De Kroonboekenclub | Het Mekkaansche feest

COLUMN - Of de beroemde geleerde Christiaan Snouck Hurgronje (1857-1936) wel een ware erflater van de Nederlandse beschaving mag heten, dat kun je je afvragen. Snouck bestudeerde de islam namelijk niet alleen maar om er hysterisch over te gillen, maar om hem te begrijpen, om er zo diep mogelijk in door te dringen en op zeker moment liet hij zich zelfs besnijden en bekeerde hij zich tot dat geloof. Desalniettemin werd hij benoemd tot professor en zelfs rector magnificus in Leiden. (Laat de PVV, de VNL en het Forum voor Democratie maar niet horen! De islamisering van Nederland is al veel eerder ingezet dan wij zouden willen!)

Beroemd werd Snouck vooral door zijn prachtige boek Mekka. Hierin bracht hij verslag uit van zijn bezoek aan Mekka en zijn pogingen om deel te mogen nemen aan de Hadj. Dat boek is voor zover ik kan nagaan helaas alleen in Engelse vertaling in de handel, en wat nog erger is: ook niet gratis te verkrijgen. Wel heeft de Kroonboekenclub, waarin we iedere week een gratis boek bespreken, deze week Snoucks proefschrift Het Mekkaansche feest  (1880) in de aanbieding. 

Een versleten kleed

In dat proefschrift gaat Snouck vooral na wat de pre-islamitische oorsprongen van de Hadj zou kunnen zijn. Daarover is bijzonder weinig bekend – of zo was het in ieder geval in Snoucks tijd, ik kan niet beoordelen hoe het nu zit. Zoals ik ook niet zou durven proberen in te schatten hoe achterhaald Snoucks werk inmiddels is. Maar in ieder geval probeert hij met ijzeren geduld en door zo logisch mogelijk na te denken over ieder bouwsteentje in het feest iets te achterhalen van wat voor geloof en wat voor tradities de Arabieren gehad moeten hebben voordat Mohammed langs kwam en alles op zijn kop zette.

In 1880 mochten en konden jonge geleerden nog zinnen schrijven als de volgende, de eerste van Snoucks proefschrift:

In den namiddag van een der laatste Februaridagen van het jaar 632 onzer jaartelling kon men eene onafzienbare menigte menschen zich zien bewegen in de richting van het Arabische stadje Jathrib (Medina) naar het zuiden. Stedelingen en Bedowienen, voetgangers en berijders van kameelen en paarden zag men in bonte verscheidenheid van kleederdracht den weg der karavanen als ’t ware verstoppen. Ongeveer in het midden van den stoet reed een man, ruim 60 jaren oud, op een kameel, welks oude pakzadel slechts met een versleten kleed was bedekt; op hem waren de eerbiedige blikken der hem omringende menigte gevestigd – het was Mohammed, de profeet van Mekka, die naar zijne vaderstad optoog om hare jaarfeesten voor het eerst zelf te besturen en naar de eischen van den nieuwen godsdienst te hervormen.

Respectvol

Kijk, dat is nog eens geschiedsschrijven. Het onderwerp van studie komt onverfroren op zijn kameel binnenrijden. En dat in een beeld dat natuurlijk gereconstrueerd moet zijn, maar dat je Mohammed meteen als mens laat zien.

Snouck had zich op dat moment nog niet bekeerd. Toch spreekt vooral de respectvolle toon aan in Het Mekkaansche feest. Hij behandelt zowel de historische als de huidige mohammedanen zowaar alsof het verstandige mensen zijn. Net zoals, trouwens, de pre-islamitische Arabieren.

Islamisering

Het is waarschijnlijk de enige manier waarop je iets of iemand echt kunt begrijpen, en wat dat betreft is het zorgelijk dat een hedendaagse lezer zich onwillekeurig zo kan verbazen over die toon. En trouwens ook dat zo’n hedendaagse lezer, zoals ik, moet toegeven nauwelijks ooit over deze materie te hebben gelezen. Wat weten wij van de Hadj?

En dat doet je dan eigenlijk beseffen dat het in zekere zin jammer is dat de islamisering van de Nederlandse samenleving na Snouck niet verder heeft doorgezet. Het gaat misschien wat ver om je meteen te bekeren, maar als je iets kunt leren uit Het Mekkaansche feest is hoe mooi en waardevol sommige tradities zijn en vooral: hoeveel rijker je ervan wordt als je zulke tradities serieus neemt, en waardeert.

Volgende week: Een Hollandsch drama van Arthur van Schendel