Schandknapen in het Paradijs (en in Mekka)

Afgelopen dinsdag verscheen mijn Wie is er bang voor Mohammed? Een boek voor iedereen die wil weten hoe de islam nu precies ‘werkt’.

In dit boek zet ik nader uiteen wat de Koran en de traditie voorschrijven, zoals over de omgang met vrouwen, lijfstraffen en de jihad, en hoe islamitische stromingen (van ‘verlicht’ tot ultraconservatief) met die voorschriften omgaan.

Naast meer algemene uiteenzettingen, ga ik ook in op detailexegese: bijvoorbeeld over de beruchte verzen in de Koran waaruit zou blijken dat er in het Paradijs verleidelijke schandknapen rondlopen.

***

Dat de (mannelijke) gelovige in de islamitische hemel opgewacht wordt door mooie vrouwen, dat weet iedereen Maar in de volgende passages is niet alleen sprake van vrouwen maar ook van ‘jonge mensen’:

En Wij geven aan hen partners met grote ogen. […] En er gaan bij hen jonge mensen

rond die net zo goed als parels verzorgd zijn.

(52:20-24)

En er gaan bij hen jonge mensen rond die onsterfelijk zijn. Als u hen ziet, denkt u dat

zij parels zijn die rondgestrooid zijn.

(76:19)

De term woeldanoen moekhaladoen wordt vrijwel altijd vertaald als ‘onsterfelijke jongens’ maar ze is in feite genderneutraal. (Vandaar dat Eduard Verhoef vertaalt met ‘jonge mensen’.) Het zou dus in principe om (eeuwig jong blijvende) jongens en/of meisjes kunnen gaan. Islamcritici denken dat het ‘natuurlijk’ om jongens gaat die beschikbaar zijn voor seks, maar de Koran gebruikt hier niet voor niets een ‘sekseneutrale’ term. Waarschijnlijk worden wel jongens bedoeld, maar dan knapen die nog niet in de puberteit zijn, en die de paradijsbewoners zullen behagen met hun schoonheid. Dat vraagt wellicht enige uitleg.

In de tijd van Mohammed was het heel normaal dat welgestelde mannen (die het zich konden permitteren) naast hun ‘gewone’ slaven voor huishoudelijke werkzaamheden (en seks) een aantal jonge knapen in huis haalden als bedienend personeel maar ook bij wijze van aangenaam gezelschap. Aangenaam om naar te kijken. Tegenwoordig denken we dan gelijk aan pedo- of homoseksualiteit en aan kindermisbruik, maar in die eeuwen lag dat gecompliceerder.

Die gewoonte schone knapen te ‘verzamelen’ kwam al voor in het oude Griekenland (en is waarschijnlijk nog veel ouder). Jonge jongetjes golden toen als het toonbeeld van algemene menselijke schoonheid. De eigenaren van dergelijke luxe slaafjes genoten van zoveel schoonheid in hun omgeving, en pronkten daarmee tegenover hun gasten.

De jongens hoefden uiteraard geen onaangenaam werk te verrichten; ze werden gevoed, gekleed en kregen vaak ook een goede opleiding. Dat ze ook seksuele diensten moesten verrichtten… of dat vaak voorkwam, zullen we nooit weten.

We weten wél dat de Grieken een seksuele relatie tussen een volwassen man en een ‘geslachtsloze’ knaap anders beoordeelden dan een seksuele relatie tussen twee volwassen mannen. Het eerste werd als normaal beschouwd, het tweede gold als smerig. Het is natuurlijk ook denkbaar dat niet zozeer de heer als wel de vrouw des huizes dergelijk gezelschap kon waarderen. Ik noemde al de Koransoera Jozef, waarin de vrouw van Potifar de schone jongeling Jozef aan haar vriendinnen toont.

De Romeinen waren dol op alles wat Grieks was, maar dat gedoe met jongetjes vonden ze maar niks. En dat seks met een jongen ‘anders’ zou zijn, wilde er bij hen ook niet in. Ook de christelijke kerk wees dit gebruik zonder meer af. Toch is de kerk er nooit in geslaagd om deze praktijk uit te roeien. Waarschijnlijk omdat ze slavernij in het algemeen niet afwees, slaveneigenaren graag pronkten met hun bezit én omdat er aanbod was: een dergelijke ‘betrekking’ kon voor een jonge slaaf het begin zijn van een mooie carrière. Hoe dan ook, het bezitten van jonge knapen om mee te pronken, bleef nog heel lang in zwang. Tot in de tijd van Mohammed. Dat zal de reden zijn waarom er in het Paradijs ‘jonge mensen als parels’ te vinden zijn. Zoiets was gewoon chique en esthetisch. De Koran zegt helemaal niet dat deze jongeren gebruikt mogen worden voor seks. Om dat te verzinnen, heb je een dirty mind nodig.

Na de opkomst van de islam zetten de imams de strijd tegen ‘harems’ van jonge slaafjes voort. Maar ook zij moesten ontdekken dat deze gewoonte onuitroeibaar was. (Wat er ook veranderde, de Koran verwierp de slavernij niet en slavernij bleef de gewoonste zaak van de wereld.) In het Ottomaanse rijk, dat vanaf omstreeks 1450 het grootste deel van de islamitische wereld omvatte, was het heel gewoon dat een rijke bestuurder of handelaar er naast slavinnen ook jongetjes op nahield. Eeuwenlang was het de sultan himself die het goede voorbeeld gaf, met het devsirme-systeem: hij dwong zijn christelijke onderdanen om jonge jongetjes af te staan die daarna tot moslim werden gemaakt en (deels in het paleis van de sultan) opgeleid werden voor allerlei bestuurlijke functies, of lid werden van zijn lijfwacht, de beruchte janitsaren.

Westerlingen die het Ottomaanse rijk bezochten schrokken vaak enorm van deze praktijk en vaak ook van de manier waarop die mannen met hun jongetjes omgingen. Maar de praktijk werd in de loop van de negentiende eeuw langzaam steeds minder populair; waarschijnlijk door het oprukken van westerse fatsoensnormen en de geleidelijke afschaffing van de slavernij. Maar in het conservatieve Mekka was het omstreeks 1900 nog heel gewoon.

De Nederlandse islamoloog Christiaan Snouck Hurgronje (1857-1936), die in de jaren 1884 en 1885 in Mekka woonde, beschrijft in zijn boek Mekka (1888) de aankoop van schandknapen. Hij suggereert dat het vooral om een Ottomaanse zwakte ging, die door Arabieren werd afgewezen (Cirkassië is een oude naam voor de streek ten noorden van de Kaukasus; op dat moment de voornaamste bron van blanke slaven):

Cirkassische slaven, zowel mannen als vrouwen, komen via Constantinopel. […] De slavenjongens dienen de voorname heren als bediende en minnaar. De zeer wijdverbreide pederastie, die door de Arabieren van het schiereiland wordt verafschuwd, is primair het gevolg van de cultuur in het West-Arabische Babel.

Een van de beroemdste reciteurs [voordragers, mh] van de Koran in Mekka was zozeer aan deze ondeugd verslaafd dat iedereen zijn jonge zoons angstvallig ver van zijn huis hield. Als de Cirkassische schandknapen volwassen zijn geworden, worden zij meestal door hun heren vrijgelaten. Zij hebben meestal een goede opleiding gevolgd en ook, als de heren zaken hebben, veel praktische kennis opgedaan.

– Marcel Hulspas, Wie is er bang voor Mohammed?, Atheneum, 216 blz, € 15,00