Rechtse regering versus linkse steden

De Amerikaanse journalist Bill Bishop schreef het boek The Big Sort. Hierin betoogt hij dat de Verenigde Staten politiek sorteren: mensen met dezelfde politieke ideeën gaan bij elkaar wonen omdat die ideeën ook weerslag hebben op wat ze willen van hun leefomgeving. De één wil graag in een nette, rustige buurt wonen, de andere in een levendige met veel uitgaansmogelijkheden om de hoek. Bishop heeft rond de presidentsverkiezingen een tijdje geblogd voor Slate (zeer lezenswaardig) en in één post liet hij zien dat je op basis van een foto al kon zeggen of een buurt vooral Republikeins of Democratisch stemde.

Bishop zegt ook dat dat een probleem is: waar mensen met dezelfde ideeën bij elkaar zitten, krijg je groepsdenken en dat leidt tot polarisatie. Door het Amerikaanse districtensysteem gaat dan een vicieuze cirkel optreden: conservatieve districten kiezen conservatieve besturen die besluiten nemen die progressieve bewoners tegen staan, waardoor ze uiteindelijk wegtrekken en het gebied nog conservatiever wordt. Het omgekeerde gebeurt in progressieve gebieden. Bekend is de combinatie van het progressieve Los Angeles en het zeer conservatieve forenzengebied ten zuiden ervan, Orange County, thuishaven van Richard Nixon.

Ook in Nederland treedt dit effect op. Denk aan het progressieve bolwerk Amsterdam en het aangrenzende PVV-bastion Almere. Door het politieke systeem is het wat minder sterk dan in de Verenigde Staten, maar je hoort PVV-politici vaak praten over mensen die zijn “weggevlucht” uit Amsterdam, terwijl zelfs nu de huizenmarkt in de hoofdstad niet zodanig is dat er sprake lijkt van een stad die leegloopt. Voor elke PVV-stemmer die wegtrekt, staan twee D66- of GroenLinks-stemmende young professionals uit de creatieve sector klaar om de bakfiets in de schuur te zetten en zonnepanelen op het dak te monteren.

Nu is er een redelijke kans dat Nederland landelijk één van zijn meest rechtse regeringen ooit krijgt. Veel van die besluiten van die regering zullen betrekking hebben op de linkse grote steden. Dat kan een probleem worden: de regering gaat dan besluiten nemen waar de gemeenteraad en de bewoners van Utrecht, Nijmegen of Delft niet blij mee zijn. Onlangs heeft zich zoiets al voorgedaan toen Utrecht aankondigde de nieuwe anti-kraakwet niet uit te gaan voeren. Dat kan alleen nog maar erger worden als bijvoorbeeld de linkse Amsterdamse integratiewethouder Andrée van Es te maken gaat krijgen met een VVD- of zelfs PVV-minister. Ook over hoe de files te bestrijden en wat te doen met Schiphol zal niet per se gelijk gedacht worden.

De oplossing is een pragmatisch, technocratisch beleid ontdaan van ideologische scherpslijperij. De diverse colleges met zowel VVD en GroenLinks laten zien dat dat goed kan. De vraag is echter wat er gaat gebeuren als een regering met VVD en PVV besluit tot het opleggen van een hard ideologisch rechts beleid aan de linkse steden op basis van een landelijke meerderheid die lokaal een minderheid is. Natuurlijk: er zijn altijd gebieden waar de lokale affiniteit anders is de landelijke regering. Maar de verschillen lijken nu groter dan ooit en het gaat hier niet om een SGP-dorp tegen het Paarse Kabinet, maar om een paar van de grootste steden van Nederland met de bijbehorende zwaargewichten in het bestuur. Burgemeesters als Eberhard van der Laan en Thom de Graaf zouden gesteund door hun inwoners wel eens kunnen besluiten tot gemeentelijke ongehoorzaamheid.