OPINIE - Ik heb me al eens eerder verbaasd over de vreemde manier waarop we naar economie kijken: alsof het een natuurfenomeen is zoals het weer. Hoogstens kun je je goed kleden, maar je kunt er niets aan veranderen. Een artikel in het Financieel Dagblad van 27 augustus: ‘Europese economie groeit zo matig dat recessie sowieso niet ver weg is’, is een mooi verbeeld hiervan.
Twee bankiers mogen hun mening geven over de stand van de economie. Han de Jong, hoofdeconoom van ABN Amro en Hans Stegeman van de Rabobank. ‘Het goede nieuws van de afgelopen achttien maanden,’ aldus Stegeman, ‘was dat de economie van de eurozone weer groeide, de tegenvaller was en blijft dat de groei trager is dan we hadden verwacht.’ Omdat de groei zo gering is, is hij is bang voor een nieuwe recessie. Groei kan zomaar omslaan in krimp, bijvoorbeeld door de crises in Oekraïne en Irak. Han de Jong is niet zo somber. Hij heeft ‘een heel simpele redenering […] de Europese conjunctuur volgt doorgaans de conjunctuur in de VS. In de VS zet het herstel nog steeds door, dus waarom zou het in Europa niet doorzetten?’
Ondanks het optimisme van de Jong is er is wel degelijk reden tot somberheid want de vooruitzichten zijn niet best. ‘Vrees voor derde recessie neemt toe’ kopte en twitterde het FD vorige week.
Volgens Paul Krugman is het beste dat we in Europa kunnen verwachten decennia van stagnatie. Wat willen de Jong en Stegeman hier tegen doen? Zij hopen op actie van de Europese Centrale Bank. Deze kan namelijk ‘het monetaire instrument’ gebruiken: meer geld in omloop brengen. Of het zal helpen blijft wel twijfelachtig, want, zo geven ze zelf toe, het geld dat op die manier in omloop wordt gebracht blijft meestal bij de banken hangen en bereikt de economie niet. Maar dat wisten we al.
Wat geheel niet ter sprake komt is dat regeringen wel degelijk maatregelen kunnen nemen die de economie doen groeien. Je moet het wel echt willen natuurlijk, anders lukt het niet. En dat is precies het probleem, we kunnen het wel, maar willen het niet. En we willen het niet omdat… het niet mag. We hebben besloten het niet te doen omdat het begrotingstekort niet mag oplopen.
We zijn, lijkt het wel, bezig als onhandige boeren die hun oogst laten verdorren doordat ze bij droogte verkeerd sproeien. De middelen die wel effectief zijn worden niet gebruikt (fiscale stimulering (pdf)) en het middel waarmee wel wordt ‘gesproeid’ (het monetaire instrument), bereikt alleen onkruid – hetzelfde onkruid dat al eerder de oogst heeft vernietigd: de banken. Ook valt op dat men alleen kijkt naar invloeden op de economie van buitenaf (recessie als droogte). Dat Nederland afhankelijk is van de wereldhandel is logisch, maar dat een rijk continent als Europa met vijfhonderd miljoen burgers stuurloos is overgeleverd aan de woeste baren van de wereldeconomie, is ongeloofwaardig.
Als weermannen maken we onze analyse: in de economie kan het vriezen of dooien maar controle hebben we er niet over. De economie is in onze ogen een natuurverschijnsel, iets dat niet door mensenhand gemaakt of gecontroleerd kan worden. Het is grappig om dit te constateren in het licht van de traditionele definitie van de economische discipline: ‘Economics is the science which studies human behavior as a relationship between given ends and scarce means which have alternative uses.’ Mensen maken de economie, het is het resultaat van menselijk gedrag. Zeker, we hebben er geen 100% controle over, maar we hebben er meer controle over dan over het weer. De economie is mensenwerk, waarom is dat zo moeilijk in te zien?
Reacties (38)
Natuurlijk, net als al die derde wereld landen met tonnen aan grondstoffen, die willen gewoon niet!
Ja, de economie is mensenwerk maar als jij denkt controle te hebben over wat 7 miljard mensen precies doen dan wens ik je heel, heel veel sterkte toe. Of zou het dan toch zijn dat je ergens wat maatregelen inzet, er onverwachte problemen ergens anders kunnen ontstaan? http://en.wikipedia.org/wiki/Wicked_problem
Zolang wij blijven luisteren naar de mening of het oordeel van de ABN of Rabo etc, zullen we nooit uit het dal komen.
Voor dat er geld is, moeten eerst de producten gemaakt worden of grondstoffen gewonnen. Die worden niet gemaakt door speculanten, en al die randverschijnselen in de marge van het geld.
Misschien wordt het tijd dat we in het voetspoor van de klimaatsceptici wat meer economensceptici krijgen.
Hoe kan een economie überhaupt draaiende worden gehouden als de kale huur + gas/water/licht ruim 40-60 procent van het salaris van de gemiddelde Nederlander opslokt. Daar moeten dan nog de wegenbelasting, autokosten, verzekeringen, WOZ etc. vanaf en dan hou je dus……… inderdaad vrijwel niets over elke maand. Is er dan werkelijk niemand in Den Haag die dit weet??? Ze hebben er zelf voor gezorgd dat het totaal uit de klauwen is gelopen met die totaal absurde huren.
@1:
Als het toch zo eenvoudig zou zijn.
Nee, dat denk ik niet. Ik heb het in de eerste plaats over Europa (500 miljoen). Maar belangrijker: wat ik beweer is dat overheden macro-economisch kunnen ingrijpen in de economie. Dit werkt op het geheel, de som van alle gedrag zou je kunnen zeggen. Bijvoorbeeld door de som van de consumptie te vergroten (aggregate demand in economen jargon).
Iets concreter nog: ik benader het als een macro-economisch probleem, niet als een micro-economisch probleem. Jij maakt een veel voorkomende fout: je veronderstelt dat het nodig is om op het niveau van het individu gedrag te beïnvloeden. Dit is een bekende drogreden. Dat het mogelijk is om gedrag van grote groepen mensen te beïnvloeden wordt overigens dagelijks bewezen door de advertentie-industrie.
Waarom is dit een Wicked problem? Ik zie dat niet. En dan nog: in het artikel waar je naar linkt wordt gewezen op software als Wicked problem – dat heeft mensen er niet van weerhouden om software te schrijven, in grote hoeveelheden, waaraan wij dagelijks ons leven toevertrouwen. Dat is pas wicked.
@3: werk dat eens uit.
Ik denk dat je de spijker op zijn kop slaat als je aangeeft dat een groot probleem is dat banken de goedkope financiering van de ECB onvoldoende doorgeven. De banken investeren voornamelijk in overheidsobligaties in plaats van dat ze leningen verstrekken aan het midden- en kleinbedrijf. Maar de vraag is wat je dan moet doen, of je eerst voorwaarden moet scheppen waaronder banken weer geld uitlenen, of eerst fiscaal moet gaan stimuleren. Sweder van Wijnbergen geeft aan dat de banken eerst met meer eigen vermogen moeten aantrekken, en dat daarna fiscaal beleid pas werkt: http://www.economie.nl/sites/default/files/422-425_WIJN%20%5BAlleen-lezen%5D.pdf
Het argument is ongeveer als volgt: Het uitgeven van nieuwe obligaties (met een hogere rente) heeft een direct en een indirect effect op het uitleengedrag van banken. Het directe effect is dat banken meer schuldpapier kopen, en het indirecte effect is dat het schuldpapier dat de banken al bezitten minder waard wordt.
Dit indirecte effect zorgt ervoor dat eigen vermogen belangrijk is: als banken maar weinig eigen vermogen hebben, kan een bank technisch failliet zijn in crisistijd. Die bank heeft geen prikkel om slechte leningen af te schrijven (want dan blijkt dat hij failliet is) en heeft geen ruimte om nieuwe leningen te verstrekken. Omdat nieuwe overheidsobligaties de waarde van de bank verlagen, wordt dit effect versterkt.
Ofwel: Wellicht heb je gelijk over het belang van fiscale stimulering, maar voordat dit gebeurt, moet eigenlijk eerst gezorgd worden voor meer eigen vermogen van banken d.m.v. hogere kapitaaleisen.
@7: Interessant argument dat ik nog niet kende, bedankt.
Ik denk dat ook hier de kern van het probleem is dat banken in een slechte toestand zijn. Wat ik uit jou weergave van het argument opmaak is dat we nu (nog) niet fiscaal kunnen stimuleren omdat we daardoor de banken in problemen brengen. Kunnen we niet beter beide doen: banken saneren èn fiscaal stimuleren? Worden banken niet te veel met fluwelen handschoenen aangepakt?
Nu ik er zo over denk lijkt dit inderdaad wel op een Wicked probleem. Enerzijds zal fiscale stimulering banken in problemen brengen (jou argument), maar anderzijds zal een aantrekkende economie de banken juist helpen.
De beïnvloedbaarheid van de economie gaat maar tot bepaalde hoogte. Natuurlijk hebben overheidsmaatregelen invloed op de economie (positief en negatief), maar beleid maken waardoor de economie precies met 2,365% groeit komend jaar is onmogelijk.
In feite is het net zoals met het weer, het weer van morgen bepalen is (bijna) onmogelijk, maar ervoor zorgen dat de gemiddelde temperatuur de komende jaren gaat stijgen lukt ons prima.
Natuurlijk, de metafoor is niet perfect, maar het verschil zit hem in de mate van beïnvloeding die mogelijk is (we hebben meer controle over de economie dan over het weer), en niet in soort (de economie is maakbaar, het weer/klimaat niet).
Maarre Michel. Waarom toch die interesse voor het groei-paradigma terwijl dat op lange termijn volstrekt onhoudbaar is?
Een korte toelichting: ook ik verbaas me namelijk over de vreemde manier waarop we naar economie kijken, maar niet alsof het een natuurfenomeen is zoals het weer.
Wat mij vooral verbaast is de onbetwistbaarheid die aan uitspraken en voorspellingen van economen gehecht wordt. Het lijkt er tegenwoordig op dat ‘de’ economie dezelfde status heeft als vroeger godsdienst en aan uitspraken van economen dezelfde waarde gehecht moet worden als aan schriftgeleerden uit vroeger dagen.
Alleen maken de aangehaalde citaten in het artikel echter duidelijk dat economen vanuit de positie die ze bekleden de meest uiteenlopende interpretaties over de economie als zodanig hebben en sommige van die interpretaties misschien zelfs wel werken als ‘self fulfilling prophecies’ (het hangt er maar net vanaf welke invloed je hebt en hoe dicht je bij de opiniemakers en beleidsmakers staat).
Misschien valt het weer toch beter te voorspellen dan de economie.
Om zelf ook maar een econoom te citeren, haal ik graag de woorden van Arjo Klamer aan: ‘Economische waarden zijn gaan prevaleren. Sterker nog, economische waarden zijn het doel van het beleid geworden met als hamvraag voor ieder voorstel: is het goed voor de economie? Maar daar kan het niet alleen om gaan. Een goed leven kan niet om economische waarden alleen draaien, en een goede samenleving ook niet. Het moet om andere waarden gaan.’
Ziedaar mijn pleidooi voor enig economenscepticisme.
@3 en @6 Ik begin :) . Er is geen stagnatie in de economische -groei. Het gaat als een speer, stijl omhoog, het is een -wedloop, in alles; bevolkings-, bouw-, winst-, energie-, bewapeningsgroei cq -wedloop; bijna iedereen heeft al een platte tv, en dat ging snel. Bijna iedere gemeente is bezig met de bouw van een nieuwe wijk, enz en wat er zoal meer gebouwd is. De steden groeien naar elkaar toe. “5% groei” wil zeggen bovenop de groeicijfers van de vorige jaren. De tijd van een verdubbeling is steeds korter. Om een beeld te geven hoe massaal het is en te vergelijken: in 1936 landden er op schiphol 2 vliegtuigen per dag, nu landen er 2 in een kwartier (gemiddeld). 52600000 passagiers : 360 per vliegtuig x 365 dagen per jaar x 24 uur = 16 waarvan 8 landen, 8 stijgen = 8/uur= 2/kwartier. Of mag ik zo niet rekenen?
Er moet geïnvesteerd worden, hoe dan ook, oppotten mag niet, want de banken moeten nog hun geld – met rente – terug hebben. “Tot in de tiende generatie zult gij uw schulden afbetalen”.
NB: brownse bewegingen zijn als beurskoersenbewegingen (wiki), op de beurs wordt veel gepraat over verwachtingen, ergo: verwachtingen hebben veel weg van brownse bewegingen.
Ik mis het begrip ‘inflatie’ in het artikel en de reacties.
Voor zover slechte leningen het probleem zijn, is inflatie in elk geval een oplossing. Met inflatie verschrompelen schulden. Daarnaast geeft inflatie een prikkel tot consumeren en tot het omzetten van liquiditeit (die hard in waarde vermindert) in goederen, machines, gebouwen of infrastructuur.
De rol van inflatie is wel ingewikkelder dan dat, maar volgens mij is de irreeële angst voor inflatie waarmee de Duitsers Europa gijzelen, wel een grote boosdoener. Het Japan-scenario met jarenlang balanceren op het randje van deflatie is naar mijn mening veel gevaarlijker dan de mogelijkheid dat inflatie eventueel uit de hand zou lopen. De kans dat dat gebeurt lijkt me bij een grote en vrij open economie als de Europese, sowieso erg klein.
@10: Dit heb ik al regelmatig bediscussieerd met Hans Verbeek. Zie bijvoorbeeld hier en de daarop volgende discussie.
Ik zal eens proberen dit uit te werken tot een artikel, het is blijkbaar een discussie die leeft.
@14 Ik zie het. Toevallig al Prosperity Without Growth gelezen? Een must-read voor iedereen die een duurzame en gelukkige samenleving voorstaat zonder dat het ten koste gaat van de planeet en vervolgens ons allen (dat laatste is het gevolg van een systeem dat economische groei nastreeft).
@11:
Je bent niet de enige die daar vraagtekens bij zet: tot in de hoogste kringen is daar twijfel over ontstaan
Interessante vraag: In hoeverre is economie een wetenschap of politiek? Maar het is natuurlijk altijd onvermijdelijk dat wetenschap in het algemeen doelwit wordt van politiek. Pretenderen dat het niet zo is, is gevaarlijk, en leidt tot tunnelvisie. Dus ja, je moet altijd kritisch blijven, ook en misschien wel vooral juist als iemand pretendeert ‘wetenschappelijk’ te zijn. Maar dat is nog geen reden om wetenschap of economie af te schaffen.
Ik ben het hartgrondig eens met het citaat van Arjo Klamer dat je aanhaalt. Economie staat ten dienst van de mens, niet omgekeerd.
@7: hogere kapitaaleisen zijn zeer zeker nodig. Dat is in elk geval een beginnetje om de banken weer in het gareel te krijgen. Het is ook een duidelijke afwijking van de trend van tientallen jaren, waarbij banken steeds minder eigen vermogen hadden en steeds meer zelf geld konden creëren. De vraag is alleen hoe die kapitaaleisen aan de banken gesteld kunnen worden, en hoe we voorkomen dat ze daar met allerlei fiscale spitsvondigheden weer onderuit muizen. Zij betalen immers de beste salarissen en hebben dus gemiddeld betere (nou ja voor henzelf dan, niet voor de maatschappij) adviseurs in dienst.
@15: Nee, dat ken ik niet. Dank voor de tip! Kan nog niet beloven dat ik dit ga lezen, maar als ik er over ga schrijven zal ik dat wel doen.
Ik lees in een bespreking van het boek:
Ik sluit me daar geheel bij aan, maar voeg daar aan toe – zoals ik dat ook tegen Hans altijd zeg – dat je milieu niet mag inruilen voor werkgelegenheid. Er moet voldoende werk zijn voor jongeren die van school komen om hun carrière zonder handicap te beginnen, en om te voorkomen dat mensen onvrijwillig werkloos zijn.
Ik denk zelf dat er voldoende te doen is, werk dat niet resulteert in meer flatscreens, tweede auto of dure vliegvakantie, maar in een meer zorg voor elkaar (diensten dus: denk aan gezondheidszorg, ouderenzorg, onderwijs, enz) en een schoner milieu: duurzame energie produceren, zuiniger omgaan met grondstoffen, enz. Ook dat levert – in mijn optiek – groei op (en dus werk). Het is maar net hoe je ‘groei’ invult.
En ik voeg daar aan toe (niet als antwoord op jou, meer in het algemeen) dat me opvalt hoe juist op al die zaken die ik hierboven noem wordt bezuinigd, onder het mom van ‘goed voor de economie’.
@13: Ja inflatie / deflatie speelt een grote rol, die ik hier buiten beschouwing heb gelaten. Het ging me nu om de manier waarop tegen economie wordt aangekeken.
Maar je hebt wel gelijk. Overigens begint men zelfs in Duitsland het licht te zien. Zelfs Jens Weidmann heeft onlangs gepleit voor hogere lonen in Duitsland. Dat is echt bijzonder kan ik zeggen. Ook Draghi heeft zich op die manier uit gelaten. Men begint in te zien dat deflatie en langdurige stagnatie een reële mogelijkheid is.
Voelde me al de zoveelste idioot hier die een boekje heeft gelezen en denkt iets beter te weten. Ik heb het boek nog niet eens uit, maar dat wat veel mensen gevoelsmatig al weten (oneindige groei kan niet) wordt hierin nog eens pijnlijk verduidelijkt. Naar aanleiding van je reactie zou ik van alles willen zeggen over de kwestie, maar ik hou het bij een aanbeveling. Uit het artikel dat je aanhaalde:
In terms of a worldview for the new decade and beyond, this could well be the most important book you will read
Agreed.
Vanuit het huidige economische denken gezien, een interessant stuk.
Maar toch:
Wat mij betreft moet het “hele economische denken” de vuilnisbak in en vervangen worden door denken/streven naar welzijn.
de huidige gedachten zijn gestoeld op meer produceren en winst maken.
Winst maken kan alleen te koste anderen en is in principe dus asociaal.
Nu ben ik echt niet zo naïef om te denken dat we de aard van/het gemiddelde mens/dier even kunnen veranderen, mocht daar al grote behoefte aan bestaan.
Maar het is wel sneu om te constateren dat sommige apenvolkeren harmonieuzer samenleven dan mensen ;-)
Verklaar u nader.
@21:
Dat ben ik niet met je eens. Als iemand een dienst voor je levert mag hij daarvoor betaald worden – dat is als het om een ondernemer gaat zijn winst.
Wat fout is, is wat in het Engels altijd met ‘rent’ wordt aangeduid (‘rente’ in het Nederlands betekent wat anders) Voorbeelden van ‘rent’ extractie zijn: een groot bedrijf dat een monopolie heeft, een huiseigenaren die dankzij de woningnood hogere huur kunnen vragen, banken die hele hoge tarieven kunnen rekenen omdat niemand er wat tegen kan doen, enz. Het komt er op neer dat je kan profiteren van een machtspositie.
Dat er wat moet veranderen in het denken over economie wil nog niet zeggen dat je alles overboord moet zetten. Er is ook veel goeds bedacht. De vraag is waar het fout gegaan is. Ik denk zelf dat “de economie” (tussen aanhalingstekens omdat ik eigenlijk het samenstel bedoel van financiële markt, industrie, midden en kleinbedrijf, landbouw + alle mensen die daar inwerken) zich steeds meer is gaan onttrekken van democratische controle.
@22:
Sociaal is de boel min of meer gelijk verdelen.
Bij bedrijven wordt de winst verdeeld onder de top en de aandeelhouders en dat in verhoudingen die nergens op slaan.
Over de totaal belachelijke beloningsverschillen zullen we het maar niet hebben.
@23
1e alinea:
Natuurlijk mag iemand voor werk beloond/betaald worden.
Mijn pijn zit hem in de verhouding van de beloning van eigenaar(s) arbeiders.
Waar het de 2e alinea betreft,
beschrijf je volgens mij prima de verwording van het systeem.
Winst kan op twee manieren berekend worden. Je kunt iedereen een salaris uitbetalen, en dan is de winst dat je overhoudt nadat je dat gedaan hebt (dit gebeurt in elk geval in bedrijven.) Bij eenmanszaken is winst dat wat je overhoudt als je de overige kosten hebt afgetrokken, maar nog niet je eigen levensonderhoud. De winst is dan ook je inkomen.
De eerste vorm van winst is letterlijk gebakken lucht: alles wat er te compenseren is, IS al gecompenseerd, ook reserveringen en investeringen worden berekend voor de winst bekend gemaakt wordt. De winst is wat er dan nog meer wordt betaald. Onnodig, gewoon, omdat men ermee weg komt. Dat is in geen enkel opzicht een realistische verdienste. Het zou een compenatie voor risico kunnen zijn, alleen is het dat eigenlijk niet, omdat aandelen, speculatie en winst zo ver uit elkaar lopen en een geheel eigen leven zijn gaan leiden.
De tweede vorm winst is voor een gedeelte wel gewoon reeel. (Niet per se volledig uiteraard – ook hier kan gebakken lucht voorkomen.) Maar het is vaak op z’n minst ten dele de compensatie voor moeite en risico, het vormt de basis voor verdere investeringen… die winst is van een andere orde, en valt om te rekenen naar een inkomen. En de grote bedrijven willen van die dubbelzinnigheid graag gebruik maken om winstbelasting te ontlopen – alsof zij ook hun levensonderhoud en vermogen inzetten…
@24:
Precies. Dat is het verschil in macht waar ik het over had.
Waar we vastlopen is het geloof dat deze economie de enige optie is. En het lijkt erop dat jij dat ook gelooft Michel. Want je komt wel met opties, maar allemaal binnen het huidige systeem. Als je het best mogelijke economische systeem wilt vinden voor de samenleving als geheel moet je open en eerlijk alle opties onderzoeken, bijvoorbeeld ook de mogelijkheid van een economie die niet gedomineerd wordt door een bankenmonopolie op de geldcreatie.
@27:
Dit is om twee redenen niet juist: het is geen monopolie – althans dat zou het niet moeten zijn want er zijn nu nog maar een paar veel te grote banken over, althans binnen de grenzen van Nederland. Op Europees niveau ligt dat anders, maar er is dan ook nog geen sprake van een Europees bankbeleid (al werkt men daar nu wel aan).
De tweede reden is dat de ECB ook geld kan maken (en ook maakt).
Maar veel interessanter: kun je eens toelichten wat volgens jou de andere opties zijn voor de economie? Ik wil inderdaad het bestaande systeem hervormen en liever geen grote (economische) revolutie. Het verleden heeft laten zien dat die vaak niet zo goed aflopen. Ook bij een economische revolutie kom je aan aan het bezit van mensen, en dat zullen ze met hand en tand verdedigen. Aan de andere kant is bewezen dat geleidelijke, democratische hervormingen, zoals de New Deal en de constructie van de verzorgingsstaat na de oorlog wel goede resultaten hadden (tot de bezittende klasse er in de jaren 70/80 genoeg van had, maar dat is een ander verhaal).
Goed artikel Michel. Helemaal met je eens. Verbaas me ook over de manier waarop er naar de economie gekeken wordt terwijl men de afgelopen vijf/zes jaar met zelfgekozen beleid de boel heeft afgeknepen. Het is in economie natuurlijk onmogelijk gecontroleerde experimenten te doen, maar de verschillen in fiscaal beleid tussen de VS en de eurozone en het verschil in resultaat is toch wel overduidelijk. En de logica er achter niet al te ingewikkeld. Men is toch niet voor niets zo’n 80-90 jaar geleden afgestapt van de Gold standard. En nu probeert men iets soortgelijks in de eurozone.
@29: juist, goudstandaard. Dat heeft uiteindelijk tot de Grote Depressie geleid, en via dat tot een wereldoorlog, misschien willen ze testen of het reproduceerbaar is? [/cynisme]
@28: Met bankenmonopolie bedoel ik dat alleen banken geld mogen scheppen en niemand anders. En de Europese centrale bank is ook een bank.
Je kunt wel zeggen dat de overheid geld moet gaan uitgeven en de staatsschuld moet durven laten oplopen, maar dan moet dat geld toch ook weer geleend worden van het banksysteem.
De banken bepalen uiteindelijk welke overheid het waard is om geld aan uit te lenen, en omdat banken winst willen maken willen ze dat alleen als er uitzicht is op groei. Eeuwige groei wordt ons zo van bovenaf opgelegd, en men gelooft intussen dat het een natuurwet is.
Wat betreft andere opties, ik vind dit wel interessant: http://tinyurl.com/mcck9q5
Ik neem trouwens toch liever het risico van een revolutie dan eindeloos doormodderen met een systeem waarvan je weet dat het de toekomst niet heeft. Dat kan ik mijn kinderen niet verkopen.
@31: Ok dank voor de link. Maar, nee, de ECB is geen bank als alle andere, de ECB is onderdeel van de overheid. Of beter gezegd: de functie van centrale bank is onderdeel van de staat.
In de meeste westerse landen, misschien wel alle, is het beheer van geld op afstand van de politiek gezet. De centrale bank is ‘onafhankelijk’ zegt men dan. De reden daarvoor is dat men bang is dat de politiek er misbruik van maakt. Monetair beleid – de rente, geldcreatie, de hoeveelheid geld die in omloop is, maar ook regulering van banken (ook geld creërende instanties) is dus onttrokken aan democratische controle.
Dat jij dus kan zeggen:
is dus feitelijk een gevolg van dit beleid. Het hoeft niet zo te zijn, maar de politiek heeft zichzelf de handen gebonden. In de praktijk blijkt dat directeuren van centrale bankiers – zoals Mario Draghi – voortkomen uit en nauwe banden hebben met de financiële wereld. Wij hebben dus feitelijk de democratische controle over ons geldsysteem uit handen gegeven en laten het over aan de financiële wereld. Dat is wat er fout is. Bij de euro is de situatie nog erger: er is geen centrale staat die tegenspel kan geven aan de centrale bank. Bankiers (financiële markten in het algemeen) controleren de democratie. Het is de omgekeerde wereld.
Nog een kleine toevoeging aan mijn vorige commentaar @32. Als ik zeg dat centrale bankdirecteuren uit de financiële wereld voortkomen wil dat nog niet zeggen dat ze corrupt zijn daardoor. Het gaat me er meer om, om duidelijk te maken dat het mensen zijn die luisteren naar mensen uit de financiële wereld, dat zijn hun peers, daardoor laten ze zich adviseren, dat is hun wereld.
Als is wel opmerkelijk dat opvallend veel mensen van Goldman Sachs een grote rol spelen in de eurocrisis. Hier is een mooi overzicht van overheidsfunctionarissen die een relatie hebben met of zelfs eerst gewerkt hebben bij Goldman Sachs. Wat je dus kan constateren is dat de politiek minder controle heeft over de financiële wereld , maar dat de financiële wereld juist meer controle heeft over de politiek. Dus weer: de omgekeerde wereld.
@32: Ik ben het helemaal met je eens.
Dat er in Europa geen centrale staat is maar wel een centrale bank is inderdaad bijzonder.
Maar dat heeft ook een voordeel: er wordt in Europa veel en openlijk gediscussieerd door de belanghebbenden, zodat er meer transparantie is en de kans groter is dat alle mogelijke opties op tafel komen. Francois Hollande bijvoorbeeld pleit al langer voor meer invloed van de europese overheid op de ECB.
Ik zou zeggen dat als de ECB geld pompt in het banksysteem de banken ook verplicht moeten worden het uit te zetten in de reele economie.
@34: Maar de belangrijkste optie, fiscaal beleid, ontbreekt en blijft ook ontbreken in de toekomst door het fiscal compact dat de eurozone landen afgesloten hebben. En dan blijft als enige instrument monetair beleid over. In een goedlopende economie is dat normaalgesproken voldoende, omdat een CB met het sturen van de rentes ook de groei en inflatie (enigszins) kan sturen. Maar in een situatie waar de eurozone nu in zit, en al zes jaar zit, is monetair beleid als het duwen tegen een koord. Ook QE (wat ‘geld in het banksysteem pompen’ genoemd wordt maar dat eigenlijk niet is) doet wat dat betreft weinig volgens mij. Het schept verwachtingen en stuwt misschien wat aandelenkoersen omhoog. Maar de gewone man heeft er geen cent meer door te besteden en het probleem van een tekort in aggragate demand wordt er niet door opgelost.
Natuurlijk moet je met fiscaal beleid ook voorzichtig zijn. Maar je kunt ook doorschieten in de angst. Duitsland heeft natuurlijk zijn historie en in combinatie met de huidige Duitse situatie (export land, sterkste economie van europa) is het wel te begrijpen dat ze dit beleid voorstaan. Maar het blijft desastreus voor de economie van de eurozone.
Op een of andere manier moet er meer ruimte komen voor fiscaal beleid, zodat de economie van de eurozone van onderop gestimuleerd wordt in plaats van hopen op een trickle down effect. Maar hoe je dat precies moet vormgeven blijft moeilijk.
@34 Helemaal eens met Matthijs2 @35
Ik heb nog een kleine aanvulling: Hollande is helemaal bijgedraaid in negatieve zin. Hij heeft mensen ontslagen (of die hebben ontslag genomen) die voor fiscale stimulering waren, en mensen benoemd die voor meer ‘marktvriendelijk beleid’ zijn. “Minder links” kopt de Volkskrant eufemistisch.
Dat is overigens typerend voor linkse partijen in Europa: die zijn nog maar slechts in naam links. Zie mijn eerdere stukje hierover Het echte verraad van links.
Nóg een aanvulling. Ik kom toevallig de tekst van de laatste persconferentie tegen van de ontslagen minister van financiën van Frank Arnaud Montebourg tegen. In het Duits vertaald (ik ben het Frans helaas niet machtig):
Hierom – de rationele, goed doordachte kritiek op het bezuinigingsbeleid – wordt hij ontslagen door Hollande.
In Frankrijk is gewoon een conservatieve regering aan de macht (Ondanks PS), net als in Nederland (met PvdA) en Duitsland (met SPD). Hoezo “sociaaldemocraten”?
Ik zeg het al langer, en ik herhaal ik het nog maar een keer, de crisis gaat eerst erger worden voor het weer beter gaat worden.
@37: Mooie toespraak, in de gaten houden die Montebourg (zal ook Mario Draghi denken, maar dan om heel andere redenen..).