Simon Rozendaal – nu even op de inhoud

ANALYSE - Dit is een gastbijdrage van Willemijn Kadijk, Gjalt Annega & Femke Nijsse. Tevergeefs werd dit artikel eerder aangeboden aan Elsevier als repliek op het antwoord van dhr Rozendaal. Zij besloten het niet te publiceren omdat volgens hen de discussie wel klaar was. Lees en oordeel zelf.

Afgelopen vrijdag stonden wij even in de aandacht met onze reactie op een klimaatartikel van Simon Rozendaal. Een hoop discussie op Twitter en een repliek van Simon Rozendaal verder stonden wij voor het dilemma: reageren wij hier nog op of laten we het zitten? Omdat wij toch graag een aantal dingen wilden rechtzetten, besloten we aan de slag te gaan.
Onze complimenten aan meneer Rozendaal dat hij op ons artikel heeft gereageerd; dit siert hem. Voor deze reactie nemen wij een wat meer beschouwende rol. Tegelijkertijd willen we ons stuk ook iets breder trekken naar retorische en inhoudelijke fouten die vaak voorkomen in beschrijvingen van klimaatverandering en de wetenschap eromheen.

Ten eerste willen wij even iets verduidelijken. In zijn reactie beklaagt meneer Rozendaal zich dat hij wel eens onheus wordt bejegend of wordt uitgemaakt voor “klimaatontkenner”. Echter, nergens in ons artikel wordt het woord ‘klimaatontkenner’ genoemd of wordt meneer Rozendaal uitgescholden. Wij begrijpen niet welke relevantie dit heeft voor ons artikel. Wij spreken ons graag uit tegen het onjuist bejegenen van mensen met wie je het oneens bent.

Wat betreft de andere auteurs, bij publicatie stond alleen de naam van Willemijn Kadijk omdat de anderen door Elsevier niet op de auteurslijst waren gezet. Student Space Exploration (o.a. planeetonderzoek) Gjalt Annega heeft aan het vorige en huidige artikel meegeschreven voor de wetenschappelijke argumenten. Studente klimaatwetenschap Femke Nijsse heeft de wetenschappelijke argumenten gecontroleerd en becommentarieërd. Alle bronnen van het vorige en huidige artikel zijn aan het eind van dit artikel te vinden. In het kader van goede wetenschap en journalistiek doen we meteen een kleine rectificatie: in ons oorspronkelijke stuk stond dat de temperatuurstijging aan de hoge kant van de voorspellingen zit, maar dit woord had zeespiegelstijging moeten zijn.

Meneer Rozendaal laat naar voren komen dat hij erelid van de Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging is, wat hij ongetwijfeld ook verdiend heeft. Dat meneer Rozendaal een goed chemicus is, betekent echter niet automatisch dat hij ook een goed klimaatwetenschapper is. Dit is dus eigenlijk een autoriteits-drogreden (wanneer iemand het over de identiteit van de auteur heeft in plaats van de inhoud van de argumenten). Het oorspronkelijke artikel voldeed niet aan onze verwachtingen van een artikel in de sectie kennis, namelijk het duiden van wetenschappelijk onderzoek binnen de bestaande kennis. Daarom legden wij de nadruk op meneer Rozendaals rol als klimaatredacteur (wat hij een ad hominem redenering noemt).

Ter illustratie, in het oorspronkelijke artikel wordt genoemd dat het de “grote vraag is hoe belangrijk dit versterkte broeikaseffect binnen de geconstateerde global warming is”. Door vervolgens een verscheidenheid aan getallen te noemen wordt er geïnsinueerd dat er een grote onduidelijkheid bestaat. Als we echter kijken naar de data van het IPCC (de organisatie van de Verenigde naties om de kennis en risico’s van klimaatverandering te evalueren) zien we dat minimaal 80-90% van de opwarming door mensen veroorzaakt wordt (Figuur 3 van IPCC SPM). In een kennisartikel verwachten wij een eerlijke weergaven van de feiten, geen hyperbolen die niet op onderzoek gebaseerd zijn en verkeerde indrukken wekken.

Het klopt dat meneer Rozendaal niet expliciet schrijft dat hij het met de opvatting van Arrhenius eens is. De suggestie wordt echter wel gewekt, al was dit misschien niet de bedoeling van meneer Rozendaal. Aan de positieve effecten van klimaatverandering volgens Arrhenius wordt een alinea gewijd, maar vervolgens worden de zogenaamde positieve effecten nergens tegengesproken. Bijvoorbeeld met de gevolgen van zeespiegelstijging, de kwetsbaarheid van grote ecosystemen en de grote effecten van klimaatverandering op landbouw (IPCC). Deze manier van schrijven wekt sterk de suggestie dat de auteur positief staat tegenover de stellingen van Arrhenius.

Meneer Rozendaal heeft gelijk dat zijn opmerking over de stand van wetenschap op de situatie van jaren geleden slaat. In de tijd tussen 1990 en nu is er natuurlijk verdere vooruitgang in de wetenschap geboekt. Maar hoe zat het eigenlijk met de klimaatwetenschap voor en rond 1990? In de jaren ‘80 werd er in de wetenschappelijke wereld al stevig over klimaatverandering gepubliceerd, geïllustreerd door de verklaring van James Hanssen over het bestaan van het broeikaseffect in het Amerikaanse Congres. De overeenstemming onder publicerende wetenschappers was al groot in de vroege jaren negentig. Helaas gaat meneer Rozendaal verder niet in op de al vrij lang bestaande wetenschappelijke consensus over klimaatverandering. Dat is jammer omdat je de lezer dan een groot deel van de informatie onzegt, wat het lastig maakt om een goed oordeel te vellen.

Meneer Rozendaal wil graag een middenpositie innemen om de feiten en argumenten van beide kampen te kunnen analyseren. Dat klinkt als een redelijk standpunt, ware het niet dat de punten van de skeptici die genoemd worden allang zijn ontkracht. Waarom worden ze dan toch keer op keer aangehaald en geanalyseerd?
In de journalistiek is het een goede gewoonte om beiden kanten evenveel aan het woord te laten: a balance of opinions. Dit geeft echter een vertekend beeld van de echte inzichten, namelijk dat de stapel bewijzen voor de door mensen aangedreven klimaatverandering zo hoog is dat er weinig twijfel over bestaat onder experts. In de wetenschapsjournalistiek zou een ‘balance of proof’ veel beter passen, een afweging op bewijzen en inzichten. Laten we vooral ook niet vergeten dat de waarheid niet altijd in het midden ligt en dat dit gezegde vooral in de wetenschap niet opgaat.

De bewering dat de skeptici een punt hebben omdat de relatie tussen temperatuur en CO2 niet één-op-één is, is onjuist. Dit is een zogenaamde ‘red herring’ (een techniek om iemand te misleiden door hem af te leiden van het eigenlijke onderwerp) omdat er geen tegenstelling bestaat. De wetenschappelijke wereld beweert namelijk helemaal niet dat die relatie één-op-één is. De correcte wetenschappelijke uitspraak zou zijn is dat broeikasgassen (en CO2) de grootste drijvers achter de opwarming van de aarde zijn.
Laten we even wat context plaatsen omtrent dit punt. De opwarming heeft zich gewoon doorgezet na 1998, al is deze moeilijk zichtbaar zonder langjarig gemiddelde (met nieuwste data beter zichtbaar). In de koelere periode 1940-1975 werd de werkelijke opwarming gecamoufleerd door de uitstoot van aerosolen, deeltjes in de lucht.
Ironisch genoeg verloopt de opwarming nu dus sneller door het schoner maken van onze lucht. Meneer Rozendaal noemt de aerosolen, maar legt geen duidelijk verband met de periode 1940-1975.

Vervolgens gaat meneer Rozendaal in op de invloed van de zon op de opwarming, voornamelijk dat de onzekerheid ten aanzien van de precieze invloed groot is. Wat meneer Rozendaal echter niet noemt, is dat wetenschappelijke onzekerheid niet hetzelfde is als onwetendheid. Wetenschappelijke onzekerheid betekent dat, alhoewel de precieze grootte van het getal niet zeker is, we wel weten dat het binnen bepaalde grenzen ligt.
Meneer Rozendaal insinueert dat er in het IPCC-rapport staat dat de zon niet begrepen wordt. Wat er eigenlijk staat is dat alhoewel de exacte waarden niet precies bekend zijn, de relatieve invloed klein is. Dit had hij ook naar lezers kunnen communiceren, want nu wekt hij de indruk dat de invloed van de zon groot zou kunnen zijn.

Meneer Rozendaals alinea over een fictieve prijs bevat helaas geen argument, slechts een metafoor. Hij zegt dat betalen voor vervuiling een fictieve prijs is, maar eigenlijk zijn de huidige prijzen fictief. De kosten voor het vervuilen van de atmosfeer worden immers grotendeels op de samenleving afgewenteld omdat vervuilers veel te weinig betalen voor hun uitstoot.

De repliek eindigt met kritiek op onze quote van Ronald Reagan, omdat ‘environment’ toen over milieu zou gaan en niet over het klimaat. Echter, de scheiding tussen milieu en klimaat is kunstmatig; het zijn allebei negatieve effecten die mensen op hun eigen omgeving hebben, en in beide gevallen vraagt dat om gezond verstand en samenwerking door de partijen heen.

Het is belangrijk om te praten over klimaatverandering; wat de oorzaken ervan zijn en de gevolgen. Wat dat betreft zijn wij blij dat meneer Rozendaal het gesprek aangaat. Maar met onderwerpen als klimaatverandering is het wel belangrijk om bij de feiten te blijven. Daarnaast, al weet de wetenschap niet alles tot op de procent, het risico is meer dan duidelijk en vraagt om actie. Een duurzame samenleving heeft sowieso veel voordelen: schone lucht, onafhankelijkheid van import van brandstoffen en een groeiende groene werkgelegenheid en economie. En dat zijn niet eens onze woorden, maar die van Republikein Arnold Schwarzenegger. Dus genoeg achterhaalde discussies, kom maar op met constructieve gesprekken over de toekomst!

Bronnen (vorige en huidige artikel):
Effecten klimaatverandering – uitleg, Mendelsohn (2006),  Solomon (2008), Tao (2008), IPCC (pagina 13)
Relatie CO2 en temperatuur – uitleg 1, uitleg 2 Shakun (2012), IPCC (pagina 3)
Invloed mens en natuurlijke invloeden – uitleg, Huber&Knutti (2011), Lean&Rind (2008), IPCC (pagina 6)
Energieprijzen – EIA (VS), prijs zonnepanelen, prijs wind (VS), adviesprijzen duurzame energie
Publicaties jaren ‘80 – National Academy of Sciences (1979), Dansgaard (1982), Lorius (1985)
Consensus in de jaren ‘90 – NASA
Opwarming sinds 1980 – Foster & Rahmstorf (2012)
Opwarming Global dimming & aerosols – Wild (2007), Maher (2014)
Recente data temperatuur – NASA
IPCC rapport invloed zon – IPCC (pagina 8-32)
Sociale kosten – EPA