Als onwetende Europeaan zou je onderstaande foto helemaal verkeerd kunnen opvatten. Wat is hier aan de hand?
Nee, dit is geen re-enactment van Hitler’s machtsovername in 1933. Dit is het nieuwe gemeentebestuur van Oaxaca de Juárez, hoofdstad van de deelstaat Oaxaca. Het is het moment waarop het nieuwe stadsbestuur de eed van trouw aan de wetten van stad, staat en republiek aflegt, wat in het Spaans ‘Tomar Protesta’ heet. Dit gebaar heeft overigens verder niets met de Hitlergroet te maken, maar heeft wel dezelfde oorsprong. Het gaat terug tot 1892, en was oorspronkelijk de wijze waarop burgers in de Verenigde Staten hun vlag begroetten. Later is het gebaar overgenomen door meerdere landen, waaronder Mexico en Nazi Duitsland. In Mexico betekent de gestrekte arm dat men zich committeert aan de vooruitgang: door de arm naar voren te richten, belooft een politicus land, staat of gemeente beter te maken en een glorieuze toekomst in het vooruitzicht te stellen.
Luis Ugartechea Begué is de nieuwe burgemeester van de deelstaathoofdstad, in een periode van historische politieke verandering in de regio. Oaxaca werd ruim 80 jaar op dictatoriale wijze geregeerd door de PRI, de partij die Mexico tot 2000 geheel onder controle had. PRI-gouverneurs en regeringen gedroegen zich als ware caciques, een lokaal heerser (in sommige gevallen is het woord ‘krijgsheer’ ook van toepassing), die door corruptie, vriendjespolitiek, nepotisme en geweld de toch al arme staat onder de duim houdt.
Met de nieuwe gouverneur Gabino Cué lijkt de staat een nieuwe periode van democratie en vrijheid in te gaan, nadat een brede coalitie van onder andere PAN en PRD de Grand Old Party van Mexico wist te verslaan. Behalve de deelstaatregering zelf en de hoofdstad kregen alle overige 569 gemeentes in Oaxaca een nieuw bestuur.
Die machtsovername, op 1 januari, ging overigens niet geheel zonder slag of stoot. Het IEE, de kiescommissie van Oaxaca, verklaarde zonder pardon 48 verkiezingsuitslagen ongeldig, tot ongenoegen van de nieuwe gouverneur, die dreigend verklaarde dat ‘iemand zijn werk niet heeft gedaan’. Verder weigerden sommige PRI-leiders hun gemeente zo maar op te geven, en lieten knokploegen hun politieke tegenstanders met machetes en vuurwapens te lijf gaan. Er vielen zeven gewonden in de hele deelstaat, een teken dat Oaxaca nog steeds een lange weg te gaan heeft.
Ook is er de kwestie van het systeem van Usos y Costumbres, een politieke structuur die lokale gemeenschappen in staat stelt volgens hun tradities nieuwe leiders te kiezen. In sommige gevallen leidt dat echter tot genante vertoningen, als bijvoorbeeld een vrouwelijke burgemeester in de installatie van haar nieuwe regering wordt geblokkeerd omdat ze vrouw is. Usos y Costumbres is in het leven geroepen om de lokale (indiaanse) gemeenschappen in hun culturele waarde te laten, maar roept steeds meer weerstand op, omdat de uitvoering ervan veelal rechtstreeks tegen de anti-discriminatiewetten van het land ingaat.
Benito Juárez, de grote liberale hervormer van Mexico in de 19e eeuw en van oorsprong Zapoteeks-indiaans en Oaxaqueño, zou er zo zijn bedenkingen bij hebben gehad.
[jan-albert]