in Het boek van de Thee (1906) de filosofie van Zhuang Zhou uiteenzet.
Sowieso waren de Stoa, het Cynisme en het hedonisme eveneens stromingen die meer lagen in de sfeer van zingeving/spiritualiteit of wat we tegenwoordig zelfhulpboeken zouden noemen: ze bieden een filosofie voor ‘het goede leven’.
Ook het idee van de ‘logos’, een rationeel principe dat alles ordent en beheerst, vertoont overeenkomsten met de notie van de dharma in Oosterse filosofieën
Een significant verschil tussen de Westerse en de Oosterse filosofische traditie, is dat de Westerse geobsedeerd is met wat is, en het zoeken naar het fundament daarvan: het wezen van het zijn. Oosterse filosofieën hebben veel meer interesse in de ruimte/het verschil tussen niets en iets, de openheid van de werkelijkheid die de dingen überhaupt mogelijk maakt.
Bijvoorbeeld de lege ruimte in een kopje, die het mogelijk maakt dat je ‘m kunt vullen met water, of de lege ruimte tussen de spaken van een wiel. Enfin, u snapt wel waar ik naar toe wil.
Hoe dan ook, filosofie is allang niet meer het doorgronden van de metafysica – menige filosoof beschouwt Heidegger als een obscurantist – maar het analyseren van de taal om na te gaan welke onderliggende voorstellingen en veronderstellingen zich in ons denken hebben ingebed, en waar die veronderstellingen vandaan komen.
Het grootste verschil tussen de oosterse en de westerse filosofie is, dat er in de oosterse filosofie in principe geen scheiding is tussen religie en filosofie. Veel van de filosofische scholen die in de oosterse filosofie worden onderscheiden zijn tevens erkend als religies.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Oosterse_filosofie
Zullen we anders misschien gewoon even ophouden met te proberen duizenden jaren intellectuele geschiedenis van arabische, russische, indiase, chinese, japanse, perzische en honderden andere samenlevingen allemaal samen te brengen onder één noemer?
Dan zijn we denk ik al een heel eind.
@29: waar wil je heen dan?
@25: De macht van de Chinese keizer was slechts een factor in een complex van factoren. Leestip:
#30: Naar een wereld waar zinnen betekenis hebben.
#31: Ik heb ook nog wel een leestip voor jou: #6.
Mooi boek van Jared Diamond, maar ik haal het lekker uit de bieb, ik koop alleen nog maar gedichtenbundels. Ik hou meer van levende bomen. En ik zal zeker niet via bol.com bestellen, besteel je eigen boekhandel waar je lekker op een zaterdagmiddag met je vriendin kan sneupen, weer wat minder gezeur van haar, en op de zondagmiddag hoeft ze zich ook niet te vervelen als ik mijn eigen quality-time wil hebben.
Wat voor mij een eye opener was op mijn tiende is de klassieker van Paul Kennedy The Rise and Fall of the Great Powers. Afgezien van economische, militaire en demografisch cijfers, behandeld hij ook de technologie, religie/cultuur, enz. Alles spreekt een rol. Maar geen enkel factor is echt doorslaggevend.
Want als je bijvoorbeeld het Ottomaanse Rijk bekijkt, dat was een grootmacht tot ver in de 17e eeuw, mede dankzij de islam. En het is weer in elkaar gestort, ook mede dankzij de islam?
@33: Nee, het is in elkaar gestort omdat ze de boekdrukkunst bijna een eeuw hebben verboden. Precies de eeuw waarin de verlichting uitbrak in Europa, waardoor de Ottomanen altijd zijn blijven achterlopen op de ontwikkelingen. Eigenlijk hetzelfde dat de Chinezen hebben gedaan, zeg maar.
Kennedy is inderdaad erg inzichtelijk, maar een ander boek over deze materie mag zeker niet onbenoemd blijven. Fukuyama’s The Origins of Political Order gaat zeer diepgraven in op de rol van instituties en andere politieke en bestuurlijke structuren. Ja, inderdaad, dit is de man van het Einde van de Geschiedenis, maar hij heeft in de afgelopen jaren een hoop bijgeleerd.
@34,
tja, die eeuw van/na de verlichting, de stoommachine die werd ingezet voor massaproductie, het verder uitbuiten van de reeds bestaande handelsroutes.
En dan die exploderende bevolking, de landbouwrevolutie met z’n kunstmest waardoor Malthus z’n theorie, voor even, werd onderuit gehaald.
Dat gaf het Westen net die push om te kunnen ‘overheersen’,
en inderdaad de relatieve stilstand in China (en Ottomaans rijk) op dat moment wat zo ongeveer samen viel.
Maar zoals @18 aanstipt, de invloed van het Christendom met z’n inherente atheisme en ingebouwd individualisme die een radicaal andere richting op gaat dan andere filosofieen/religies.
Overigens zou Fukuyama er wel eens niet zover naast zitten met z’n einde van de geschiedenis, het ziet er alleen anders uit dan hij beschreef.
@26:
Je kunt ook Duits leren. ;) En eigenlijk hoeft dat niet eens, omdat het Nederlands zo veel lijkt op het Duits dat de teksten van bv. Kant en Hegel vrij probleemloos in het Nederlands kunnen worden vertaald zonder veel betekenisverlies. Bv. Kants centrale begrip ‘Anschauungsform’ wordt dan gewoon ‘aanschouwingsvorm’. De Engelse lezer heeft wel een probleem want deze term kan niet goed in het Engels worden vertaald: in de Engelse vertalingen wordt dat met ‘intuition’ vertaald hetgeen toch iets anders lijkt te zijn.
@34.
Het boek van Kennedy is al gedateerd, maar geeft een aardig beeld voor een beginneling als toen ik 10 jaar was.
Fukuyama is gelukkig iemand die nog kan veranderen in zijn denken. Hoewel je met ‘polical order’je je misschien wel beperkt, ik heb het boek niet gelezen. Even kijken, vrij dikke pil. Maar recent, uit 2011.
Wat is er eigenlijk mis met Fukuyama’s ‘Het Einde van de Geschiedenis’? Zoals Fukuyama zelf toegeeft betreft het een these in de lijn (of zelfs gestolen) van die van Hegel en Marx: de geschiedenis ontwikkelt zich noodzakelijk tot een vrijheid van allen. Hij baseert dit op de motor achter de vooruitgang/moderniteit: kennis en dus technologie (want kennis is macht). Beschavingen en regimes kunnen gaan en komen, maar onze technologische kennis accumuleert alleen maar. En die technologische vooruitgang brengt overal een middenklasse voort en daarmee de voorwaarde en eis tot democratie en vrijheid (mensenrechten). Aldus zal uiteindelijk overal het liberalisme zegevieren, mits we genoegen nemen met wederzijds respect want Fukuyama erkent het altijd dreigende gevaar van de menselijke trots die zich juist posititef wil onderscheiden (ten koste) van de ander.
@38 Die middenklasse kiest overal ter wereld – nu inclusief de VS – voor illiberale democratie. In China en Rusland bewijst men dat kapitalisme prima samen kan gaan met een democratisch bestel dat autoritair en anti-liberaal van aard is.
En de VS gaat ook die kant op, aangezien de middenklasse – of wat daar nog van over is – niet wil betalen voor de verliezers van het kapitalisme en ook niks moet hebben van de buitenlanders.
De notie dat democratie noodzakelijk hand in hand gaat met kapitalisme en liberalisme is daarmee een fictie gebleken. Je kunt kapitalisme veel efficiënter organiseren in een autoritaire eenpartijstaat als China; als burgers protesteren, zet je gewoon de dwangmiddelen van de overheid in.
@36: Ik zou zonder uitleg niet weten wat met “aanschouwingsvorm” bedoeld wordt.
En als die uitleg erbij gegeven wordt, maakt misschien niet heel veel uit of het “Anschauungsform” of “intuition” genoemd wordt.
@39: Je kunt ook zeggen dat door de globalisering de middenklasse aan het verdwijnen is en dat daarom de democratie een illiberale wending neemt.
Omgekeerd hoor je ook vaak dat doordat bv. in Rusland een middenklasse is ontstaan Poetin zich genoodzaakt zag vijandbeelden te scheppen (terrorisme en het Westen) om zo die ontstane eis tot liberalisme te kunnen dwarsbomen. En datzelfde geldt misschien ook voor Erdogan in Turkije.
Beide situaties zouden in Fukuyama’s analyse slechts een tijdelijke terugval betekenen.
@40: Ja, de uitleg heb je nodig en helpt ook de Engelse lezer. Toch zal die Engelse lezer veel meer moeite hebben het goed te begrijpen. Juist filosofen hebben daarbij nog eens de neiging te ‘spelen’ met de betekenissen van begrippen, bv. Hegels ‘aufheben’ (‘opheffen’) dat bij Hegel zowel de betekenis van ‘annuleren’ als van ‘naar een hoger niveau brengen’ omvat.
@39 “Je kunt kapitalisme veel efficiënter organiseren in een autoritaire eenpartijstaat als China; als burgers protesteren, zet je gewoon de dwangmiddelen van de overheid in.” Dat is geen kapitalisme, dat is het klassieke kenmerk van communisme.
Her democratie bestel is heel, maar dan ook heel ver te zoeken in China en niet heel veel beter in de Sovjet Unie van Putin. Feitelijk heeft het communisme gewoon zijn ware aard laten zien, als die dat 50 jaar geleden al niet gedaan heeft.
@43 Behalve dat de productiemiddelen in China niet in handen zijn van de staat, noch van de arbeiders, maar van kapitaalhouders.
Kapitalisme dus. Zelfs Noord-Korea is volgens Korea-kenner Remco Breuker kapitalistisch: in de zin dat de Noord-Koreaanse overheid daar haar geld mee verdient; goedkope arbeid kan ze wel leveren aan private partijen.
Nu, je zou dat ook corporatistisch en daarmee fascistisch kunnen noemen; maar we dwalen af.
Prediker @44, om even in je afdwaalspoor te blijven, had China niet een enorme onrendabele staatsindustrie die overeind wordt gehouden teneinde massaontslagen en sociale onrust en te voorkomen (naast een levendige private economie)?
https://www.ft.com/content/253d7eb0-ca6c-11e5-84df-70594b99fc47
@45 Daar zeg je zowat.
Jammer dat de meeste van de artikelen over China’s ‘zombie economy’ achter een betaalmuur zitten.
Maar goed, ik lees ook dat de Chinese overheid niet langer garant wil staan voor de leningen die deze industrie in de lucht houdt, en dat diverse giganten in de loop van dit jaar al achterstand op de betaling heeft opgelopen, dus hoe dat verder moet…