‘Enough’ van John Naish (voorpublicatie hier) is, zoals de titel al suggereert, een ecoboek. De hoofdboodschap is dat we met z’n allen veel meer consumeren dan goed is voor onszelf en de aarde. Kortom, een lekker moraliserend werkje, maar wel met een analytische insteek en een visie op de rol van technologie als instrument waarmee de mens zichzelf voorbij kan hollen.
De mens heeft een natuurlijke hang naar steeds meer, redeneert Naish, en dat is de afgelopen tienduizenden jaren een zeer succesvolle overlevingsstrategie geweest, omdat het maximale dat we met onze handen konden bereiken, nog onder het duurzame exploitatieniveau van de aarde zat. In de afgelopen eeuw hebben we, met name door de inzet van fossiele brandstoffen, de mogelijkheid verworven om de aarde uit te putten en ons brein kent geen mechanisme om daar een halt aan toe te roepen.
Dat is niet alleen slecht voor het ecosysteem, maar ook voor onszelf. In zeven hoofdstukken behandelt Naish, lifestyle redacteur van The Times, evenzoveel dingen waar we geen maat in weten te houden. De eerste is informatie. Natuurlijk, er is onderzoek genoeg dat aantoont dat de gemiddelde intelligentie op de planeet aan het stijgen is doordat mensen gemiddeld minder fysiek werk hoeven te doen en meer informatie op zich nemen.
Maar er zijn ook aanwijzingen dat de wal het schip aan het keren is. Onderzoek laat zien dat informatieverslaving schadelijker kan zijn dan drugsgebruik. Wie bijvoorbeeld compulsief voortdurend zijn email moet checken verliest zoveel concentratievermogen dat zijn iq er tien punten op achteruit gaat. Het roken van een joint kost je vier iq-punten. De gemiddelde westerse mens wordt per dag 3500 keer bestookt met een reclameboodschap. Dat heeft ook een afstompende werking, merken niet in de laatste plaats de adverteerders, die steeds gekkere dingen moeten bedenken om door de information overload heen te breken.
Het tweede hoofdstuk gaat over voedsel – vermoedelijk het eerste gebied waar overconsumptie als een probleem erkend wordt. Voor spulletjes geldt dat nog niet. Naish brengt een vrij surrealistisch bezoek aan een garage voor dure auto’s. Mensen die thuis geen plek hebben voor hun Ferrari of Rolls Royce huren er een parkeerplaats, compleet met onderhoudscontract. Af en toe komen ze langs om een klein stukje in hun glimmende bolide te rijden, maar er zijn ook mensen die er alleen maar even in komen zitten om de geur van het leer op te snuiven. Wat heb je nou echt aan dat bezit?
Het probleem, analyseert Naish, is dat de impuls om te willen bezitten in onze hersenen sterker is dan de rationele afweging of we iets nodig hebben. Om dezelfde reden, het instinctief geen maat kunnen houden, willen we steeds harder werken, denken we dat we vanzelf gelukkiger worden als we meer keuzes hebben (dat is onderzocht, het antwoord is nee – pdf alert, of bekijk een filmpje) en proberen we de economie steeds doller te draaien zonder van het leven te genieten. In het laatste hoofdstuk raadt Naish zijn lezers meditatie aan.
Op een gegeven moment – en dat zou voor sommige lezers al na het eerste hoofdstuk kunnen zijn – is Naish’ boodschap zo duidelijk dat de rest van het boek weinig meer behelst dan het voortdurend hameren op hetzelfde aambeeld. Naish is zelf een praktiserend consuminderaar en geeft dan ook met graagte tips, zoals: check je mail eens in de twee uur, doe de televisie de deur uit en vraag je af of de mobiele telefoon altijd aan moet. Zelf bevalt hem dat prima. Hij heeft het gevoel minder geleefd te worden door zijn omgeving.
Al met al is ‘Enough’ een behoorlijk nuchter ecoboek. Naish gaat de welvaart die de technologie gebracht heeft niet uit de weg en geeft volmondig toe dat hij het boek schreef op een te dure laptop met veel meer toeters en bellen dan hij eigenlijk nodig heeft. Hij wil zich niet tegen de technologie keren, maar betoogt wel dat een technodieet beter zou zijn voor zowel de mens als de planeet.
John Naish, ‘Enough; breaking free from the world of more’. Hodder & Stoughton, 2008.
Reacties (13)
Makkelijk scoren, dit soort boeken.
Een of ander “probleem” constateren, meestal een symptoom, vervolgens een onwenselijke/onmogelijke oplossing aandragen, die zelf niet uitvoeren en dan toch anderen de schuld ervan geven.
Beetje Al Gore.
@1: problemen constateren en er slechte oplossingen voor aandragen vind ik altijd nog beter dan net te doen, alsof een geconstateerd probleem niet bestaat.
22@
Het Nederlandse probleem op de juiste wijze getypeerd. Het tweede deel van de zinsnede dan.
“Het Nederlandse probleem”? Ik heb het artikel 3 keer doorgelezen, maar maar heb geen idee over welk van de vele problemen je het hebt. En de vraag waarom een probleem een specifiek Nederlands probleem zou zijn, heb ik dan nog niet eens gesteld (en de volgende vraag zal natuurlijk zijn om je stelling, dat een bepaald probleem [/u]het[/u] Nederlandse probleem is en dat dat een specifiek Nederlands en nergens anders voorkomend probleem is, te bewijzen).
@2
Waarom?
@5: erkenning van een probleem is de eerste stap naar de oplossing van dat probleem.
@6
Nou, dan moet het eerst wel een ècht probleem zijn, wil je er zo’n soort boek over schrijven. Uitputting van de aarde is namelijk nogal relatief.
Een beetje problemen constateren werkt namelijk alleen maar remmend op mensen die wijselijk dat soort doemdenken negeren.
4@
Je moet niet het artikel lezen, maar je reactie op 2@
@7: de opwarming van de aarde is niet relatief en ik reageerde daarmee slechts op je kritiek op Gore.
@8: daarmee is nog steeds niet duidelijk, wat het Nederlandse probleem is, en waarom dat het Nederlandse probleem is.
Ik snap wel, dat je hiermee probeert te wijzen op de populistische mening, dat de problematiek met allochtonen te lang genegeerd is. Het feit is grotendeels fictief, omdat links in de jaren 80 en 90 en ook nu nog heel vaak het verwijt te horen kreeg de allochtonen te veel betutteld te hebben. En of je nu betutteling of een harde aanpak voorstaat, allebei de benaderingen gaan uit van een geconstateerd probleem. Je kunt dus hooguit beweren, dat er verkeerd mee om is gegaan, maar dat is hier niet ter zake doende.
Daarnaast woedt deze hele discussie over allochtonen, integratie, enz, in vrijwel alle landen, waar de werkgevers in de jaren 60 en 70 goedkope arbeidskrachten hebben geïmporteerd, die volgens hun zeggen toen allemaal weer terug naar eigen land zouden gaan en waar dus geen maatregelen voor genomen hoefden te worden. Ook toen was dus overal al wel bekend, dat de integratie van grote groepen mensen in een maatschappij voor problemen kon zorgen, maar werd dat uit kostenoverwegingen niet gedaan (dan zouden die werknemers ineens niet meer zo goedkoop zijn).
Dat probleem is dus nooit ontkend en ook geen specifiek Nederlands probleem. Mijn vragen blijven gewoon open staan.
@7bis: als iets wat je negeert remmend op je werkt, zou je er beter aan doen het niet te negeren. Het is dus helemaal niet wijs om dat te negeren. Je bedoelt waarschijnlijk ontkennen ipv negeren. En zo´n ontkenning werkt overigens net zo remmend de andere kant op. Zo ervaart de andere kant dat tenminste. Het is wetenschappelijk om bij tegengestelde thesen een wetenschappelijke discussie te straten om tot een synthese te komen.
@9
Opwarming is zo relatief als het maar kan, omdat het een verbant met een andere temperatuur suggereert. De temperatuur van de aarde is absoluut, opwarming niet (is namelijk afhankelijk van de tijdsinterval en het punt van vergelijking).
@10
Of gewoon de andere these te verwerpen, om een beetje realistisch te blijven. Zelden worden twee tegengestelde thesen verenigd. Niet alleen in de wetenschap, ook in de politiek. Zou ook wat zijn zeg. Zaak voor wetenschappers is om voldoende aanhang te krijgen om over de remmende minderheid heen te denderen. Zoiets zei zo’n Duitser een keer, geloof ik.
Verbant, da’s nog eens een mooie d/t-fout.
@11: doe nu niet net alsof je niet weet, waar het over gaat, als we het over de opwarming van de aarde hebben, of zit je daar weer al helemaal terug in de ontkennende fase?
“Gewoon de ander these verwerpen” is iets heel anders dan ontkennen. Een these kan worden verworpen als daar goede argumenten voor zijn. Negeren of ontkennen is geen argument. En ook dan is het resultaat feitelijk een synthese, omdat de tegengestelde these niet nog een keer gebruikt kan worden 8behalve door de mensen, die weigeren de uitkomst van een discussie te aanvaarden en die gewoon de andere these glashard blijven ontkennen). Voldoende aanhang krijg je in wetenschappelijke kringen ook alleen met argumenten.