In een serie van zes artikelen presenteren we de nieuwe politieke partijen. Waar komen ze vandaan? Wie zijn de mensen achter de partij? We geven historische duiding en deden bizarre ontdekkingen. En voor wie in het stemhokje eens een nieuwe politieke keuze wil maken, eindigen we de serie met Sargasso’s stemadvies. Vandaag deel 3: hoe nieuwe partijen de kloof tussen burger en politiek denken te overbruggen.
De huidige nieuwe politieke partijen komen zonder uitzondering voort uit onvrede over hoe de gevestigde partijen politiek bedrijven. Twee opvattingen spelen daarbij een rol: politici luisteren slecht en de invloed van de burger is, afgezien van de verkiezingen, minimaal. Hoe denken de nieuwe partijen daar verandering in te brengen?
Van de elf nieuwe partijen besteden er vijf aandacht aan hoe een nieuwe democratie er in hun optiek uit zou moeten zien.
Opvallende tegenvallers
Eerst drie partijen die het opvallend af laten weten qua visie op die nieuwe democratie:
Van de Politieke Partij NXD is nog steeds niets bekend. Er is nog nergens een programma gesignaleerd. De partij doet in slechts één kieskring mee (Amsterdam), dus valt er ook geen concrete politieke vernieuwing van te verwachten.
Het Democratisch Politiek Keerpunt (DPK) vermeldt niets concreets over politieke en bestuurlijke vernieuwing. Dat is enigszins merkwaardig, omdat in deze partij TON (Trots op Nederland) en de OBP (Onafhankelijke Burger Partij) zijn gefuseerd.
Van de erfenis van Verdonk, een open partij waar de burger via internet kan bijdragen aan de vorming van het programma, is niets terug te vinden. Ook is er geen enkele paragraaf te vinden, waarin Hero Brinkmans ideeën over een democratisch georganiseerde partij zijn uitgewerkt. Vreemd, want dat onderwerp was nu juist één van de redenen waarom Brinkman uit de PVV is gestapt.
De Libertarische Partij (LP) heeft ook geen specifieke opmerkingen over dit onderwerp in haar programma of kernpunten staan. Hooguit kan het basisprincipe van deze partij hier leidraad zijn: een zo kleine en minst bemoeizuchtige overheid.
Politiek bestuur.
Drie partijen doen slechts voorstellen het huidige politieke bestuur te veranderen.
50PLUS
De partij wil de Eerste Kamer afschaffen en de Tweede Kamer van 150 naar 100 leden terugbrengen. De partij is ook voor een rechtsreeks gekozen burgemeester en Commissaris van de Koningin. Standpunten die we ook enkele gevestigde partijen huldigen.
Het programma van 50PLUS bevat wel drie opvallende voorstellen:
1) Een andere opzet van de gemeenteraadsverkiezingen. Om die verkiezingen over lokale politiek te laten gaan en niet over de landelijke politiek, worden deze verkiezingen niet meer in alle gemeenten op dezelfde dag gehouden maar alfabetisch in 26 opeenvolgende weken. (Dus Amsterdam in week 1 en Zaanstad in week 26).
2) Indien de helft van de bij de laatste verkiezingen opgekomen kiezers dit wil, komen er nieuwe tussentijdse verkiezingen. Dat geldt zowel voor de Tweede Kamer, de Provincie als voor de gemeenten.
3) Om de slagkracht van de regering en het parlement te vergroten komt er een kiesdrempel van 3 procent.
Als deze voorstellen nu al werkelijkheid zouden zijn, dan zou 50PLUS haar zetel in de Eerste Kamer echter onmiddellijk moeten opgeven. Dankzij 2,36 procent van de stemmen wist de partij de zetel te halen bij de Provinciale Statenverkiezingen van 2011.
Anti Europa Partij
Deze partij volstaat met de opmerking dat er bezuinigd moet worden op parlement (van 150 naar 100 zetels). Ook al is op de website het geklaag over de gevestigde politiek niet van de lucht, er wordt geen woord besteed aan ideeën over de aard en vorm van bestuur en de invloed van burgers.
Liberaal Democratische Partij (LibDem)
Deze partij is in één alinea klaar met haar ideeën over het overheidsbestuur: “De overheid is er voor de burger en niet andersom. Dat houdt in dat besluiten op ieder niveau – gemeente, provincie, Rijk, Europese Unie – op een open, democratische manier genomen worden. Dat houdt tevens in dat de overheid zich dienstbaar opstelt”.
Participatiedemocratie
De overige vijf nieuwe partijen gaan veel verder. Het sleutelwoord is ‘participatiedemocratie’, waarin meer activiteit en meer verantwoordelijkheid bij de burgers wordt gelegd. Ter illustratie:
Partij voor Mens en Spirit (MenS)
De partij zegt voor een democratie te staan, waarin de burger op directe en actieve wijze participeert. Via burgerfora en referenda moet de burger directe invloed op de besluitvorming kunnen krijgen.
De partij zelf is echter traditioneel georganiseerd in een landelijke afdeling en lokale afdelingen. Het partijbestuur wordt gecontroleerd door de algemene ledenvergadering.
Nederland Lokaal
De partij wil af van “landelijke politieke partijen, die vaak met een heel kleine groep leden de lokale politiek beheersen” en herinnert aan de tijden dat Nederland een federalistisch bestuur kende. De tijd waarin “Friezen en Hollanders, Zeeuwen en Brabanders en alle andere inwoners stap voor stap het nut van samenwerking ontdekt en ontwikkeld hebben”, aldus het manifest van Nederland Lokaal.
Volgens Nederland Lokaal bewijst het succes van de meer dan 600 lokale partijen dat “we de democratie echt opnieuw uit kunnen vinden. Maar dan de echte democratie, niet de institutionele variant met partijen die een keer in de vier jaar beloften doen waarvan ze zelf al weten dat ze dat niet waar kunnen maken”.
Evenals 50PLUS is Nederland Lokaal voor een gekozen burgemeester en een andere organisatie van de gemeenteraadsverkiezingen. Gemeenten zouden de mogelijkheid moeten krijgen om hun eigen verkiezingen uit te schrijven, net zoals de Tweede Kamer, binnen een bepaalde termijn dan wel na het vallen van het college.
Verder wil de partij bij alle regeringsvoorstellen onderzoeken of een zaak overgelaten kan worden aan het lokale bestuur. Onder voorwaarde dat er niet wordt beknot op financiële middelen en beleidsruimte.
Netwerk-democratie
Voordat partijen de kandidatenlijsten inleverden bij de Kiesraad, onderzochten verschillende partijen op welke manier ze samen de verkiezingen in konden gaan.
Het leidde ertoe dat leden van de partijen Nieuw Nederland, Partij ONS en ODVN nu op de kandidatenlijst van de Partij voor de Toekomst (PvdT) staan. Eerder was op de website te zien dat ook De Groenen zich oriënteerde op samenwerking. De Groenen had een voorkeur voor een gezamenlijk lijst, zoals in 2006 toen De Groenen met diverse andere kleine partijen onder de naam Lijst 14, ook wel Lijst Poortman genoemd, naar de toenmalige Groenenlijsttrekker.
Otto ter Haar, de huidige voorzitter van De Groenen, verklaarde in antwoord op vragen van Sargasso dat “een gezamenlijke lijst Partij van de Toekomst/De Groenen was onbespreekbaar voor de PvdT. Daar is ons initiatief tot samenwerking op stuk gelopen”.
Ook besprekingen met Mens en Spirit, de Piratenpartij en de SOPN liepen op niets uit, omdat de politiek inhoudelijke verschillente groot bleken. “Afgezien daarvan stond ook de SOPN niet open voor een gezamenlijke lijst”, aldus Ter Haar.
De partijen Nieuw Nederland, Partij ONS en ODVN vonden een grotere kans op verkiesbaarheid blijkbaar belangrijker dan vermelding van de eigen partijnaam op een kieslijst en zijn nu kandidaat voor de Partij van de Toekomst.
Partij van de Toekomst (PvdT)
De partij afficheert zich als “een netwerk van partijen en maatschappelijke bewegingen”.
Een bonte verzameling organisaties worden opgevoerd op de netwerklijst van de PvdT. Van het Platform voor Integrale Politiek, opgericht door Hanneke Bijl, nummer twee op de kandidatenlijst van de SOPN, tot Lokalos.nl, steunpunt voor lokale partijen, opgericht door Jeroen Kemna, penningmeester van Nederland Lokaal. Van het Henry George & Edward Bellamy Institute, opgericht door Paul Freriks, bestuurslid van De Groenen, tot het Kenniscentrum ONS Nederland, verbonden aan de door Henrick Fabius opgerichte partij ONS, die drie zetels heeft in de gemeenteraad Noordoostpolder.
Fabius staat nummer vier op de lijst van de PvdT en is tevens voorzitter van Nieuw Nederland.
Een zeer brede partij dus, die ook “de burgers meer verantwoordelijkheid en meer stem geven in de politieke besluitvorming: een nieuwe democratie”. Via een forum en themagroepen kunnen mensen oplossingen aandragen voor bestaande problemen. Als uit een online referendum blijkt dat er een 70 procent draagvlak is, wil de partij de oplossing in de Tweede kamer aan de orde stellen.
Digitale democratie
In andere varianten komen on-line referenda als middel tot burgerparticipatie ook voor bij de Piratenpatij en de SOPN.
Piratenpartij
“Wij zijn de eerste en vooralsnog enige partij die de kracht van het internet gebruikt om het democratisch bestel weer te laten functioneren zoals Thorbecke het in 1848 bedoelde”, schrijven de Piraten in hun partijprogramma.
Ook met het Liquid Feedsysteem kunnen mensen ideeën en oplossingen aandragen, waarover na discussie en aanpassingen kan worden gestemd. Leden die zichzelf niet kundig genoeg achten om aan stemming deel te nemen, kunnen hun stem delegeren aan iemand die zij wel ter zake kundig vinden.
Pas als tien procent van de deelnemers een voorstel steunt, wordt het in behandeling genomen om na discussie ter stemming te brengen. Bij meerderheid der stemmen wordt het voorstel aangenomen.
De eigen organisatie van de Piratenpartij is zo ingericht dat het wel op de marine lijkt. Ook piraten kennen een admiraliteit en een scheepsraad. De formele organisatie is nodig, omdat anders niet aan de verkiezingen deelgenomen kan worden. De spelregels van de Kieswet zitten een ander organisatiemodel dus in de weg.
De SOPN
“Is het niet raar dat we wel onze belastingzaken via het internet kunnen regelen, en ook diverse overheidsdiensten kunnen afnemen, maar dat we deze technologie niet aanwenden om een stem te hebben in maatschappelijke besluitvormingsprocessen?”, vraagt de SOPN in haar partijprogramma.
Ook de SOPN zal met haar leden communiceren over alle belangrijke beslissingen. Bijzonderheid: als bij de raadpleging blijkt dat 20 procent tegen is en 80 procent voor, dan zullen de SOPN-kamerleden ook in die verhouding stemmen in het parlement.
Verder wil ook de SOPN de Eerste Kamer afschaffen en stelt de partij een drastische wijziging van het kiesrecht voor: Kiesrecht op basis van woonplaats en niet op basis van nationaliteit. De SOPN vindt dat iedereen die hier woont en belasting betaalt ook het recht heeft om te bepalen wat er in hun woon- en werkomgeving gebeurt.
Werkbare participatie?
Vijf van de elf nieuwe partijen staan een nieuwe democratie voor, met directe invloed van de leden of de kiezers. Als met name de PvdT, de Piratenpartij en de SOPN daadwerkelijk in praktijk gaan brengen wat ze beloven, dan kunnen de leden en/of de kiezers de overige punten uit de partijprogramma’s naar hun hand zetten. Lopen deze partijen hiermee niet het risico even zwevende partijen te worden als gevestigde partijen die hard op zoek zijn naar een herijking van hun koers?
Reacties (22)
Welke criteria worden eigenlijk gesteld aan een “nieuwe politieke partij”? Want ik zie hier meerdere partijen genoemd worden die ouder zijn dan een aantal partijen die momenteel in de 2e Kamer zitten, maar niet genoemd worden in deze opsomming. Ik denk bv. aan een Libertarische Partij, die ouder is dan de CU, of de Groenen, ouder dan Groenlinks, of de PvdT, ouder dan de PVV.
Als ik dat lijstje zo ‘es doorneem, worden er inderdaad weinig criteria gesteld. Ook die Libertarische partij, welke je noemt, toont daarin een bevestiging.
Daarbij opmerkende dat SOPN toch wel de meest hilarische is. Ik ga nu even aandelen alumium en lood scoren, brb.
@001: Klopt, sommigen gaan al wat langer mee. In deze serie bedoelen we partijen die niet in de Tweede Kamer zitten. De genoemde partijen hebben nooit een zetel in de Tweede Kamer gehaald. De Groenen hebben alleen lokaal wel eens wat succes gehad.
Klopt, misschien niet helemaal zuiver, maar met “nieuwe” bedoelen we in deze serie partijen die niet in de Tweede Kamer zitten.
De partijen die je noemt hebben nooit een zetel in de Tweede Kamer gehaald en hebben, voor zover ik uit mijn hoofd weet, eerder maar 1x meegedaan aan de Kamerverkiezingen.
Dat idee van kieskringen is eigenlijk heel raar. Een inwoner van Sint Eustatius kan nu dus niet stemmen op de Piratenpartij. Waarom eigenlijk niet? Is dat wel democratisch?
Overigens, de inwoners van Caribisch Nederland hebben ook al niet mogen stemmen voor de Provinciale Staten, en hebben dus geen indirecte invloed kunnen uitoefenen op de Eerste Kamer. Dat lijkt me ook niet democratisch…
Dan had de piratenpartij maar meer dan 30 handtekeningen op Sint Eustatius moeten verzamelen. Als ze dat niet lukt, jammer, maar er zijn gelukkig veel meer stemmers op het Nederlandse vaste land.
Er zijn 19 kieskringen in Europees Nederland. Dat is grofweg net iets minder dan 1 miljoen personen per kieskring. Kieskring 20 is Caribisch Nederland (Bonaire, Saba en Sint Eustatius) en bestaat uit 20.000 inwoners. Een beetje scheve verhouding, lijkt me.
En daarnaast vind ik het vreemd dat je in deze moderne tijd kiesbiljetten per kiesdistrict hebt. Je mag tegenwoordig stemmen op een willekeurig stembureau, maar dat betekent dus wel dat je niet overal op dezelfde partijen kunt stemmen. Dat is toch raar? Het zijn toch landelijke verkiezingen?
Bij de Kiesraad staat een publicatie die adviseert de kieskringen op te heffen: http://www.kiesraad.nl/advies_publicatie/kieskringen
Voor zover ik weet is het de regering die dwarsligt. Misschien zijn er ook zittende partijen die graag bureaucratische belemmeringen in stand willen houden voor nieuwe concurrenten.
Helaas.
De IQ-Partij mist.
De enige partij die waarlijk grenzen verlegt.
http://www.beo.kiddds.org/beo-aktuell-ga6-challenge-oilindustry_nl.htm
Ja, een stem voor de IQ-partij is een uitdaging en een aanval tegen de olie-industrie. Dat dat vooral even vooraf duidelijk is. En iets met een draak (drake?) van een compjoeter, maar het hoe of wat is mij nog niet helemaal duidelijk.
Om een onduidelijke reden krijg ik het beeld van Geert, Martin, Machiel, Richard, Floor en Hero op een terrasje niet uit m’n hoofd.
Toch lijkt het platform van deze partij me getuigen van een behoorlijk gebrek aan realiteitszin. 30 miljard afnemen van Shell om bezuinigingen overbodig te maken. Hoe sympathiek ik het plan ook vind, dat krijgen ze natuurlijk nooit van z’n leven voor elkaar. Als de Nederlandse staat dat echt voornemens zou zijn leidt dat tot ellenlange gerechtelijke procedures en zal Shell mocht het uiteindelijk echt zo ver komen dat dit door de rechter goedgekeurd wordt haar hele kapitaal naar het buitenland verplaatsen om het veilig te stellen.
Nee, erg onwaarschijnlijk dat de plannen van de IQ-partij zouden zijn geslaagd.
Shell krijgt jaarlijks 7 miljard winst uit het gasveld in Slochteren.
Daar hoeven ze niets anders voor te doen dan de lobby contacten in den haag warm te houden.
Maar het eenmalige karakter van de actie van de IQ partij, is niet slim en ook niet duurzaam
Beter is het idee van die andere minipartij, GroenLinks, ga de belasting vergroenen.
De IQ-partij doet helemaal niet mee deze verkiezingen, mist dus terecht in het overzicht.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2006 heeft het congres van De Groenen steun aan Lijst 14 van de hand gewezen. Leden van De Groenen die toch op die lijst wilden staan deden dat op persoonlijke titel.
Mens en Spirit en de Piratenpartij hadden dit jaar geen belangstelling in samenwerking met De Groenen. Er zijn geen besprekingen gevoerd.
Okee, geen besprekingen. In je mail in antwoord op onze vragen stond: “Mens en Spirit en de Piratenpartij hadden geen belangstelling in samenwerking met De Groenen“.
Ik maakt er daaruit op dat er in ieder geval contact moet zijn geweest. Als dat het enige “besprekinkje” is geweest, dan suggereert de formulering in het artikel inderdaad te veel. Waarvoor excuses.
Heb je overigens een verklaring voor het feit dat een bestuurslid van De Groenen op de website van Nieuw Nederland wordt genoemd als “adviserend bestuurslid” van die partij, die in zoverre is samen gegaan met de Partij van de Toekomst dat prominente leden van NN op de lijst van PvdT staan? En wiens ‘Henry George & Edward Bellamy Institute’ op het netwerklijstje van de PvdT staat?
Een vraag die we misschien beter aan de PvdT kunnen stellen, en dat gaan we ook doen. Nu lijkt het erop dat de PvdT alleen geïnteresseeerd is netwerkpartners, als die in te lijven zijn bij de PvdT. Ik begrijp goed dat De Groenen dat wat te ver gaat. Samenwerking is leuk, maar niet ten koste van alles.
Nadat het overleg tussen PvdT en De Groenen was gestaakt omdat er geen overeenstemming was over een gezamenlijke lijst heeft de PvdT mij nog persoonlijk benaderd om te kandideren op de lijst PvdT. Dit heb ik van de hand gewezen. De PvdT probeerde De Groenen in te lijven en stond niet open voor samenwerking op basis van gelijkwaardigheid.
Ik heb telefonisch gesproken met Erik Schampers, woordvoerder en nummer twee op de lijst van de PvdT. Hij zei dat als De Groenen specifiek in de naamgeving vermeld zou worden, de andere partijen ook het rewcht zouden hebben hun naam op de lijst te krijgen. Dat vindt de PvdT uiteraard geen werkbare oplossing. Een blanco lijst, ofwel een lijst met alleen een nummer zag de PvdT ook niet zitten. Volgens Schampers waren De Groenen toen niet bereid verder te onderhandelen.
Ik heb twee keer met Erik Schampers gesproken, 25 mei en 2 juni. In beide gevallen waren alleen de PvdT (in oprichting) en De Groenen vertegenwoordigd. Nederland 3.0 is niet geregistreerd bij de Kiesraad (Register Tweede Kamer). Partij ONS kwam pas in beeld toen De Groenen al was afgehaakt. De vraag of De Groenen met Partij ONS in zee had gewild is niet aan de orde geweest. Het had in principe wel gekund met de combinatie PvdT/De Groenen/Partij ONS. Waarom Erik Schampers dat “uiteraard geen werkbare oplossing” vindt is mij onduidelijk. Hij heeft daarmee een blokkade opgeworpen die geen perspectief bood voor verder onderhandelen.
Een praktisch puntje zou dan zijn geweest dat er geen lijstnamen mogen voorkomen met meer dan 35 lettertekens. PvdT zou vast en zeker de volledige naam gespeld willen zien. Dan wordt de vraag wie wat inlevert aan “identiteit”.
Veel belangrijker vraag blijft waarom sommige partijen de aanduiding op de kieslijst een groter breekpunt vinden, dan de inhoudelijke programmapunten.
Het principiële antwoord op deze belangrijke vraag is dat De Groenen als uitgangspunt heeft dat alle mensen gelijkwaardig zijn en ook als zodanig moeten worden behandeld (statuten De Groenen). Dit eisen we ook van de partijen met wie we samenwerken. De PvdT was daar niet toe bereid.
Over onder meer de Piratenpartij stel je de retorische vraag (neem ik aan) of deze vanwege de invloed van de leden niet het risico loopt een zwevende partij te worden als de gevestigde partijen.
Om deel te nemen aan het liquid feed systeem moet je minimaal een maand lid zijn, en neemt je invloed toe naarmate je actiever bent. Mijn inschatting is dat mensen die daadwerkelijk zo politiek actief zijn dat ze zich veel laten zien op een dergelijk systeem waarschijnlijk standvastiger zullen zijn in hun politieke opvattingen dan leden die op een congresje moeten besluiten of we wel of niet de oorlog aan Afghanistan moeten verklaren, of dat samenwerken met De Grote Blonde Brulboei bij de filosofie van de partij past.
Ik hoop persoonlijk op een doorbraak van de Piraten, om te zien of ze daadwerkelijk een verfrissend alternatief zullen zijn die een stem kan geven aan mensen en opvattingen die tot dusverre niet of nauwelijks aan de orde kwamen.
Jouw inschatting wordt gedeeld door de partijen die de invloed van leden en burgers willen vergroten. Op verschillende manieren willen sommige partijen dat ook bewaken, door voorwaarden te stellen aan deelname aan de discussie- en stemsystemen.
Gemotiveerde kiezers zulen daar weinig moeite mee hebben, neem ik aan. Maar zou de “luie” zwevende kiezer niet liever een paar heldere standpunten willen zien, om te bepalen of een partij hun stem waard is?
Nu hebben die nieuwe partijen ook wel een rijtje standpunten. Maar onduidelijk is welke nog ter discussie staan en/of welke door hun voorgestelde systemen tot stand zijn gekomen. Zo weet een argeloze kiezer niet of zo’n systeem ook echt werkt.
Van de Piratenpartij zou je mogen verwachten dat hun huidige standpunten zo tot stand zijn gekomen, omdat ze het Liquid Feedsysteem al eenn poosje gebruiken, ook al is dat volgens de partij nog voor verbetering vatbaar.
Van de andere partijen weten we het niet omdat het daar nog voorstellen zijn die nog amper tot niet in praktijk zijn gebracht. Een stem op die partijen is dus een stem op een experiment. Dat kan de moeite waard zijn, maar ik denk dat er weinig kiezers op dit moment voor experimenten zijn te motiveren.