[…] de ongemakkelijke waarheid is dat steeds meer mensen werk doen waar we eigenlijk prima zonder kunnen. Voor deze mensen geldt dat, als ze plotseling stoppen met hun werk, ze de wereld niet armer, lelijker of leger achterlaten. Denk aan de handige beurshandelaar die rijk wordt ten koste van een of ander pensioenfonds. Denk aan de slimme advocaat die eindeloos procedeert tegen een ander bedrijf. Of denk aan de briljante copywriter die de slogan van het jaar verzint, waardoor een concurrent failliet gaat.Het zijn stuk voor stuk mensen die geen welvaart creëren, maar vooral verplaatsen.
Natuurlijk is de scheiding tussen creëren en verplaatsen niet absoluut. In veel banen gebeurt het allebei. Zo is er geen twijfel aan dat de financiële sector kan bijdragen aan onze welvaart (en andere sectoren beter kan laten functioneren). Maar de banken zijn inmiddels zo groot dat veel van hun activiteit puur verplaatsend is geworden, of zelfs vernietigend. De explosieve groei van het bankwezen heeft de koek niet groter gemaakt, maar grotendeels opgeslokt.
Rutger Bregman legt uit waarom vuilnismannen eigenlijk meer zouden moeten verdienen dan bankiers.
De werkelijkheid is evenwel anders:
En het bizarre is: juist dit soort verplaatsende banen [zogenaamde ‘bullshit jobs’], waar nauwelijks iets van waarde wordt gecreëerd, betaalt vaak het beste.
Kortom, er lijkt dus iets mis te gaan binnen ons kapitalistisch systeem. Maar is dat ook zo?
Helaas niet. Een kapitalistisch systeem, zo valt af te leiden uit het stuk van Bregman, is immers vooral gericht op het maken van winst en pas in latere instantie op het creëren van waarde.
En het zou natuurlijk goed zijn wanneer meer mensen – *kuch* bijvoorbeeld in Den Haag *kuch* – zich zouden realiseren dat winst en waarde niet hetzelfde zijn.
Maar zolang een partij als de VVD de grootste blijft, zal dat er uiteraard niet inzitten.
h/t Inca
Reacties (19)
Wat is het alternatief? Je kunt de VVD wel de schuld geven, maar ik zou het ook niet weten. Rent seeking is ook gewoon makkelijker dan echte waarde creëren.
@1:
Om te beginnen zou het mooi zijn als mensen zich de beperkingen van kapitalisme zouden realiseren.
Het is erg goed voor sommige dingen (zolang waarde en winst samenvallen), maar niet goed voor andere dingen (wanneer waarde en winst niet samenvallen).
En in het laatste geval kan marktwerking dus nooit de oplossing zijn.
Dus – om het een tikje cru te zeggen – een alternatief zou meer sociaaldemocratie en minder neoliberalisme zijn.
Uiteindelijk kan Bregman nergens hard maken dat er een wezenlijk verschil is tussen functies die ‘waarde toevoegen’ en die ‘waarde verplaatsen’. Nergens geeft hij daar een definitie van die je zou kunnen controleren. Het is ongetwijfeld heel aantrekkelijk om duur betaalde banen als parasitair weg te zetten en het op te nemen voor die arme vuilnisman. Maar iets meer kritische beschouwing is op z’n plaats.
Ik noem slechts een paar dingen:
1. Ten eerste negeert Bregman de context van de banen. Die bannen die hij noemt bestaan niet in isolatie, maar zijn onderdeel van een systeem. Bijvoorbeeld het vuilnisophaalsysteem. Die vuilnisman is daar een zichtbaar en belangrijk onderdeel van, maar het is goed om te realiseren dat het slechts een onderdeel van een heel systeem is. Als de wagens het ineens zouden begeven stapelt het vuil zich ook op. Of als er geen roostering meer plaatsvindt. Of als er geen plekken meer zijn waar het afval verwerkt wordt. Dus er zijn heel wat meer mensen dan alleen die ‘vuilnisman’ die waarde creëren door het draaiende houden van een goed vuilnisverwerkignssysteem. Is dit eigenlijk wel nodig? Vroeger verbranden we het afval gewoon zelf in de tuin immers.
2. Het creëren van waarde hangt niet aan de persoon of het instituut waar iemand toevallig voor werkt. Kijk naar het voorbeeld van de banken. De medewerkers van de banken in dat bedrijf bleken niet onmisbaar. De functie van de bank bleek dat wel: zij werd direct overgenomen door de pubs, die daarmee natuurlijk gewoon bankier werden. Dus uiteraard creëerden die banken waarde, alleen was het niet zo dat zij de enige waren die dat konden.
3. Bregman noemt de communicatiemedewerkers van de gemeente Amsterdam als nutteloos. Het getuigt van een onbeschrijfelijke kortzichtigheid dat je denkt dat het niet uit zou maken als de gemeente Amsterdam ineens zou stoppen met communiceren met zijn burgers. Bijvoorbeeld over het tijdstip dat het vuilnis wordt opgehaald, ik noem maar wat. Dat de gemeente ervoor kiest om daar communicatiemedewerkers voor in te huren ipv dat als extra taak bij de vuilnisman neer te leggen maakt niet uit.
4. Ergens zegt Bregman dat het vreemd is dat we nog steeds zo hard werken. Daar zou ik graag wat cijfers van zien, want als er iets de huidige welvaart kenmerkt is hoe weinig Nederlanders eigenlijk nog werken, en hoe verschrikkelijk veel vrije tijd wij hebben. Wat vroeger alleen voor de edelen was weggelegd (vrije tijd), heeft nu iedereen.
5. Dat die edelen uit de Middeleeuwen geen waarde toevoegde is trouwens ook nogal een beperkt inzicht. De edelen boden bescherming en rechtspraak, om maar een paar dingen te noemen. Uiteraard veel minder efficiënt dan onze huidige, complexe overheden dat doen, maar dat is het punt niet. In Friesland en Groningen was lange tijd geen feodaal systeem, maar een systeem van vrije boeren die elkaar ondersteunden. Dat systeem is ten onder gegaan door een langdurige burgeroorlog.
Etc.
Ik ben niet tegen het reguleren van banken en het afromen van hoge salarissen. Maar daarbij heb echt geen frame nodig van ‘nuttelozen’ die tegenover ‘nuttigen’ staan.
Zijdelings gerelateerd aan deze discussie:
Volgens dit rapport is de welvaartsgroei van de wereld sinds de jaren ’70 losgekoppeld van de economische groei.
http://www.nrcreader.nl/artikel/7175/ook-al-worden-we-niet-rijker-we-krijgen-het-beter
Dit is belangrijk om in het achterhoofd te houden als het over de economie gaat, dit zegt niet persé iets over ons welvaartsniveau. waar het uiteindelijk wat mij betreft om moet draaien.
Helaas zie ik de slaven van het consumentisme hun verslaving totaal niet onder bedwang krijgen, alleen al vanwege de staat van ontkenning waarin men doorgaans verkeert. Met een kritische massa bestaande uit deze verslaafden is er weinig kans dat de biljoenen aan gebakken lucht verdampen in de zakken van de slavenmeesters. Zonder weerstand van onderaf zal de samenleving verder uitgroeien tot het monsterlijk construct dat aaneenhangt van schuld, uitsluiting en willekeur. Het zal een komende generatie zijn die daarvan de wonden mag likken en de scherven opruimen. Iets waarvoor ik me inmiddels heel diep schaam, ondanks de onmacht van het individu in een democratie waar de burger, maar vooral de kiezer, geïnformeerd wordt met het doel de belangen te dienen van enkel hen die succesvol zijn in het creëren van waarde uit vernietiging. We hebben in onze onwetendheid dus niet eens door dat we aan onze eigen poten zagen en als we het al door hebben, is de communis opinio, ook wel het Über-ich, zo sterk dat weerstand ertegen altijd een pijnlijke confrontatie inhoudt. Wees maar eens zo sterk om dat vol te houden.
Cerridwen, je hebt zeker de context niet gelezen, want over die vrije tijd is heel wat geschreven. Er zijn destijds (jaren 60? 70?) ramingen gemaakt die aangaven dat we vermoedelijk zouden toekunnen met een werkweek van een uurtje of 10, 14, zoiets, en toch voldoende hebben om te leven.
Toen werd vrije tijd als de grootste uitdaging gezien. Edoch… jaren later willen we mensen langer laten werken (bij voorkeur onbetaald), zowel per week als per leven. Maar niet omdat het nodig is.
Wat betreft je definitie: dat is een eerste kenmerk van waar het vaak fout gaat: dat alles in exacte protocollen en definities gevangen moet worden omdat het anders niets is. Gevolg: scorelijstjes, grafiekjes, targets, procedures, formulieren, afgeschoven verantwoordelijkheden. Gewoon schrappen die onzin, en teruggaan naar het gezond verstand. Scheelt ECHT heel veel. We praten onszelf de afhankelijkheid van zulke dingen aan, want god de bureaucratie (en de communicatiemedewerkers) verhoede dat we ooit gewoon weer verantwoordelijk zijn voor ons eigen werk, daar zelf beslissingen over nemen, zelf de fouten maken en die ook zelf moeten uitleggen aan de mensen die ermee te maken hebben.
Nee, liever een flinke waterscheiding, zodat een opmerking of klacht nooit zomaar terecht kan komen bij de persoon die ook werkelijk de mogelijkheid heeft om er wat mee te doen.
Als bescherming van de zittende klasse is dat systeem volkomen logisch – laat helpdeskmedewerkers en woordvoerders het vuile werk maar opknappen, des te minder wordt jouw positie bedreigd.
Als oplossing om werkelijk effectief te communiceren is het natuurlijk volstrekte onzin.
(En dat geldt voor heel veel werk: het ontstaat omdat de dingen nodeloos ingewikkeld gemaakt worden, en de mensen die er invloed op hebben geen belang hebben bij het versimpelen en wel bij het ingewikkeld maken. En voor de maatschappij is dat behoorlijk ongezond.)
@6: Cerridwen,
Dat zal wel, het gaat er mij om wat er daadwerkelijk gebeurt is in plaats van ramingen in de jaren 60 vs. jouw interpratie van gepraat anno nu. En dan valt op dat de werkweek alleen maar korter is geworden, dat er meer in deeltijd gewerkt wordt en dat ook huishoudelijk werk minder tijd kost door technische innovaties.
Vind ik ook! Mijn observaties zijn ook gebaseerd op gezond verstand, dat van mij dan wel te verstaan. Zo kom je echt niet verder.
De rest van je post is niet echt gerelateerd aan het stuk van Bregman. Dat organisaties en processen op allerlei plekken efficiënter en beter ingericht kunnen worden is een open deur van jewelste.
Dat het nuttig is om met dat doel hele banen onder te verdelen in ‘nuttig’ en ‘nutteloos’ voor de maatschappij is volstrekte flauwekul. De meerwaarde zit in het systeem. Jij hebt geen enkele moeite om dat te snappen als het gaat om rechtse Ayn Rand aanhangers die vinden dat de ondernemer als enige echte waarde creëert, en de rest (inclusief overheid en werknemers) daarop parasiteert. Bregman gebruikt precies hetzelfde simplistische frame, maar dan met andere boosdoeners.
@7, de werkweek is helemaal niet korter geworden de laatste tijd, in tegendeel. Adv en bapo en dergelijke regelingen zijn afgeschaft, dus de werkweek is gemiddeld langer geworden (wat je ook van die regelingen mocht vinden – effectief leidt de afschaffing ervan tot langere werkweken.) Ook wordt overwerk steeds normaler gevonden.
Wat Bregman (of eigenlijk Graeder) constateren is dat er destijds allang bleek dat het noodzakelijke werk in steeds minder tijd geregeld kon worden. De basisbehoeften: voedsel, onderdak, infrastructuur en basale zorg zijn te regelen met een redelijk beperkt aantal mensuren. Dus is er in toenemende mate een laag ontstaan die niet zelf meer iets duidelijks doet, maar alleen maar concurreert met anderen. Zij bestaan uitsluitend binnen een zero-sum-situatie, waarbij het geheel niet toeneemt.
Neem de zorgverzekeringen, neem de telecomproviders, neem de energiemarkt: er gaan gigantische hoeveelheden menskracht zitten in het afpakken van elkaars klanten en het verzinnen van misleidende contracten. De totale markt verandert niet wezenlijk (hangt namelijk gewoon af van de demografie), en al die energie gaat heel nadrukkelijk NIET zitten in het verbeteren van de zorg, het oplossen van technische uitdaging rondom energie of het aanleggen van een goed glasvezelnetwerk door Nederland. Nee, allemaal functies die in essentie volkomen zinloos zijn en alleen maar bestaan omdat ze elkaar in stand houden. Je zou ze zo kunnen schrappen en dat zou op geen enkele manier iets uitmaken: de reele economie zou er niet door veranderen (er wordt immers niets gecreeerd, alleen verplaatst), de kwaliteit van de producten zou er niet door veranderen: ergo, zinloos.
@8:
Aangenomen dat het klopt wat je zegt (daar ben ik namelijk zeker niet van overtuigd), dan nog is dat niet op dezelfde tijdsschaal als waar Bregman het over heeft.
En wie gaat er bepalen welk werk ‘noodzakelijk’ is en welk werk niet? En ga je dat dan opleggen?
Daar ga je nooit uitkomen. Neem de vuilnisman. Is dat noodzakelijk werk? Zoals het nu is ingericht (systeem!) wel. Als we allemaal een vuilverbrander in onze achtertuin zouden hebben die energie teruggeeft, dan niet. En hoe ga je van te voren bedenken dat het ‘noodzakelijk’ is om een ander systeem te bedenken waarvoor iemand werk moet verzetten?
Dat allemaal willen micromanagen brengt ons echt niet verder, en daar worden we echt niet gelukkig van. Er zit een enorme motivator en energie in de mogelijkheid geld te verdienen. Daar zit ook ‘verspilling’ tussen, uiteraard, maar is dat erg? Geld moet rollen, de een zijn uitgaven is de ander zijn inkomsten.
Je noemt de zorgverzekeraars en de telecomsector. Die zijn niet perfect, maar het is niet zo dat ze geen waarde creëren. Gezegend het land met een zorgverzekering voor iedereen en een smartphone met supersnel internet en landelijke dekking tegen lage kosten binnen handbereik, zoals Nederland dat is.
Nee, ik ga dat niet opleggen. Ik ga hopen dat mensen zichzelf eens wat kritischer gaan afvragen waarom ze bepaald werk doen. En of ze dat werk dusdanig waardevol vinden dat ze het nog steeds zouden doen als ze er niet van afhankelijk zijn voor hun bestaan.
Dat is het intrigerende: we zitten in een patstelling. Het belang van werk definieren we in economische cijfers, en de economische cijfers definieren we als werk, maar waarom we dat werk zouden willen is onduidelijk.
En dus is het een situatie waarin bezigheidstherapie gecreeerd wordt – voor iedereen individueel is het voordeliger om te doen alsof je iets toevoegt, terwijl we er als systeem als geheel op verliezen, omdat al die tijd, energie, ervaring, menskracht en innovatie niet wordt ingezet voor dingen die het welzijn van mensen bevorderen, maar voor onderlinge concurrentie.
Wat betreft de zorgverzekering: die is in principe al een abstractie – het gaat uiteindelijk niet om de verzekering maar om de zorg. We moeten die abstracties lekprikken. En al die mensen lekker de vrijheid geven om te doen wat ze willen. Daar worden we allemaal veel gelukkiger van.
(Verder: keurig gereframed. Ik noem heel nadrukkelijk juist de concurrentie tussen de providers of zorgverzekeraars als voorbeeld van zaken die niet leiden tot een beter totaal omdat die energie uitsluitend gaat zitten in het elkaar beconcurreren en het ondoorzichtig en misleidend maken van de aanbiedingen, allemaal energie dus de juist NIET gaat zitten in betere zorg of een beter netwerk. Dat verdraai je opzettelijk tot het wel in je straatje past, ook al weet je dat het onjuist is.)
@9: Dat telecom voorbeeld is ook perfect framing: steevast komt er wel een reageerder met: “vroeger in de jaren 80 moest je wel 2 weken wachten op een nieuwe telefoon” Ja dus? Precies wat Inca zegt: je hebt wel keuze maar no way dat je en rationeel keuze kan maken met die enorme wirwar aan abos en pre-paids en weet ik wat nog meer. Kleine lettertjes en opzettelijk zo geconstrueerd dat de verschillende aanbiedingen niet met elkaar te vergelijken zijn. En dan dat enorme aanbod aan mobieltjes.. ze bellen en instagrammen allemaal wat ze nu wezenlijk verschillen van elkaar? Ik denk dat je echt kan afvragen in hoeverre we nu zijn opgeschoten. Ten tijde van KPN had NL ook een goed werkende telecom infrastructuur dus al die DDR-vergelijkingen zijn echt kul. Ja maar ja maar naar buitenland bellen was super duur, uh ja en nu ook niet met je vaste lijn maar ga es, zoals de meesten,bellen en data pompen in het buitenland met je smartpheun….
@11: Eens. Wat is de extra welvaart aan een hele rij shampoo’s bij de Albert Heijn? Waarom moet men kiezen tussen 80 verschillende haartypen en merken? Totale kolder natuurlijk. Die zooi mag best verdwijnen van mij, net als de lui die mensen zo gek krijgen zich daar mee bezig te houden.
De wereld wordt er alleen maar mooier op, zonder al die overbodige rommel.
@11: Tsja die keuzestres, het is toch wat. Het gevoel dat je niet de aller, allerbeste deal eruit gesleept hebt, en dat iemand anders dat wel heeft, het houdt de wereld draaiend.
In Afrika snappen ze overigens wel de meerwaarde van de smartphone ten opzichte van de vaste lijn.
Ten tijde van KPN had Nederland een goedwerkende infrastructuur die nu volstrekt achterhaald zou zijn.
Het blijft erg aantrekkelijk: je eigen voorkeuren projecteren op anderen. Ik geef zelf vrij weinig om spullen, maar heb er geen probleem mee als anderen dat wel doen.
@13 Ten tijde van KPN had Nederland een goedwerkende infrastructuur die nu volstrekt achterhaald zou zijn.
Al die oude koperlijnen hebben anders ervoor gezorgd dat we op de zesde plaats staan qua percentage breedband per hoofd van de bevolking. Om maar niet te spreken van de gigantische glasvezelnetwerken die nog onderbenut worden.
@13, weer die misleiding he!
Terwijl dat nadrukkelijk niet het punt was dat McLovin maakte, die had het namelijk over het verschil tussen de 30.000 verschillende smartphones onderling. Waarbij het meestal gaat om volstrekt marginale verschillen. Puur bedoeld als strategie om ‘normale’ marktwerking (waarbij goede producten boven komen drijven) te saboteren – niet omdat het wat toevoegt.
En nog een misleiding over de infrastructuur terwijl ik nadrukkelijk zeg (2 keer inmiddels al) dat het niet gaat om infrastructuur. Denk aan dochterondernemingen, virtuele providers of de talloze abonnementen binnen een provider, met zo ingewikkeld mogelijke constructies om de kosten onduidelijk en onvoorspelbaar te houden (kleine variaties in gedrag leiden tot grote verschillen in telefoonrekening.) Dat is te verklaren vanuit een systeem waar iedereen binnen een redelijk vaste markt moet concurreren, maar heeft niets te maken met infrastructuur.
Dus sorry, nee.
@3: “Bregman noemt communicatiemedewerkers van de gemeente Amsterdam als nutteloos, een onbeschrijfelijke kortzichtigheid dat je denkt dat het niet uit zou maken als Amsterdam zou stoppen met communiceren met zijn burgers”
– Die modieuze communicatiemedewerkers is iets van de laatste jaren, daarvoor werd gewoon direct gecommuniceerd. Met zo’n tussenlaag van communicatiemedewerkers zonder inhoudelijke kennis vergroot de afstand tot de burgers slechts.
Bregman heeft het over verplaatsen, opblazen zou treffender zijn, het toevoegen van meer banen niet alleen nutteloos maar ook hinderlijk en kostbaar. De vele managerslagen zijn ook zo’n voorbeeld.
Of neem het subsidietheater, waarbij ambtenaren steeds weer regels toevoegen om mazen in de regeling te dichten of nog weer uitzonderingen mogelijk te maken. Zo’n ondoorgrondelijke regeling lokt weer de subsidiebureau’s uit om subsidieaanvragen te schrijven voor het vergaren van een zo groot mogelijk bedrag
“Kortom, er lijkt dus iets mis te gaan binnen ons kapitalistisch systeem. Maar is dat ook zo?
Helaas niet. Een kapitalistisch systeem, zo valt af te leiden uit het stuk van Bregman, is immers vooral gericht op het maken van winst en pas in latere instantie op het creëren van waarde.
En het zou natuurlijk goed zijn wanneer meer mensen – *kuch* bijvoorbeeld in Den Haag *kuch* – zich zouden realiseren dat winst en waarde niet hetzelfde zijn.”
Lijkt me een hele goede conclusie, waar meer mensen goed over na zouden moeten denken.
Verder over Bregman: het is niet voor niets dat hij ‘utopische’ ideeën heeft. Die hoeven niet direct realiseerbaar te zijn of helemaal te kloppen. Zijn soms wat extreem. Maar hij zet wel aan tot denken.
Laatste reactie op deze ooit leuke opiniepagina . Nu een soort tragische Joop.nl
Wat een niveau
Tot ooit
Er is zo’n scene uit één van de Hitchhiker’s Guide delen waarin een nieuwe Aarde wordt opgestart met alleen mensen met een nutteloos beroep. Dus marketingmanagers, belastingadviseurs, dameskappers etc. Hilarisch.