SP: ga terug naar een eigen sociale agenda

OPINIE - Om te kunnen groeien moet de SP het luie populisme de rug toekeren

De deal van Rutte

Nu Rutte op het punt staat het verdrag met Oekraïne te ondertekenen ruikt de oppositie bloed. De PVV, GeenStijl, maar ook de SP spreken schande, en menen dat ‘de democratie wordt vermoord’. Op de fora roeren de boosburgers zich weer op gelijke wijze.

Rutte daarentegen vindt dat hij de Nee-stem wel degelijk serieus heeft genomen. Hij heeft naar eigen zeggen geluisterd naar de inhoudelijke argumenten van de Nee-campagne, en de volgende vijf zaken in een juridisch bindende verklaring bij de EU-partners afgedwongen:

– Geen EU-lidmaatschap voor Oekraïne
– Geen extra geld naar Oekraïne
– Geen plicht tot militaire samenwerking
– Controle over het toelaten van werknemers
– Blijvende aanpak van corruptie

Ik heb eerlijk gezegd nooit enige waardering voor Rutte zijn politiek op kunnen brengen, maar los van of we tevreden zijn met de resultaten, kan ik toch niets anders dan respect tonen voor de moeite. Inderdaad zijn dit de voornaamste redenen die telkens weer te horen waren in het Nee-kamp om tegen te stemmen. Dat hij dit door alle presidenten van de EU heeft kunnen laten ondertekenen verraadt toch in ieder geval diplomatiek talent.

De Nee-stem

Aan de andere kant: de vertegenwoordigers van het Nee-kamp vinden dit volstrekt niet voldoende. En daar valt ook wel wat voor te zeggen. Om te beginnen het vertrouwen dat de gemaakte afspraken ook worden nagekomen. De SP sneert dat Oekraïne het inlegvel niet eens ondertekend heeft. Nu hoeft dat natuurlijk ook niet: het betreft hier een afspraak tussen de EU-landen. Maar of deze toevoeging aan het verdrag de kiezers genoeg vertrouwen geeft? Het is onduidelijk.

Daarbij speelden er in de discussie over het referendum ook nog andere argumenten mee, die niet op het lijstje terugkomen. Zo was er bijvoorbeeld het argument van de SP dat dit akkoord een ‘neoliberaal’ akkoord zou zijn, naast het argument van de Partij voor de Dieren dat het akkoord de bio-industrie teveel zou bevorderen. Terecht of onterecht, deze argumenten zijn op het inlegvel niet terug te vinden.

En verder hebben veel mensen, waaronder nota bene de initiatiefnemers van het referendum, aangegeven helemaal niet tegen te stemmen om Oekraïne of om het verdrag. Hun stem was een motie van wantrouwen tegen de EU, en/of Rutte zelf. In een land zonder referendumcultuur gebeurt dat helaas. Die stem wordt natuurlijk met geen enkele wijziging tevreden gesteld, uiteindelijk zelfs niet eens met een afwijzing van het verdrag.

Democratie?

Dit alles maakt het erg ingewikkeld voor het parlement te bepalen of voldoende aan de eisen van de nee-stemmers tegemoet wordt gekomen. Iedereen heeft er natuurlijk een mening over, maar laten we eerlijk zijn: niemand weet of voldoende Nee-stemmers zich door Rutte gerustgesteld voelen. Rutte weet dat niet, en het Nee-kamp weet dat ook niet. Als we dat echt zouden willen weten, dan zouden we het referendum opnieuw moeten houden.

Ondertussen hebben de mensen die nu Nee=Nee roepen, en menen dat Rutte de democratie vermoordt, van democratie uiteindelijk maar weinig begrepen. Democratie is meer dan stemmen alleen. Het is ook luisteren naar elkaar, informatie inwinnen over wat er bij de tegenstanders aan schort, kijken of er gezamenlijke belangen zijn, en wanneer het gaat om tegengestelde belangen is het geven en nemen, om zo tot een nieuw voorstel te komen waarvoor wel voldoende steun wordt gezocht. Nee alleen is volkomen passief. Het geeft geen richting.

Het is eerder ondemocratisch om te stellen dat een referendum met een Nee tegen een bepaald verdrag (bovendien raadgevend, met een zeer lage opkomst, en slechts gehouden in één lidstaat), genoeg reden moet zijn om ieder verdrag in de toekomst voor alle lidstaten te blokkeren. Partijen die dat anders zien kan dat hoogst kwalijk genomen worden. Uiteindelijk zijn zij degenen die de democratie misbruiken. En cynisch genoeg brengen zij daarmee ook hun eigen inhoudelijke argument in de discussie om zeep.

De SP

En dit valt mij vooral tegen van de SP. Met hun slogan Nee=Nee, hebben ze hun eigen inhoudelijke punt dat de EU een neoliberaal paradijs voor het grote geld is, volledig achter zich gelaten. Het wordt in hun opiniestukken en debatbijdragen niet eens meer genoemd.

Het is naar mijn idee niet zo gek dat de SP vrij laag staat in de peilingen, en niet profiteert van de terechte ondergang van de PvdA. De SP reageert alleen, ze agendeert niet. Met Nee maak je je tijdelijk populair bij andere Nee-roepers misschien, maar je maakt er niemand enthousiast mee voor jouw agenda.

De SP is kortom teveel bezig met populisme, en te weinig met sociale politiek. Dat moet anders. Hoe?

Hervorm die neoliberale EU

Als het gaat over de EU, zou de SP zich niet moeten verliezen in slogans als Nee=Nee, en daarmee haar eigen inhoudelijke kritiek laten vallen. Ze zou juist ieder debat moeten aangrijpen om telkens weer het neoliberale karakter van de Unie te benoemen. Dat zij tegen stemt is haar goed recht, maar niet met een slogan als Nee=Nee en ‘u vermoordt de democratie’. De reden moet zijn dat ze het neoliberale Europa wil blokkeren, en dat Rutte niet voldoende rekening heeft gehouden met dat argument.

De SP zou daarbij het moment moeten kiezen zich veel feller te richten tegen Dijsselbloem. In de EU wankelt Dijsselbloems positie meer en meer: zijn harde neoliberale koers wordt niet alleen bekritiseerd door buitenlandse Europese partijen als Syriza en Podemos, maar ook door het IMF nota bene, en laatst zelfs nog door de Europese sociaal democratische fractie. Waar blijft de SP als socialistische partij in dit debat? Waarom pleit zij niet continu voor een flexibelere begrotingsdiscipline, een kwijtschelding van schulden waarvoor de banken moeten betalen, en een Europees sociaal investeringsprogramma? Hoe moeilijk kan dat voor een socialistische partij zijn?

Laat de SP vooral ook stoppen met overal Brussel de schuld van te geven, terwijl ze weet dat de grootste hardliners in Brussel nog altijd uit Den Haag komen. En laat de SP in plaats van alleen maar te klagen ook zelf met een écht hervormingsplan voor de EU komen, want qua alternatieven is de SP al jaren eerder Euro-apathisch dan Euro-kritisch. Waarom sluit zij zich niet aan bij de beweging van Varoufakis die pleit voor openheid aan alle onderhandelingstafels? We kunnen de hervorming van de EU toch niet aan de socialisten over de grens overlaten? Internationale solidariteit is niet voor niets een sleutelterm van het socialisme. Handel daarnaar.

Buitenlandpolitiek

Als het gaat om de buitenlandagenda, zou de SP zich als sociale partij op dit moment eerder druk mogen maken over Aleppo dan over Oekraïne. Het zou de SP daarbij passen als de D66 en GroenLinks actiever steunen in hun strijd voor mensenrechten over de grens, en daar zelfs meer het voortouw in zouden nemen. Daarnaast zou de SP zich veel drukker mogen maken over de schrijnende toestanden met asielzoekers aan de Griekse grens. Wat heeft het voor zin om in het verkiezingsprogramma voor een menswaardige opvang door de EU te bepleiten als daar in de kamer en de media nauwelijks over wordt gesproken?

Het is goed dat de SP zich druk maakt over de Turkije-deal. Maar zonder haar eigen sociale alternatief daarbij te presenteren, redt zij het daarmee in de ogen van sociale kiezers niet. Hoe moeilijk het voor hen ook is, de SP is hiermee alleen geloofwaardig als zij er in één adem voor pleit dat Europa de vluchtelingencrisis zelf op een menswaardige manier oplost. Een SP die dit uit angst voor de rechtse kiezer niet hardop durft te roepen, is geen geloofwaardige sociale partij.

Zorg en bijstand

En daar houdt de passieve houding van de SP niet op. Ook binnenlands laat de SP keer op keer punten liggen. Zeker, op het dossier van de Zorg doet zij het goed. Het agenderen van een Zorgfonds was een strategisch goede zet. Maar daar blijft het helaas bij.

Laat de SP behalve de zorg ook het sociale stelsel weer agenderen. Alle respect voor Sadet Karabulut, die met een deltaplan tegen de armoede komt. Maar Roemer horen we daar niet over, en dat is voor een partij die bij uitkeringsgerechtigden een belangrijk deel van haar achterban heeft een regelrechte schande.

Belangrijker: de afgelopen jaren heeft dit kabinet door middel van boete- en controlemaatregelen en uitsluiting van de bijstand een ware hel gemaakt voor wie erin zit, en veel mensen eruit en de problematische schulden ingejaagd. Mede als reactie op deze ontwikkeling is de discussie over het basisinkomen populair geworden. Wat deed de SP? In plaats van deze discussie aan te grijpen en te pleiten voor een plichtenvrije bijstand op zijn minst, ging ze er met gestrekt been in, en deed ze alles om de discussie over het basisinkomen in de kiem te smoren.

Dan kan de SP ondertussen wel pleiten voor het verhogen van de uitkeringen zelf, maar daar zit nog niet eens de helft van de pijn.

Flexwerkers

Verder loopt de SP als het gaat om sociale zekerheid vooral te hoop tegen iedere aantasting van het ontslagrecht. Maar wat koopt een flexwerker daarvoor? Hij is de loser van dit systeem, en hij moet in de krant lezen dat de SP naast de PvdA nota bene de enige partij is die nog wat ziet in Asschers Flexwet: de wet die er zogenaamd voor moet zorgen dat hij eerder een vast contract krijgt, maar er in praktijk voor zorgt dat hij eerder ontslagen wordt.

Ook leest hij dat de SP ervoor pleit de flexwerker ‘duurder te maken’, zodat werkgevers niet meer voor flexwerkers kiezen. Hoe komt dat over op de flexwerker zelf, die zoekt naar een sociale partij die opkomt voor verbetering van zijn positie?

Tijd voor een sociale partij

Om te kunnen groeien moet de SP het luie populisme de rug toekeren, en weer durven. De afgelopen week heeft Roemer een crisis in zijn eigen partij bezworen. Anonieme kamerleden zouden gelekt hebben naar het AD. Roemer zegt dit laf te vinden en hier niet zoveel mee te kunnen. Daar ben ik het volledig mee eens. Maar de kritiek dat de SP zich te weinig van haar sociale kant laat zien, te weinig haar eigen verhaal heeft, en veel teveel de populistische koers is gaan varen, snijdt hout.

En dat is ernstig, want als ik het SP verkiezingsprogramma lees, dan ziet dat er niet eens al te slecht uit, en heb ik deze partij de komende periode zelfs graag in de regering. Maar niet zolang zij haar strijd op de verkeerde manier voert, en op de verkeerde fronten. De resultaten blijven dan ook uit.

Ondertussen komt Jesse Klaver met een belastingplan waarin hij de SP op links passeert, en qua radicaalheid ver achter zich laat. Waar blijft Roemer?Als hij hersens heeft, besluit hij dat hierbij het roer echt om gaat, en kiest hij met de SP weer voor de eigen sociale koers. Nederland heeft een socialistische partij nodig die opkomt voor de slachtoffers van het systeem, daar een eigen verhaal voor heeft, en dat verhaal weet te agenderen. Durf met dat sociale verhaal te komen, en laat die inhoudsloze populistische retoriek achterwege, zodat je partij weer stemmen gaat winnen, Emile. Want deze manier is een doodlopende weg.