Het verhaal gaat dat er van die types zijn die hun kont afvegen met briefjes van honderd. Die types hebben een probleem: hun wc-papier is op. Dat is erg vervelend, maar gelukkig voor hen zijn er de redders in nood.
“De kosten van de crisis zijn door de overheid voorgeschoten en dat gaan we terugdraaien”, sprak Rutte, toen hij aankondigde een graai in onze koopkracht te zullen doen. De premier na hem mag dan kijken of hij ‘dit prachtige geld terug gaat geven aan de hardwerkende burgers’.
De overheid heeft aardig wat voorgeschoten en een groot deel is terugbetaald door ING, SNS Reaal en Aegon. Alleen de ABN Amro heeft een terugbetalingsachterstand. Natuurlijk vreest de bank de deurwaarder, dus treft Gerrit Zalm zijn maatregelen. Hij incasseert 864 miljoen winst over het eerste half jaar en gaat 1500 banen via gedwongen ontslag saneren. De komende jaren schrapt de bank 2350 arbeidsplaatsen.
Rutte legt alvast beslag op onze koopkracht om ook deze kosten van de crisis op te vangen. De daadkracht en samenwerking van overheid en bedrijfsleven loopt in ieder geval een stuk beter dan de economie.
Alle staatssteun ten spijt, lijkt een nieuwe crisis op komst. Het lijkt wel of Marx zijn posthume gelijk krijgt, stond in GC’s Quote van zondag. Populair gezegd: het systeem deugt niet en heeft het verval ingebakken. Wat je ook doet om het te redden, uiteindelijk stort het toch in. Volgens critici zijn de maatregelen om ons uit de crisis te redden, niet meer dan een “verpleeghuisconstructie”. Een pilletje hier, een pleister daar, de patiënt overlijdt toch. Het economisch stelsel zou drastisch op de schop moeten.
Dat is voer voor deskundigen. Ik zeg wel eens: als geld het probleem is, schaf dan het geld af. Waarna de deskundigen de vloer aangeven met deze huis-tuin- en keukenwetenschap. Misschien hoeft het hele stelsel niet vervangen ter worden, maar zijn een paar kleine wijzigingen genoeg om de boel niet te laten ontsporen.
Ik doel dan niet op de reparaties die de overheid uitvoert. Met staatssteun, een gedragscode voor bonusvretende bankiers, de Balkenendenorm voor bobo’s in de non-profit sector, bezuinigingen verkopen als stimuleringsmaatregelen voor de economie, zijn de weeffouten in het systeem nog niet weggewerkt. Eén van die weeffouten is het geld. Natuurlijk is geld zelf niet het probleem, maar wat mensen ermee doen. Zolang mensen geld verdienen en het weer uitgeven, is er niet zoveel aan de hand. Zodra geld wordt onttrokken aan die circulatie, gaat het mis. Er staat niet voor niets straf op diefstal.
Een kleine wijziging in het stelsel zou kunnen voorkomen dat geld wordt onttrokken aan de samenleving. Dat principe moet ook hard-core kapitalisten aanspreken. Zij klagen immers over het vele geld dat in zaken wordt gestoken waar de maatschappij niets voor terugkrijgt? Kunstsubsidies en uitkeringen zien ze als waardeloze geldsmijterij, in tegenstelling tot staatssteun voor het bedrijfsleven en WW om werktijdverkorting te financieren.
Ter redding van onze prachtige economie twee voorbeeldjes van geldontrekkerij, waar eens een eind aan kan worden gemaakt.
Voorbeeld 1: Geld uitgeven aan gokken. Anders gezegd: geld besteden in de hoop er meer geld voor terug te zien. Zolang het via de Staatsloterij gaat, wordt het geld tenminste nog besteed aan een goed doel. Maar de hele aandelenhandel is een raadsel. Zodra er iets negatiefs in het jaarverslag van een bedrijf staat of er roept iemand ‘crisis!’, ontstaat er paniek en is een aandeel veel minder waard. Iemand die er duizend euro voor heeft betaald, is het grootste deel kwijt. Weg geld.
In plaats van speculeren, zou men het geld ook kunnen besteden aan zaken die we hard nodig hebben. Speculatie zou gelijk gesteld moeten worden aan diefstal.
Tweede voorbeeld: Waarom zou iemand geld mogen besteden aan de aanleg van een zwembad, waar hij vervolgens nauwelijks gebruik van maakt, omdat hij zo hard moet werken? Geld besteden aan zaken, die leuk staan bij je huis, maar amper worden gebruikt, is geld weggooien als water.
Iedereen doet dat wel eens. Elk huis kent prullaria waar niet naar wordt omgekeken. Betaald met ‘doelloos geld’. Geld uitgeven aan luxe zaken waar geen gebruik van wordt gemaakt, zou eveneens tot diefstal van de samenleving gerekend moeten worden. Met dat geld had menig openbaar zwembad geopend kunnen blijven.
Reacties (22)
Oplossing twee vind ik uitermate goed. Het gaat zinloze bestedingen tegen en kan dus beter gebruikt worden. Het hebben van een eigen zwembad is ook nog eens zeer milieuonvriendelijk en een verspilling van water naar mijn mening.
Het probleem bij voorbeeld 1 is nog graadje erger. Er zijn zelfs mensen die verdienen aan dalende aandeelkoersen omdat er iets negatiefs geroepen wordt. Dus ook tijdens deze crisis hun zakken vullen. Dat is diefstal in het kwadraat naar mijn mening. Al die rare put en andere opties die geen enkel materieel onderpand hebben de wereld uit!
En een 100% belasting op koerswinsten van meer dan de 2 a 3% boven de inflatie.
Glass-Steagall en Bretton-Woods zijn zomaar gedachten die in mij opkomen.
@3: Niet alleen in jouw gedachten. Sarkozy, Obama en Papandreou dachten ook al aan een Bretton-Woods revival.
Glas-Steagall en Breton-Woods mogen ooit even geholpen hebben, toch ziten we nu weer met de gebakken peren. Hoe ziu een hededndaagse en succesvolle Breton-Woods er dan nu uit moeten zien?
Karl Marx en co beweerden al in 1848 dat het kaptitalisme op sterven na dood was. Het is nog steeds ”alive and kicking”. Ik bedoel hoe vervelend de euro en andere crises ook zijn, ze zijn absoluut niets vergeleken met de echte depressie van de 30tiger jaren. We zijn met zijn allen nog nooit zo rijk, gezond, tevreden en gelukkig geweest. Als historici over 100 jaar terug kijken op deze tijd zullen ze het de 2e Gouden Eeuw noemen. Laten we proberen om de ”shit” in perspectief te zien. Het is slechts 1 van de vele crises die inherent zijn aan een kapitalitisch systeem. Maar het systeem werkt. Ellende, echte uitzichtloze ellende is alleen daar waar het kapitalisme geen kans krijgt om te laten zien dat de vrije markt economie de slechts denkbare manier is om een economie in te richten op alle andere manieren na.
” Als historici over 100 jaar terug kijken op deze tijd zullen ze het de 2e Gouden Eeuw noemen.”
Sweet dreams. Zolang financiële wereld niet aan strengere regels worden onderwerpen en zo ondoorzichtig blijft als erwtensoep, zie ik die economie zich niet 1 2 3 stabiel blijven ontwikkelen. Misschien is het verwachtingspatroon wel te hoog; economie blijft niet elk decennium op een even hoog peil groeien.
@5: Je relativering is wel op zijn plaats. Alleen begrijp ik je laatste zin niet (“Ellende, echte uitzichtloze ellende is alleen daar waar het kapitalisme geen kans krijgt om te laten zien dat de vrije markt economie de slechts denkbare manier is om een economie in te richten op alle andere manieren na”).
Ik ben van mening dat er plekken op deez’ aardkloot zijn waar het kapitalisme nog alles kans krijgt te laren zien welke vervelende gevolgen een vrije markteconomie heeft.
Waarom zou iemand geld mogen besteden aan de aanleg van een zwembad, waar hij vervolgens nauwelijks gebruik van maakt, omdat hij zo hard moet werken?
Om een aantal redenen:
1. Omdat het investeren in een zwembad geen “weggegooid” geld is, het komt namelijk ten goede aan de aannemer die het zwembad aanlegt, en aan zijn werknemers die er hun gezin mee onderhouden. Dus die ‘onttrekking aan de circulatie’ waar je van spreekt treedt helemaal niet op.
2. Omdat het oncontroleerbaar is of iemand het zwembad wel of niet gebruikt.
3. Omdat het zijn of haar eigen geld is en het jou geen flikker aangaat wat hij of zij daarmee doet.
“Diefstal van de samenleving”? Voor je eerste punt (gokken/aandelen) kan ik er mogelijk nog in meegaan, maar dit tweede is gewoon de verwarring van persoonlijke smaak (“ik vind privezwembaden een overbodige luxe”) met een principe. Die manier van redeneren leidt onherroepelijk tot tirannie. Geen zwembaden meer, want doelloze luxe. Maar dan ook geen broodjes kroket meer, want een appel heeft meer voedingswaarde en bovendien leidt het tot hart- en vaatziekten (dus zelfs dubbele diefstal van de samenleving!) En laten we dan ook maar de aanschaf van DVDs verbieden, want je kijkt ze toch maar 1x, nergens voor nodig, huren is goedkoper en dus beter voor de samenleving. Boeken? Prima, maar dan alleen de goedkoopst mogelijke pocket-uitgave, een mooie hardcover is nergens voor nodig, staat alleen maar “doelloos” mooi te wezen in je kast. Auto’s? Nergens voor nodig, je loopt maar, en als je werk te ver weg is, verhuizen (hoppa, fileprobleem ook opgelost! Veel beter voor de samenleving!)
Mogelijk chargeer ik een beetje, maar het plaatje lijkt me duidelijk.
@8: Gechargeerd of niet, ik kan een heel eind meekomen in je voorstel ;-)
Over het zwembad: met die aannemer en zijn gezin, heb je natuurlijk een sterk punt. Er is een hele “economie van nutteloze” zaken, waar heel wat mensen van leven. Ik ben niet tegen een zwembad in de tuin. Voor zover ik er iets persoonlijks me heb, zal het wel de jaloezie zijn, dat ik er ook graag een heb, maar me dat niet kan veroorloven.
Ik betoog dat het weggegooid geld is als er geen gebruik van wordt gemaakt. Al die huizen met wel gebruikte zwembaden: prima.
Ik vind het wel wat scheef dat de een zo’n bassin kan aanleggen en een ander zijn bassin ontnomen wordt en het wekelijkse zwemuurtje wordt wegbezuinigd. De aannnemer zou ook werk kunnen hebben aan het aankleggen van zwembaden waar er nog geen voorziening is.
Overigens is het een voorbeeld uit de praktijk: in de buurt van Eindhoven woont een medewerker uit de Philips-top, die er zelf over klaagt dat hij het te druk heeft om van zijn zwembad te kunnen genieten. Zo kwam ik op dit voorbeeld.
Die hele discussie over dat zwembad doet me denken aan het luxury debate tijdens de Verlichting. Luxury was een van de centrale thema’s waarover werd gedebatteerd in de 18de eeuw.
Zie onder meer : http://www.history.ac.uk/reviews/review/357
18de eeuw was tijd van groei waar meer en meer geconsumeerd werd (zo raakte Europa verslaafd aan de suiker). Oude noties van je stoicijns inhouden raakten in onbruik en wetten die consumptie regelde (in Latijn sumptuariae leges) raakten werden steeds minder gehandhaafd. Maar niet zonder een debat dus.
@Jay en @artikel:
Een beetje gechargeerd? Van mij mag je nog iets verder gaan: allebei de voorbeelden zijn ronduit absurd (en dan druk ik me nog vriendelijk uit).
1. Een verbod op gokken: wie is er het slachtoffer van als een paar mensen vrijwillig een potje gaan pokeren? Ik snap wel dat het voor de samenleving voordeliger was geweest als die paar gokkers hun tijd en energie hadden gestoken in bijvoorbeeld het produceren van voedsel of iPhones, maar dat betekent nog niet dat die gokkers iets “onttrekken” aan de maatschappij.
Het klopt ook dat de aandelenbeurs vergeleken kan worden met een casino, en dat aandelen van bedrijven lang niet altijd worden gewaardeerd op basis van de prestaties van het bedrijf, maar dat verplicht geen enkel bedrijf om naar de beurs te gaan. Je kan altijd je aandelen in prive bezit houden.
2. Verbod op “luxe”: hiertegen gaf @Jay al goede argumenten.
Uit het artikel:
“Zodra geld wordt onttrokken aan die circulatie, gaat het mis. Er staat niet voor niets straf op diefstal.”
Is dit de werkelijke “oplossing” waar je op doelt? Sparen gelijk stellen aan diefstal, en dus spaarders dwingen om te consumeren? Ik hoop echt dat ik het verkeerd heb begrepen…
Nogmaals mijn favoriete quote uit het artikel:
“Zodra geld wordt onttrokken aan die circulatie, gaat het mis. Er staat niet voor niets straf op diefstal.”
Check de cijfers eens: wat is er gebeurd in de +/- 30 jaar voorafgaand aan de huidige crisis?
a. Er is geld onttrokken aan de circulatie (afname van schulden en toename van spaartegoeden, per saldo afname van M2), of
b. Er is meer geld in circulatie gekomen (toename van schulden en afname van spaartegoeden, per saldo een toename van M2).
Moet je stelling dan niet eigenlijk zijn:
“Zodra er teveel geld wordt toegevoegd aan die circulatie, gaat het mis.”
of, als alternatief:
“Het huidige monetaire systeem is een pyramidespel dat instort zodra er niet steeds meer (lees: exponentieel meer) nieuw geld wordt ingepompt.”
Ok, nog 1 keertje dan, omdat er nog steeds rook uit mijn oren komt:
“Zodra geld wordt onttrokken aan die circulatie, gaat het mis. Er staat niet voor niets straf op diefstal.”
Dus als ik netjes mijn hypotheek aflos (en daarmee dus geld onttrek aan de circulatie) “gaat het mis”, en zou ik als “dief” bestraft moeten worden???
@11: gokverslaving is de grootste verslaving van onze samenleving, waar veel mensen door worden getroffen. Daar zijn dus heel veel slachtoffers van (vrouwen en kinderen, schuldeisers, enz).
@13: nee, met je hypotheek heb je geld gecreëerd, dat je daarna langzaam aan de bank geeft.
@14
Je moet niet de activiteit “gokken” gaan verwarren met gokverslaving. Het artikel claimt dat de activiteit “gokken” (d.w.z. twee of meer personen die wedden op de uitkomst van een bepaalde gebeurtenis) gelijk staat aan het onttrekken van geld uit de circulatie, en zelfs gelijk staat aan diefstal. Dat bedoel ik met de vraag “wie is het slachtoffer”: van wie wordt er dan iets gestolen?
Over die hypotheek: misschien wist je het nog niet, maar geld verdwijnt echt uit circulatie bij het aflossen van een (hypotheek-)schuld. Als morgen alle klanten van de Rabobank hun hypotheek aflossen verdampt het grootste deel van de balans van die bank.
@15: gokken leidt vrij gemakkelijk tot gokverslaving. Daar wil ik altijd graag op wijzen, als dat ter sprake komt. Binnen het artikel ging het daarbij over speculatie met aandelen, wat als gokken betiteld werd (en daar is wel een punt voor te maken). Ik zou het persoonlijk niet gelijk willen stellen aan diefstal, maar ik kan winst uit aandelenhandel toch ook niet zien als geld, dat iemand verdiend heeft, en ik vind de mogelijkheden om de aandelenhandel te beïnvloeden ook veel te groot, want het is wel zo, dat als een grote handelaar zijn aandelen begint te verkopen en crisis roept, dalen de koersen van die aandelen. Degenen, die hun aandelen het eerst kwijt raken, hebben nog de beste prijs. Wie later verkoopt, heeft een lagere prijs. En het zou heel goed kunnen, dat de eerste verkopers die latere verkochte aandelen weer kopen (en die kopen dan gewoon hun aandelen weer terug, maar voor een lagere prijs). De grotere handelaars reageren over het algemeen sneller, en in die zin vind ik, dat er wel een punt voor diefstal gemaakt kan worden.
Dat laatste is onzin. Er verschuiven wat zaken op de balans en de bank kan weer heel veel geld uitlenen (en de boetes voor voortijdig aflossen innen). Het gaat gewoon om het tijdstip waarop je kijkt. Een hypotheek creëert geld. Bij aflossen verdwijnt dat weer, maar alleen als de bank niets met dat geld doet.
@16
Over gokken en de beurs: ik gaf eerder al aan dat ik geen enkel probleem heb met het zien van de beurs als een casino. Waar overigens alle deelnemers vrijwillig bij betrokken zijn. Om iets te beschrijven als “diefstal” zal er toch iemand moeten zijn die onvrijwillig van zijn of haar eigendommen wordt beroofd. In dit geval is het dan aan jou (of aan de schrijver van het artikel) om duidelijk te maken wie dan dat slachtoffer is. Zonder slachtoffer kan er immers geen sprake zijn van een misdaad als diefstal…
Over die hypotheek, het is echt niet zo moeilijk: als je je schuld aflost verdwijnt er gewoon een som geld van je betaalrekening en verdwijnt aan de andere kant van de balans je schuld. Er is helemaal niks wat de bank met dat geld kan doen, want het verdwijnt simpelweg.
En volgens de schrijver van het artikel is dat een kwalijke zaak, straks gaat er zelfs nog gepleit worden voor een verbod op het aflossen van schulden, of een verbod op sparen.
@17:
Pardon? Wat was onduidelijk aan het zinnetje “Ik zou het persoonlijk niet gelijk willen stellen aan diefstal”?
Het is idd niet zo moeilijk. Als je de hypotheek aan gaat, wordt er geld gecreëerd. De bank kan de vorige eigenaar betalen door daar op de balans een schuld van de nieuwe eigenaar tegenover te zetten. Als de schuld af wordt gelost, verdwijnt niet het geld, want dat is bij de oude eigenaar, maar de schuld. Met minder schulden kan de bank weer nieuwe verplichtingen aangaan. nieuwe hypotheken verlenen bijvoorbeeld.
Ik denk niet dat de schrijver zo ver gaat, maar hij heeft wel gelijk, dat dat geld beter direct in de economie terug gestopt kan worden, vanuit het gezichtspunt van de economie gezien. Het geld is productief als het gebruikt wordt, en niet productief als het op een spaarrekening staat. Ik denk ook niet dat een verbod op het aflossen van schulden het objectief van de schrijver was, maar eerder een rem op de creatie van nieuw geld bij het aangaan van schulden. De bank mag dan m.a.w. alleen een hypotheek verlenen, als ze zelf het geld voor die hypotheek in kas hebben, en ze mogen die hypotheek niet verlenen, door een bedrag, dat ze niet in kas hebben, over te maken aan een oude eigenaar en daar een schuld van de nieuwe eigenaar tegenover te stellen. Ik pleit daar op dit moment niet voor, want dan zullen we toch eerst een ander economisch model moeten kiezen en / of ontwikkelen, omdat zo een maatregel wel een enorme rem op de ‘groei’ van de economie zet (groei tussen haakjes, omdat het geen reële groei is, maar alleen een administratieve groei, die naar mijn mening eigenlijk alleen een herverdeling van rijkdom oplevert, maar dat is een heel andere discussie).
@18
Het is ook erg moeilijk om af en toe iemand anders gelijk te geven, nietwaar? Als je mijn argumenten niet overtuigend vind, dan misschien wel het volgende uit het Wikipedia artikel over geldcreatie?
“When a commercial bank loan is extended, new commercial bank money is created. As a loan is paid back, the commercial bank money disappears from existence.”
Overigens: waarom is geld “niet productief” als het op een spaarrekening staat? Het wordt immers grotendeels meteen weer uitgeleend (lees: geinvesteerd) door de bank? Er is een immens verschil tussen geld sparen bij de bank, of in een sok onder je bed…
@19: Het gaat mij niet om wie er gelijk heeft of niet. Ik wijs slechts op een andere manier waarop je naar dat proces kunt kijken en volgens mij snap je mijn punt nog steeds niet.
Je citaat bevestigt in ieder geval, dat er geld gecreëerd wordt bij het uitlenen, zoals ik al zei. ““When a commercial bank loan is extended, new commercial bank money is created”. En in principe is het zo, dat bij terugbetalen dat geld weer verdwijnt, maar als de lening niet terug wordt betaald, is er gewoon nieuw geld gecreëerd. Tot aan het moment, dat die lening volledig terug is betaald, is er dus minstens nog steeds nieuw geld in omloop. Dat geld kan in een oude sok gestopt worden en is dan niet productief, maar dat geld kan intussen ook gebruikt worden, bijvoorbeeld om de vorige eigenaar van het huis af te betalen, die het geld vervolgens zelf ook weer kan gebruiken. De stelling op wikipedia, dat dat geld dus aan bij afbetaling verdwenen is, is op zijn minst erg discutabel. Bij de huidige huizencrisis blijkt bijvoorbeeld dat veel mensen in VS hun hypotheek niet meer af konden betalen. Dat geld is gecreëerd en verdwijnt niet, omdat de schuld niet af wordt gelost. En als we dan ook nog een de te betalen rente mee nemen en het geld, dat de oorspronkelijke lening op brengt, voordat de lening af is betaald, is het mijn mening (en die van mijn vroegere economie docent aan de universiteit), dat er geld is gecreëerd.
Over de spaarrekening heb je gelijk. Wanneer de bank het meteen weer investeert, is dat geld zelf wel productief. Daar zit echter wel een klein probleem aan. Denk je maar eens in, dat jij de enige bent, die een spaarrekening heeft bij die bank, en dat jij je spaargeld op wil nemen. Daarom ging ik er gemakshalve van uit, dat het geld direct weer opneembaar is en niet door de bank gebruikt wordt om te investeren en dat is niet geheel correct. Ik had het niet over een spaarrekening moeten hebben in antwoord op jouw ‘verbod op sparen’, want dat compliceert het voorbeeld onnodig. “Het geld is productief als het gebruikt wordt, en niet productief als het op een spaarrekening staat” had dus moeten zijn “Het geld is productief als het gebruikt wordt, en niet productief als het op wordt gespaard”. Misschien had ik daar zelfs de oude sok nog bij moeten noemen.
@20
Volgens mij zijn we het over het volgende eens:
1. Geld wordt gecreëerd (oftewel “komt in circulatie”) als schuld.
2. De enige manier om geld uit de omloop te halen is dus door het aflossen van schuld, uitgezonderd de triviale gevallen van vernietiging van biljetten of munten (dit is triviaal omdat bijna al het geld uitsluitend giraal bestaat).
De stelling uit het artikel luidt:
“Zodra geld wordt onttrokken aan die circulatie, gaat het mis.”
M.a.w., “het gaat mis” zodra teveel mensen hun schulden gaan aflossen???
Er kan slechts sprake zijn van de volgende mogelijkheden:
a. Bovenstaande stelling is incorrect, of
b. Bovenstaande stelling is correct, en dat betekent dan dat het huidige monetaire stelsel een pyramidespel is dat onderuitgaat zodra de aflossing van schulden harder gaat dan het aangaan van nieuwe schulden.
Wordt het a of b? Verlicht mij…
@21: Dat wordt B, als dat de twee mogelijkheden zijn, waaruit gekozen moet worden. De vooronderstelling daarbij is minimaal, dat we bij het huidige monetaire stelsel binnen het huidige economische model blijven, waarin groei imperatief is. Zo lang dat zo blijft, zal een toename van de geldhoeveelheid verkocht blijven worden als groei.
Probleem voor de banken: als ik 1000 euro op mijn rekening heb staan en 1000 euro schuld heb, kan ik die 1000 euro opnemen om mijn schuld af te lossen. Als iedereen dat tegelijk doet, stort het hele banksysteem in, want ze hebben dat geld niet allemaal in kas.
Meestal hebben we echter met tussenvormen te maken. Zo lang de meerderheid van de mensen hun spaargeld op de bank laten staan, kan de bank een veelvoud van dat bedrag uitlenen zonder in liquiditeitsproblemen te komen.
ad 1: ‘komt in circulatie’ vind ik niet gelukkig verwoord. Voor het aangaan van de schuld bestond dat geld niet. Dat komt nieuw in circulatie. Komt in circulatie past m.i. beter bij het geld uit de oude sok, wanneer het weer gebruikt wordt. Dat komt terug in circulatie.
ad 2: geld in een oude sok stoppen haalt ook geld uit de circulatie.