Wordt uw pilsje te duur?

Het is vrijdagmiddag, bijna weekend! Maar voordat u en uw collega’s zich het gouden gerstenat laten smaken, wil ik u toch wat overpeinzingen meegeven, zodat u straks aan de toog of op het terras, bij het aanbreken van een kratje pils in de bedrijfskantine voldoende passend gespreksstof meebrengt. Ofwel: bierpraat! Want, potdosie, wat wordt dat pilsje op het terras toch duur tegenwoordig. Ja ja, het stond zelfs in de Telegraaf, dus dan moet het wel waar zijn.

De woede liep weer hoog op onder de lezers. “Graaiers van het eerste uur”, “horeca-maffia”, “terras terreur”, de verwijten zijn niet van de lucht. Een enkeling waagt zich nog aan het omrekenen naar guldens, alsof er de afgelopen negen jaar nooit enige inflatie is geweest. Is het getapte pilsje zo ondraaglijk duur geworden? Of valt dat in de praktijk wel mee?

Laten we eerst even de prijzen voor pils van de horeca en de supermarkt vergelijken om te kijken of de prijsstijgingen erg uit de pas lopen. Ik kies hiervoor een meer kwalitatieve benadering in plaats van kwantitatief, omdat het straks bij uw vrijmibo wel eenvoudig en gezellig dient te blijven, maar ik maak wel gebruik van degelijke data. Het CBS levert hiervoor de gegevens vanaf 2000 t/m 2009. In een grafiekje samengevat ziet dat er als volgt uit:

Uiteraard is het vergelijken van de prijzen op zich niet relevant. Wel relevant is de mate waarin de prijzen stijgen. Opvallend is dat in 2002, het jaar van de invoering van de Euro, er géén noemenswaardig verschil is in de mate van prijsstijgingen. En ook het jaar 2003 laat weinig verschil zien. Alleen in de jaren 2004 en 2005 is te zien dat de prijzen in de detailhandel daalden, terwijl die in de horeca doorstegen. Is het verschil in prijsontwikkeling de schuld van de horeca? Je zou het bijna gaan denken, ware het niet dat Albert Heijn eind 2003 een prijzenoorlog initieerde, waar de gehele supermarktbranche aan meedeed. Deze supermarktoorlog duurde tot in 2006 en kan het verschil in prijsontwikkeling verklaren, die inderdaad na 2006 weer gelijk opgaat.

Nu de prijs van bier op de wat langere termijn. Het CBS levert hiervoor wederom de gegevens van de consumentenprijzen in de detailhandel. Als we kijken naar de periode vanaf 1981, dan zien we wederom het effect van de supermarktoorlog duidelijk terug in 2004 en 2005. Verder valt op dat periodes van stagnatie worden afgewisseld met forse stijgingen.

Deels zijn deze periodes ook terug te vinden in de prijsontwikkeling van de grondstof gerst, het graansoort dat het meeste wordt gebruikt voor de productie van pils. De prijsstagnatie in de jaren ’80 valt bijvoorbeeld samen met een daling met de gerstprijzen en de prijsstijging van gerst na 2000 (van rond $ 100 tot bijna $ 250 in 2008) zijn ook terug te vinden in de bierprijs. Tussentijdse accijnsverhogingen en koersverschillen laat ik gemakshalve even buiten beschouwing, maar het behoeft geen uitleg dat de consumentenprijzen van meerdere factoren afhankelijk zijn.

Waar komen die enorme stijgingen in de gerstprijs vanaf 2000 vandaan? Is er minder gerst op de markt? Volgens Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) is het wereldwijde areaal aan landbouwgrondwaar gerst op geteeld wordt flink gedaald. Werd er in de jaren ’80 nog op bij 80 miljoen hectare gerst verbouwd, thans schommelt het areaal rond de 55 miljoen. Vanaf eind jaren ’80 en gedurende de jaren ’90 zijn er flink wat gerstakkers verdwenen.

Heeft dit dan ook geleid tot een verminderde productie? In eerste instantie wel, zoals de grafiek hieronder laat zien, doch de productie van gerst is het afgelopen decennium toch relatief stabiel en schommelt tussen de 40 en 50 miljoen ton. Van een trendmatige daling lijkt de afgelopen 10 jaar dan ook echter geen sprake. Sterker, de totale productie lijkt weer licht toe te nemen.

Zetten we het areaal af tegen de productie, dan is er duidelijk te zien dat de gerstopbrengst per hectare flink toeneemt. Efficiëntere landbouwtechnieken en gebruik van resistente rassen leiden ertoe dat de opbrengst per oppervlakte flink toeneemt. Toekomstige klimaatveranderingen kunnen hier nog een negatieve factor worden, maar op dit moment is het effect nog niet duidelijk zichtbaar. Aan de aanbodzijde van de grondstoffen lijkt er tot op heden louter goed nieuws te melden.

Aan de vraagzijde is er echter wel het één en ander veranderd. Er wordt nu namelijk bijna 2 keer zoveel bier gebrouwen als 30 jaar geleden. Niet geheel verassend vindt die groeiende productie plaats in met name de opkomende economieën van Oost-Azië (lees: China) en Latijns-Amerika. En aangezien de bierproductie moet concurreren met de overige voedselindustrie en diervoederproducenten (die ook een aanzienlijk deel van de gerstoogst consumeren), leidt dit tot een forse spanning op de grondstoffenmarkt.

In feite is deze eenvoudige analyse ook toepasbaar op tarwe en andere gewassen. Niet alleen het biertje dat u consumeert wordt dus duurder. Om de schuld van het dure pilsje echter te leggen bij de horeca is echter wat kort door de bocht. De consumentenprijs is uiteindelijk het resultaat van complexe factoren op de markt. In de (nabije) toekomst kunnen de effecten van klimaatverandering, in de vorm van meer misoogsten door terugkerende langere periodes van droogte of overvloedige regenval, eveneens een negatieve uitwerking hebben op de prijs van uw pilsje op het terras. Daar zit u dan, met uw in China geassembleerde smartphone en aldaar geproduceerde schoeisel, een bijdrage te leveren aan de immer groeiende Chinese welvaart en bijbehorende lokale bierconsumptie. Het is aantrekkelijk en gemakkelijk om de kroegbaas de schuld te geven van de hoge prijs van de door u genoten consumptie, maar concluderend, dat uw biertje steeds duurder wordt ligt echter niet of nauwelijks aan de Nederlandse horeca.

Geniet van uw vrijmibo en het komende weekeinde. Proost!