We zijn nog steeds in shock. Hoe kunnen de V.S. een president kiezen, die zo slecht gekwalificeerd is voor de functie? Het probleem is alleen wel dat Donald Trump hard onderweg is naar dat presidentschap. Het boos, gechoqueerd of verdrietig zijn heeft geen zin.
Laten we eerst nog eens even kijken naar de spelregels. Het is wel geconstateerd, maar niemand ligt erg wakker van het feit dat Clinton Trump heeft verslagen in het aantal uitgebrachte stemmen. Hoe kan dat in een democratisch systeem van meeste stemmen gelden?
Kennelijk zijn we daar aan gewend: in 2000, in de strijd tussen George Bush en Al Gore gebeurde dat ook. Toch is het merkwaardig en een rare hik in de procedure dat dit kan.
Het college van kiesmannen
Bron voor dit fenomeen is de Federale Conventie van 1787, m.n. The Records. Ik heb de notulen van de Framers van de Constitutie er niet zelf op nageslagen, maar beroep mij op een handzaam boekje van Robert A. Dahl, met de sprekende titel: “How democratic is the American Constitution?”
Dahl schildert de inspanningen bij het vormgeven van de constitutie. Hoe een executieve macht in de vorm van een president te kiezen, was een moeilijke puzzel. Uiteindelijk kwam daar het college van kiesmannen uit voort: het ‘electoral college’. Maar waarom? Dahl:
“Probably the best answer to our question would be: the Framers settled on an electoral college because they had run out of alternatives.” (p.74)
Maar waarom was het zo’n probleem? Het gebruikelijke antwoord: “they wanted to remove the choice of the President from the hands of popular majorities and to place the responsibility in the hands of a select body of wise, outstanding and virtuous citizens.” (Hamilton, The Federalist, 68) Hadden we dat nu maar gehad, zoals het bedoeld was…
Maar de Framers onderschatten de betekenis en werking van politieke partijen, waardoor het kiesmannencollege snel degradeerde tot weinig meer dan een methode om stemmen te tellen. De wijzen en deugdzamen moesten alleen doen wat hun partij hen vroeg.
Winner takes all
Gewend als wij zijn aan evenredige vertegenwoordiging, komt het “winner takes all” ons merkwaardig over. Het betekent dat in een verkiezing 49% van de stemmen voor een kandidaat verloren kan gaan.
Dat is wat Hillary Clinton overkwam, zoals het All Gore overkwam in 2000. Dahl noemt als nadeel van het principe dat de kandidaat niet meer geprikkeld wordt te concurreren om kiezers in ‘veilige’ staten. Daarnaast is het voor opkomende of nieuwe partijen een buitengewoon zwaar traject om resultaat te behalen: ooit haalde de onafhankelijke Ross Perot 17% der stemmen, maar geen enkele kiesman! Omgekeerd: het systeem kan ook kiezers in veilige staten de prikkel ontnemen naar de stembus te gaan.
Al deze dingen speelden Hillary parten: ze trad niet op in haar “safe states” en juist daar bleef de opkomst achter. Zou het anders gekund hebben?
Directe verkiezingen
Dahl denkt van wel: een constitutioneel amendement met daarin een directe presidentsverkiezing, met een winnaar boven de 50%, zo nodig een tweede ronde met de twee topkandidaten wanneer de 50% van de stemmen niet werd gehaald.
Waarom doen ze in de V.S. niet zo iets? Een soort Frans systeem? U raadt het al: het is geprobeerd. Een dergelijk voorstel werd in 1989 behandeld in het huis van afgevaardigden en met 338 tegen 70 stemmen aangenomen.
Maar een jaar later strandde het voorstel in de Senaat in filibuster. De senatoren uit de kleine staten waren toch een beetje bezorgd om invloed op de presidentsverkiezing kwijt te raken. Je hebt een federatie of niet. Dahl noemt de senaat het “kerkhof van constitutionele hervormingen”. Dat is niet zo vreemd: ons idee de Eerste Kamer af te schaffen zal door de Eerst Kamer moeten worden aangenomen.
Wantrouw het volk
Inderdaad, the Federalist Papers en de Framers lopen niet over van vertrouwen in de gewone kiezer. Het risico van politieke scheurvorming wordt groot gevonden. Dat maakt het systeem ingewikkeld.
Dus nu heeft het volk gekozen, maar waarvoor precies? “Make America great again”. Hoe dan?
Door belasting te verlagen en de infrastructuur op te knappen en de Chinezen buiten de deur te houden. Door tweehonderd regeringen die Parijs ondertekenden te bruskeren, maar met iedereen goede handelsbetrekkingen te wensen. Door een speciale aanklager tegen Clinton te beloven en haar te bedanken voor drie decennia public service. Door Obamacare te slopen, maar toch niet helemaal.
Obama zou Hillary een algemeen pardon kunnen geven, maar dat zou het voor Trump wat te gemakkelijk maken zijn achterban te ontmoeten. “Lock her up”, zongen zijn aanhangers. Trump moet zelf beslissen, zie ik Obama denken. De smoes van een Democratisch pardon krijgt hij niet.
Trump stikt niet in een contradictie meer of minder. Hij schrijft over zichzelf dat “I’ve learned to trust my instincts and not to overthink things.” (Think like a billionaire, 2004) Dan moet je niet verbaasd zijn over contradicties en paradoxen. Die contradicties moeten worden uitgezweet in het proces dat regeren heet. De staf voor de Transitie is er mee begonnen.
Gevaren
Hoe gevaarlijk zijn die contradicties? Behoorlijk gevaarlijk: in 1969 wilde Nixon de hoogste nucleaire alarmfase van zijn minister van Defensie Melvin Laird. Deze vond dat uitermate gevaarlijk en vertraagde de uitvoering van de opdracht, hopend dat Nixon rustiger zou worden. Dat deed hij wel vaker: dan maakte hij nog een boze opmerking, maar als je die van je af liet glijden, bleef het daarbij.
In dit verhaal gebeurde dat niet en uiteindelijk gingen 18 B-52 bommenwerpers met kernwapens de lucht in en ontstond een onveilige situatie alsnog. (The New Yorker, 26 september 2016)
Maar het electoraat in de V.S is slim, zo wil Leon de Winter ons doen geloven. Dus hebben we nu Trump, die de atoomcodes gaat beheren. Alleen in Rusland zag men Trump wel zitten, de rest van de wereld zag meer in Clinton. Dus misschien gaat het met de wereldvrede nog wel even goed.
Maar zijn vriend Newt Gingrich wil graag dat hij de ambtelijke rechtspositie onmiddellijk afschaft, want dat biedt kansen om baantjes te vergeven aan de partijgangers van een verscheurde Republikeinse partij. Ook leuk: Sarah Palin, drankzuchtig en in de war, mag de narigheid van dit Gingrich plan opvegen. De popular vote heeft nu Trump c.s opgeleverd. Maar het ordelijk besturen is wat lastiger dan de Wutburger denkt. Het zou goed zijn als de Europese Wutburger dat zou beseffen.
De Europese connectie
Juncker toonde weinig strategisch inzicht en sprak van een dieptepunt in de betrekkingen tussen EU en V.S.. Daarvan komt de ploeg van Trump niet onder de indruk.
Veel beter was de reactie van Angela Merkel, die begon met een felicitatie en toen zeer nauwgezet even alle waarden opsomde op basis waarvan een goede samenwerking met de V.S. was gebaseerd en waar Duitsland aan zou vasthouden. Een diplomatiek dreigement in anderhalve minuut, zonder een onvertogen woord. Klasse!
Het bracht mij in een vorig stuk tot de gedachte dat Trump een losse verhouding tot beide partijen moet cultiveren, teneinde een politieke hervorming uit te lokken bij zijn eigen partij en bij de Democraten. In de Economist van deze week is die gedachte wel terug te vinden. We moeten hopen op onafhankelijke kwaliteit in zijn regering. Het zou nog kunnen: maar Gingrich, Bolton en Palin kunnen niet als onafhankelijke kwaliteit worden gezien. Van die keuze moet Europa echt nerveus worden.
Reacties (26)
“Winner takes all” betekent niet dat 49% van de stemmen verloren kan gaan. Meestal gaan er nog meer verloren. Bij verkiezingen in de VS zijn er meestal meerdere kandidaten, en dan wint niet de meerderheid, maar de grootste minderheid. Daar zit de grootste makke in het systeem.
Dat het met name kleine staten zijn die het systeem van kiesmannen in stand willen houden lijkt me ook niet juist. Of je nou een klein percentage van de kiesmannen of een klein percentage van de bevolking hebt maakt immers niet zo veel uit. Een aantal staten heeft zich in de afgelopen 10 jaar aangesloten bij het National Popular Vote Interstate Compact, zowel grote als kleine staten. Republikeinse staten ontbreken, evenals swing states.
@1: ik bedoelde te zeggen dat in één staat 49% van de stemmen verloren kan gaan. Meestal worden verkiezingen in meerdere staten tegelijk gehouden. Wat je probeert mij uit te leggen ontgaat me.
Wat de kleine staten betreft, ik volg mijn politicoloog Dahl, maar als je het beter wil weten met steun van wikipedia…
ik bedoelde te zeggen dat in één staat 49% van de stemmen verloren kan gaan
Ja, maar dat klopt niet. Als er 3 kandidaten zijn kan een kandidaat (in theorie) met 34% van de stemmen alle kiesmannen in een staat winnen en gaat dus 66% van de stemmen verloren. De grootste minderheid wint, niet de meerderheid. Zo simpel is het.
maar als je het beter wil weten met steun van wikipedia…
Ik wijs je op een initiatief om de “electoral vote” bepalend te laten zijn bij de presidentsverkiezingen dat gesteund wordt door grote én kleine staten, van Californië tot Hawaï. Bestaat dat initiatief soms niet omdat er een Wikepedia-pagina over is?
“Dahl noemt de senaat het “kerkhof van constitutionele hervormingen”. Dat is niet zo vreemd: ons idee de Eerste Kamer af te schaffen zal door de Eerst Kamer moeten worden aangenomen.”
Dat is een wat oneerlijke vergelijking. Het betreffende voorstel schafte immers de Senaat ook niet af. Punt is dat in de Senaat de minder bevolkte staten sterk oververtegenwoordigd zijn (in iets mindere mate is dat trouwens ook het geval in het kiescollege). En de minder bevolkte staten, dat zijn vooral staten met veel landelijke en weinig stedelijke bevolking. Oftewel conservatieve staten. En daarom is de senaat het kerkhof van bijna alle hervormingen (want verandering is jakkiebah voor conservatieven).
Om even een voorbeeld te geven. Californië (één staat, 39 miljoen inwoners) heeft 2 senatoren en 55 kiesmannen. De Louisiana Purchase (na aankoop in de loop der tijd grofweg opgesplitst in 13 staten, ook 39 miljoen inwoners) heeft 26 senatoren en 79 kiesmannen.
@1: Het zijn inderdaad vooral kleine staten (in bevolkingstal) die tegen deze specifieke hervorming zijn. Je ziet het ook wel uit de link die je geeft naar dat popvote initiatief. De ondertekenaars vertegenwoordigen 20% van de staten en meer dan 30% van de bevolking.
Douglas Adams – The Restaurant at the End of the Universe.
@1: Hans,
Je zou een punt hebben als het electoraat en gedachtengoed van beide partijen, niet inwisselbaar zou zijn, maar scherp geprofileerd was. Dat laatste is helemaal niet zo. In een tweepartijenstelsel zoals in Amerika worden de haalbaarheid van je standpunten gestuurd door meerderheden in het Congres die zich geregeld afwisselen en moet je voortdurend je knopen tellen.
Of die niet evenredige vertegenwoordiging democratische processen beinvloeden ? Ongetwijfeld. Is dat erg ? Nee. Elk systeem heeft zijn lelijke eendjes. Is het een issue in de USA ?
Dacht ik niet.
Ja en wat is er beter; niet evenredige vertegenwoordiging in de USA of coalitievorming in NL, waar partijen standpunten van voor de verkiezingen, na de verkiezingen in de afvalemmer gooien in ruil voor het pluche. Wie het weet mag het zeggen.
Vervang de president gewoon door een “Presidium of the United States” met (bijv.) 7 gelijkwaardige leden die rechtstreeks door het volk worden gekozen (gekozen volgens SNTV, dus de 7 kandidaten met de meeste stemmen worden verkozen).
@6: coalitievorming en evenredige vertegenwoordiging staan los van elkaar. Evenredige vertegenwoordiging zonder coalities kan natuurlijk ook.
@4
Met alleen Californië en New York als ondertekenaar van dat NPVIC heb je al een kleine 20% van de Amerikaanse bevolking te pakken. Dat de aangesloten staten gemiddeld vrij groot zijn, komt dus vooral door deze twee. Feit is en blijft dat grote Republikeinse staten (Texas) en swing states (Florida) het initiatief niet steunen en verschillende kleine Democratische staten (Vermont, Hawaï) wel. Het lijkt dus vooral een kwestie van politieke kleur te zijn; grootte van de staat doet er, zo lijkt het, minder toe. Als relatief weinig kleine staten ondertekenen zou het wel eens meer te maken kunnen hebben met het feit dat die staten overwegend conservatief zijn, zoals je zelf ook zegt, dan met de grootte van de staat op zich.
@6
Het simpele feit dat amper de helft van de kiesgerechtigden op komt dagen bij presidentsverkiezingen lijkt me een sterke aanwijzing dat er daar iets fundamenteel mis is.
@9: Kijk nog maar eens goed. Van de “staten” (DC is geen staat, maar ik tel hem speciaal voor jou mee) met het minimaal aantal van 3 kiesmannen hebben er 6 van de 8 niet getekend. Van de staten met 20 of meer kiesmannen hebben er 4 van de 6 wel getekend, of staan op het punt dat te doen. Overigens beschouw ik als onderliggende oorzaak vooral urbaniteit. Stedelijke gebieden zorgen voor “grotere” staten en voor meer progressieve inwoners.
@11
Daar ben ik het helemaal mee eens. Ik denk dat veel verschillen die worden toegeschreven aan grote vs. kleine staten, of noord vs. zuid, uiteindelijk vooral neerkomen op verschillen tussen stad en platteland.
We hebben ook Nixon gehad die de popular vote had, maar Kennedy werd president.
Dichterbij hebben we GB. Ukip had een vrij groot percentage en maar 1 zetel in het parlement.
Overigens is het opkomstpercentage in swing states hoger dan in vaste staten. Dus wat de uitslag zou zijn geweest bij een ander systeem is onduidelijk.
@13/14: Ik begrijp dat het jou niet zozeer om het systeem, maar om de uitslag gaat. Wat dat betreft ben je dan een beetje off-topic. Misschien kun je eens een enkele keer je politieke bril afzetten en gewoon sec kijken naar het systeem kiescollege?
@15:
Ja, alleen ik denk dat bewoners van ieniemienie madurodam landen als NL, niet het meeste geschikt zijn om hele grote landen zoals USA, staatkundig de maat te nemen of nog erger; vaststellen dat er “iets fundamenteel mis is”. Het wordt aandoenlijk zo en er mag ook gelachen worden !
@15
Elk systeem heeft zijn voor en zijn nadelen. Wat ik wel raar vind is dat de meeste staten een winner takes all systeem heeft, maar sommigen een evenredigheidssysteem.
Het zou nog kunnen dat het college van kiesmannen besluit dat Hillary de betere kandidaat is, maar die kans acht ik gering.
Ondertussen zijn we geneigd – Tom van Doormaal eveneens – om Trump te normaliseren. Het komt wel goed, Reagan was ook een acteur, net als Schwarzenegger; en Nixon was ook erg.
Wat men dan vergeet is dat Reagan er weliswaar zwaar onjuiste ideeën op nahield, maar het goede met zijn land voor had. Hij was de badmeester die het land wilde redden, vertelt zijn zoon. Zelfs Nixon had het beste met de VS voor (al was ‘ie paranoïde).
Trump heeft echter enkel zichzelf op het oog. De man is een pathologische narcist met een autoritaire inslag en een rancuneuze houding; en hij heeft in de campagne laten zien dat hij zich aan geen regels iets gelegen laat liggen.
Zijn kabinet bestaat uit een bonte verzameling van witte nationalisten, christenfundi’s, vleesgeworden ayn rand-industriëlen, autoritariërs en zijn eigen kinderen. En ze hebben het Amerikaanse congres én het Hooggerechtshof in handen; dus ze kunnen bijna iedere wet doorvoeren die ze willen; plus ze hebben de beschikking over de veiligheidsdiensten en de surveillancestaat, em Trump heeft tijdens zijn campagne laten zien dat ‘ie er geen probleem mee heeft de vrije pers te intimideren.
Dus doe niet net alsof het misschien allemaal wel meevalt. Alsof dit normaal is; alsof de democratische instituties dit heus wel aankomen.
Dit is protofascisme, Trump is een combinatie van Berlusconi en Mussolini; en Amerika is één flinke terroristische aanslag verwijderd van het veranderen in een politiestaat. O, en daarbij komt: als de Democraten nog een staat verliezen, hebben de Republikeinen de macht om Constitutionele Amendementen aan te brengen.
Da’s nog even los daarvan dat Trump de transatlantische orde op losse schroeven heeft gezet waardoor Poetin vanaf eind januari vrij spel heeft; en dat Trump heeft aangekondigd zich niks aan te gaan trekken van de klimaatakkoorden, waardoor global warming versneld gaat plaatsvinden.
Dus je kunt leuk babbelen over het electoraal college, en allerlei ditjes en datjes, maar dat is allemaal bezijden het punt. De rechtsstaat staat in de VS op het spel en is binnen nu en vijftien jaar misschien volledig afgeschaft.
@18: Harde woorden Prediker, die je volgens mij niet waar kan maken. Je maakt een cartoon van de situatie; Amerika is geen Italie of Turkeye, nog minder een bananenrepubliek. De hele staatkundige inrichting, de grondwet, de wetgevende en uitvoerende macht en de rechtspraak zijn berekend op “heavy duty” en leveren al meer dan 200 jaar de checks and balances. Er is geen enkele aanwijzing dat het nu met Trump ineens fout zal gaan.
@17: Zo raar is dat niet. De staten hebben het recht om de verkiezing van hun kiesmannen zelf te regelen (met maar een paar ruime federale kadertjes, zoals dat ook vrouwen en zwarten stemrecht hebben, maar bijvoorbeeld niet de wijze van kandidaatstelling, kiezersregistratie, ontnemen van kiesrecht, of zelfs maar hoe het stembiljet eruitziet/of er elektronisch gestemd wordt). Door de wijze van presidentsverkiezing via kiescolleges kan een staat de meeste macht in Washington uitoefenen door al zijn kiesmannen samen te poolen. Om die reden hebben alle staten dat ook gedaan.
Met name swingstates profiteren hier enorm van, omdat ze voor hun stem veel aandacht en geld uit Washington kunnen eisen. Alleen al in de uitgave van campagnegelden (tegenwoordig een miljardenindustrie) merken die swingstates dat al. Dat natuurlijk nog los van de uitgaves die een zittende president in eerste termijn doet voor de loyaliteit van die staten inzake zijn herverkiezing. Een swingstate die zijn kiesmannen evenredig verdeelt, pakt zichzelf in de portemonnee (want als het maar om 1 of 2 kiesmannen gaat, in plaats van bijvoorbeeld 20 in geval Pennsylvania, dan is de kans veel kleiner dat de staat de beslissende stem in het kiescollege krijgt). Alleen voor kleine staten is dat voordeel minder evident, vandaar dat het niet toevallig twee kleine staatjes zijn, die hun kiesmannen weliswaar niet evenredig, maar per kiesdistrict via WTA laten kiezen (voor de duidelijkheid, er is geen enkele staat die kiesmannen evenredig verdeelt).
@18: volgens mij ben ik in deze kolommen de eerste geweest, die hem vergeleek met Mussolini.
Ik neem dat niet terug, maar ik vind dat we meer moeten doen met feiten.
Ook Reagan was een narcistisch B-acteur en de schade die de wereld heeft opgelopen was niet gering.
Ik stel me voor naar zijn kabinet te kijken en daarover te oordelen. Ik geef toe: onrustbarend. Gingrich lijkt me geschift en zijn boeken zijn geen hoogstaande kost. Palin is volgens mij aan de drank en ik zou haar mijn stofzuiger niet eens toevertrouwen, als mij deze incorrecte opmerking wordt veroorloofd. Maar sprekend over de regering Trump lijkt me dit onschuldig.
@21:
“maar ik vind dat we meer moeten doen met feiten”.
Bedoel je daarmee te zeggen, dat er eigenlijk niet zoveel overeenkomsten zijn tussen Trump en Mussolini ?
Even afgezien van hun temperament en narcisme, denk ik bij Mussolini vooral aan zaken die ik bij Trump niet aantref:
– eruditie
– knokploegen
– ideologie
Overigens, Hendrik Colijn noemde Mussolini in zijn brieven “een fatsoenlijk mens” en Churchill noemde hem een “zwijn”, maar behandelde hem verder met ontzag, omdat hij strijd voerde tegen de communisten.
@22
Dan was dat na 1937. Tot die tijd was hij lovend over Il Duce. Sowieso hadden vele adel in de GB een warme plek voor zowel Mussolini als Hitler.
@22 Als Trump wil, kan hij zo tal van Amerikaanse milities oproepen om black lives matter aan te vallen, en ze zouden het nog doen ook.
Heb je tijdens zijn campagne niet gezien, hoe geweld tegen demonstranten tijdens zijn rallies en tegen de media subtiel aangemoedigd werd? Dat is maar een voorproefje, en zometeen heeft ‘ie in alle grote steden het gemilitairiseerde politieapparaat tot zijn beschikking.
Rudi Giuliani heeft de demonstratengen al een verzameling ’thugs’ en ‘goons’ genoemd; sheriff David Clarke, die mogelijk homeland security gaat doen zou Black Lives Matter het liefst neerknuppelen.
De enige ideologie die Mussolini uiteindelijk overhield was dat de industrie geleid zou moeten worden door de staat en dat de leider alles beslist. Dat laatste is ook Donald z’n stiel, verder heeft ‘ie geen ideologie behalve neodarwinisme: je hebt winnaars en losers. Hij heeft zijn succes natuurlijk aan zichzelf te danken; wie verliest, kan verrekken.
@24: Ja, sorry Prediker ik vind het zo wel genoeg hoor. Dit is nu al de tweede keer dat je volledig vanuit je onderbuik en feitenvrij door het lint gaat. Ik heb ook helemaal geen zin om Trump te gaan verdedigen. Does normaal zou ik zeggen.
Het is een beetje ongemakkelijk jullie tot rust te manen.
In termen van psychologie deel ik de angst van Prediker wel. Maar mijn pleidooi voor meer doen met de feiten kwam bij Michiel aan.
De historische vergelijking levert van alles op: b.v. dat Mussolini ooit aan de linkerkant moest worden gesitueerd. Dat hij later in zijn machtsuitoefening steeds meer aan de autoritaire rechterkant kwam te zitten en in een fascistische hoek belandde.
Het punt van betekenis: hoe stelt een systeem zich te weer tegen zieke psychologie? Nixon wilde de “madman” uithangen en stuurde B-52’s met kernwapens de lucht in, tegen de zin van Melvin Laird, en toen hij voortdurend bezopen was bij zijn dreigende impeachment, zorgde Kissinger er voor dat hij niet rechtstreeks bij het atoomwapen kon.
In de V.S. formeert zich een tegenbeweging die serieus denkt over blokkering van aanslagen op de rechtsstaat. Politiek ziet dat er niet goed uit: 4000 Trumpianen in Washington, halve garen in het kabinet. Maar ook: een internationale politiek, die weerstand zal oproepen; zie Merkel.
Intussen is de politiek in de V.S. zich aan het heruitvinden; de kans bestaat dat Trump een losse zakelijke verhouding kiest tot de politiek. Dat zou hem, ondanks zijn gebreken, tot een goede president kunnen maken. De wereld en de handel zijn maatgevend voor Trump: als hij een streep door het klimaat haalt bruuskeert hij 200 regeringen, waar hij aan wilde verdienen. Die zullen zich verzetten.
Een mooi beeld is het niet, maar het is mogelijk dat “het systeem” zich verweert. Het Hooggerechtshof kan conservatief zijn, maar er is ook een traditie van onafhankelijkheid in het recht.