Zomerserie | De gelukkige onderwijzer

Sargasso duikt deze zomer in de letteren en bezoekt kleine literaire musea in Nederland en daarbuiten. Vandaag de aftrap: het Theo Thijssenmuseum in De Jordaan.

Op de stoep van het museum heb ik nog hoop. Op de ramen staat de belangrijkste zin uit Kees de jongen:

‘De zwembadpas was voor Kees een geluk voor het leven’

Eenmaal binnen zie ik in één oogopslag dat dit geen echt schrijversmuseum kan zijn. De vrijwilligster aan de balie legt uit dat het geboortehuis van Theo Thijssen ook dienst doet als buurtmuseum. Momenteel is er een expositie gaande over de buurtwinkels in de Jordaan. De herinneringen aan de schrijver zijn opgeruimd of aan de kant geschoven om ruimte te maken voor de winkelspulletjes die door de buurtbewoners van zolder zijn gehaald.

Eerlijk waar: hoe bescheiden ook, het is een interessante tentoonstelling, die de ontwikkeling van de kleine middenstand vanaf de tijd van Theo Thijsen (1879-1943) uitbeeldt. Je krijgt een indruk van hoe de buurt er in de tijd van schrijver uitzag en functioneerde. Zijn vader was schoenmaker en zijn moeder had later een kruidenierswinkel. In die tijd was het bittere armoede in de Jordaan, de zorgeloze gezelligheid van Tante Leen en haar Johnny moest nog komen. Liefhebbers van Kees de Jongen, maar ook fans van de televisieserie ‘t Vrije Schaap kunnen met deze tijdelijke expositie een leuk halfuurtje beleven.

Helaas komt Theo Thijssen er zelf een beetje bekaaid van af. De bezoeker moet het doen met de vier informatiedoeken waarop de levensloop van de schrijver is afgedrukt. Betreurenswaardig, want Theo Thijssen verdient meer. Niet voor niets zijn er in Nederland nog steeds tien basisscholen die zijn naam dragen en in Utrecht is zelfs een Theo Thijssen-pabo. Ook is er de Theo Thijssen-prijs, een Nederlandse literatuurprijs voor kinder- en jeugdliteratuur.

Aanvankelijk was Theo Thijssen onderwijzer, hij stond jarenlang voor de klas. Later werd hij vakbondsman en politicus. Zijn leven als schrijver kwam op gang tijdens zijn periode bij de Bond voor Nederlandsche Onderwijzers. Bijna al zijn romans werden aanvankelijk als feuilleton in het bondsblad geplaatst. Hij zat voor de SDAP in de gemeenteraad van Amsterdam en in de Tweede Kamer.

Hernieuwde belangstelling voor Theo Thijssen was er in 2007 toen De gelukkige klas verscheen als speciale editie in verband met de actie ‘Nederland leest’. Alle leden van de Openbare Bibliotheken kregen het boek cadeau. Bij veel mensen ligt dit boek nog steeds ongelezen in de lectuurmand en dat is jammer, want het bevat fragmenten die je nooit zult vergeten. Deze dagboekroman gaat over een jonge onderwijzer die al zijn twijfels aan het papier toevertrouwt. Een hoogtepunt in boek wordt bereikt als hij op zijn verjaardag de klas trakteert op een bezoek aan Artis. Zijn vrouw organiseert de snoepzakjes voor de kinderen. Een paar dagen later kijkt hij terug op het schoolreisje:

Mijn vrouw heeft er, naar mijn zin, gisteravond tegen de visite wat te veel mee gegeurd; ’t is voor haar zo’n aardig stukje weldadigheid geweest, weldadig tegenover de arme kindertjes. En een ogenblik heb ik een gevoel van misselijkheid gehad, toen m’n geachte bovenbuurman, óók op verjaardagsvisite bij me, zo met beleefde bewondering zei: Ja, ja, d’r wordt tegenwoordig heel wat voor de kinderen gedáán op dat soort scholen.

Zo’n ezel begrijpt niet dat het eigenlijke van het feest dat mijn klas gisteren gehad heeft, niet te maken heeft met het arm zijn van de kinderen. Dit feest zou net zo groot geweest zijn, al bestond mijn klas uit enkel rijke kindertjes.

In het museum kan men plaats nemen in de ouderwetse fauteuils om wat oude filmpjes te bekijken. Er komen mensen aan het woord die Theo Thijssen nog gekend hebben. Helaas is er geen bewegend beeld van de schrijver zelf. Graag had ik Theo Thijssen zien spreken als onderwijsspecialist. Bekend is dat hij fel tegenstander was van de toelatingsexamens voor de middelbare scholen. Wat zou hij in deze tijd gevonden hebben van het lotingsysteem en hoe zou hij staan tegenover de Cito-toets?

Het buurtmuseum zou mij in de toekomst een groot plezier doen met een tentoonstelling over Jan Ligthart, een andere beroemde onderwijzer uit de Jordaan. Of met een tentoonstelling over het leven van Theo Thijssen in Amsterdam-Oost. De schrijver bracht alleen zijn jeugd door in de Jordaan, zijn boeken schreef hij in andere delen van de stad. Een bezoek aan het Theo Thijssen Museum levert meer vragen op dan antwoorden. Gelukkig heeft het museum heeft een goede website waar veel wetenswaardigheden over de schrijver te vinden zijn: Theo Thijssen Museum

Samengevat: de tijdelijke tentoonstelling over buurtwinkels is de moeite waard, maar echte boekenwurmen en onderwijzers, die vooral geïnteresseerd zijn in het leven en werk van Theo Thijssen, die kunnen beter wachten tot na de herfstvakantie. Dan zal de schrijver en politicus weer alle aandacht krijgen.

De gelukkige klas from Lima van Grinsven on Vimeo.

Theo Thijssen Museum
Eerste Leliedwarsstraat 16
1018 TA Amsterdam
Openingstijden: donderdag t/m zondag 12.00 – 17.00 uur
Toegang: 3 euro