Zijn vleeseters onbetrouwbaar?

Het is niet fijn wakker worden als je de ochtendkrant openslaat en er paginagroot wordt gezegd dat je een onwaarheid de wereld in hebt gebracht. NRC Next heeft een uitspraak van mij gechecked. Maar in het stuk maakt auteur Lynn Berger zelf twee grote fouten. Die wil ik rechtzetten. Van een factcheck-rubriek mag je verwachten dat hij feitelijk correct is. Daarnaast wil ik natuurlijk gewoon heel kinderachtig gelijk krijgen. Mijn belangrijkste bezwaren: het onderzoek van NRC Next is onvolledig en trekt een verkeerde conclusie. Ik leg ’t aan de jury (u) voor.

Waar gaat het over?

In een opiniestuk in NRC Handelsblad (ook op Sargasso verschenen) deed ik de volgende uitspraak over een luchtvaartmaatschappij die er achter gekomen was ,,dat vegetarische reizigers minder vaak hun vlucht annuleren of te laat komen opdagen. Sommige maatschappijen laten de mate van overboeking daarom mede afhangen van het aantal bestelde vegetarische maaltijden. Let op dat sprake is van een correlatie, dus van een kans. Vegetariërs missen ongetwijfeld ook weleens hun vlucht, maar op geaggregeerd niveau zijn vleeseters – in de ogen van de luchtvaartmaatschappij – minder betrouwbaar.”

De kop die ik had aangeleverd luidde Privacy is dood: laten we het over levenskansen hebben. De eindredacteur heeft er zonder mijn medeweten dit van gemaakt: Uw digitale schaduw:”vleeseter, dus onbetrouwbaar.

En toen?

Ik kreeg enkele dagen later een mail van Lynn Berger met de vraag waar ik de uitspraak vandaan had. Ik moest meteen bekennen dat ik dat niet meer wist. Uiteindelijk wist ik te reproduceren dat ik de passage vermoedelijk eind 2010 heb geschreven (in mijn boek), maar dat ik op mijn nieuwe laptop geen stukken meer had waarin de passage voorkwam. Mijn papieren aantekeningen heb ik in mei in New York achtergelaten, toen ik terug naar Nederland verhuisde. Ik heb Berger daarom een aantal suggesties gedaan van betrouwbare bronnen die ik vaak gebruik. The New York Times, The Economist en nog een paar.

Uiteindelijk bleek de passage in The New York Times te staan (die een fout had gemaakt) en in The Economist. Vermoedelijk heb ik de laatste gebruikt. Toen bleef het een flinke tijd stil.

Het oordeel van NRC Next

Berger heeft een aantal Nederlandse vliegmaatschappijen gebeld en die wisten van niks. Uiteindelijk is ze terecht gekomen bij Sabre AirVision, een bedrijf dat software levert aan de luchtvaartindustrie. Een woordvoerder daarvan zegt dat The Economist zich waarschijnlijk heeft gebaseerd op de praktijken van een grote Britse of Amerikaanse luchtvaartmaatschappij. Vervolgens vertelt de woordvoerder dat uit eigen onderzoek blijkt dat de kans dat een passagier op tijd komt opdagen voor een vlucht groter is als hij iets extra’s heeft gedaan, zoals het bestellen van een  vegetarische maaltijd. De woordvoerder zegt ook nog dat een aantal luchtvaartmaatschappijen zelf onderzoeksafdelingen hebben die dit soort data-analyses doen, namelijk United Airlines en American Airlines.

Berger heeft blijkbaar deze maatschappijen niet gebeld.

Berger trekt de volgende conclusie: ,,Volgens Dimitri Tokmetzis zijn vleeseters in de ogen van een luchtvaartmaatschappij „op geaggregeerd niveau” minder betrouwbaar dan passagiers die om een vegetarische maaltijd vragen. Hoewel het onduidelijk is om welke luchtvaartmaatschappij het precies gaat, is het aannemelijk dat er inderdaad één of meer maatschappijen bestaan die het aantal overboekingen deels laten afhangen van het aantal passagiers dat bij het boeken om iets extra’s heeft gevraagd – dat kan een vegetarische maaltijd zijn, maar ook een rolstoelplek of een Hindoeïstisch maal. Dit wil echter niet zeggen dat omgekeerd geldt dat vleeseters in de ogen van die maatschappij ‘minder betrouwbaar’ zijn: het voorspelmodel gaat niet over onbetrouwbaarheid, alleen over betrouwbaarheid. Dat betekent: boekt een vleeseter een ruimere stoel of een plaats aan het gangpad, dan zit ook hij in de ‘betrouwbare’ groep – en schat de vliegtuigmaatschappij de kans dat deze passagier komt opdagen ook hoger in. De bewering, in de kop en in het artikel, dat vleeseters volgens een luchtvaartmaatschappij ‘minder betrouwbaar’ zouden zijn, beoordelen we dan ook als onwaar.”

Het is aannemelijk. We hebben het hier over feiten toch?  Het voorspelmodel – van Sabre Air Vision. Dat is één bron. Twee aanvullende telefoontjes hadden meer zekerheid kunnen brengen.

Conclusie

Berger heeft het over de bewering in de kop die niet klopt. Inderdaad, daarin heeft ze, op basis van dit onvolledige onderzoek, gelijk. Maar ik heb die kop niet gemaakt. Ik heb het woord onbetrouwbaar nergens in mijn stuk gebruikt. Ik heb gezegd minder betrouwbaar. Ik heb daarmee een logische fout gemaakt, of een slordige formulering gebruikt en daarop mag ik terecht worden aangesproken.

Door af te gaan op alleen de kop en die ene kleine bijzin, wordt echter een hoop context weggelaten. Context die wél blijkt te kloppen. De context is namelijk die waar mijn boek over gaat: dat we op basis van onze digitale profielen verschillend behandeld worden en dat overheden en bedrijven zich steeds meer door dat soort profielen laten leiden. Dat Berger zich concentreert op een bijzin die hijgerig tot kop is gepromoveerd doet daar niets aan af.

Ik trek daarom twee conclusies. Nummer 1: op basis van dit onvolledige onderzoek moet ik constateren dat mijn uitspraak grotendeels waar is, of goed, laten ik de hand in eigen boezem steken, half waar. Nummer 2: op basis van deze ervaring moet ik concluderen dat NRC Next de lat voor zijn eigen factcheck wel iets hoger mag leggen.

Foto Caribb