Wolinski ‘phallocrate’

COLUMN - Zit je versteend te kijken naar de berichten uit Parijs, komt de naam voorbij: Wolinski, 80 jaar. Een slachtoffer van de aanslag op het kantoor van Charlie Hebdo. Ineens merk ik dat er nog iets meer gebeurt in mijn hoofd, want die ken ik. Ik voel me persoonlijk getroffen.

Het is even zoeken, maar ik vind het boekje: Lettre ouverte a ma femme. Na enig denken weet ik het weer: ik kocht het in Juan les Pins, waar ik in de loop van de jaren zeventig vakantie vierde met vrouw en twee kleine kinderen.

Ik was Amsterdams student en welzijnswerker, gek van 1968, maar opgegroeid in burgerlijke traditionele verhoudingen. Ik wist dat ik progressief en feministisch moest zijn, maar hoe dat precies moest, geen idee. Aan het strand genoot ik van de vrouwen, ontkleder en schaamtelozer dan ik ze ooit gewend was. Mijn eigen vrouw vond die onrust maar matig, maar ik maakte het haar verder naar de zin.

Terug van het strand kon ik een boekwinkeltje niet voorbij komen en vond daar het boekje met de open brieven van Georges Wolinski, met zijn tekeningen ook.

In de clichés, die bij de talloze herdenkingen en opwinding over ons worden uitgestort, zit er eentje bij die ik voel: spotternij, die lucht geeft. Wolinski noemde zich phallocraat, met een zeker schuldbesef jegens de vrouwen van deze wereld.

“De phallocraat die ik ben, heeft een benard gemoed als hij denkt aan al die ongelukkige vrouwen die niet de mazzel hadden een man te hebben, die zo lief is als die van jou.”

Maryse heet zijn vrouw en ze is genadeloos voor hem. In een cartoon staat hij bedremmeld voor haar en vraagt: “Wat vind je van mijn open brief?”

“Verhullend, ouderwets, oppervlakkig en vol contradicties,” zegt Maryse, “maar los daarvan, heb je jezelf goed getroffen.”

Maryse staat verleidelijk gebogen voor een kast om iets te zoeken en Georges staat achter haar en zegt: “Wat zou je ervan zeggen als ik je eens als een beest zou nemen?”

Maryse: “Ik zou zeer teleurgesteld en zeer ongelukkig zijn, want ik geloof een intelligente man getrouwd te hebben en geen beest.”

Georges: “Ik maakte maar een grapje.”

Maar hij spaart zijn geliefde evenmin: ze staan naakt voor de spiegel en hij vraagt: “Als ik een vrouw was en jij een man, hoe zou je je dan gedragen?”

Zij antwoordt: “Als ik een man was, zou ik er van genieten om alles te doen wat ik niet kan doen, omdat ik vrouw ben.”

Nog eentje dan: Georges staat voor haar en toont zijn edele delen: “Zeg eens eerlijk, wat vind je van mijn geslacht?”

Maryse antwoordt met een blik vol afgrijzen: “Hoe durf je de deur uit te gaan met zulke nagels?”

Enzovoort: de schetsen zijn even magistraal als de tekst. Het is een weergave van een levensgevoel, van de gecompliceerde eenvoud van de relaties tussen de seksen. Ik heb er veel aan gehad. Mijn vrouw kookt en wast nog voor me, dus ik ben een feminist van niks.

Maar we hebben om ons zelf heel wat afgelachen en het leven gedragen en doorstaan. Nu, veertig jaar na het lezen van deze lettre ouverte aan zijn vrouw, vol mildheid en zelfspot, komt er een dwaas uit de vroege middeleeuwen langs in Parijs, roept de naam Wolinski af en schiet de tachtigjarige kunstenaar dood.

Het is niet te verdragen. Of het huwelijk tussen Georges en Maryse heeft stand gehouden, geen idee. Maar ik dank hen voor de lucht, die hun zelfspot mij gegeven heeft.

Afbeelding: Wikipedia