Progressieve samenwerking. Dat is het nieuwe buzz-word:
Een van de minst bruikbare politieke termen in het Nederlands is de term ‘progressief’. Het betekent grofweg vooruitstrevend, veranderingsgezind. Maar er zijn vier problemen met het idee dat dit een nuttige politieke term is:
Ten eerste, alle partijen streven naar verandering. Een partij is een organisatie die dingen in de maatschappij wil veranderen. Alle partijen hebben programma’s met voorstellen voor verandering. De verhalen dat het CDA of de SP tegen verandering zijn is onjuist. Ook het CDA heeft voorstellen voor verandering, een heel programma vol: koolcentrales bouwen, arbeidsparticipatie verhogen, de kenniseconomie versterken en de veiligheid van dorpen en steden verbeteren. En juist ook de SP wil mensen gelijker maken door de belastingen te verhogen en de hypotheekrenteaftrek af te schaffen. Iedere partij wil dus verandering, anders zaten ze niet in de politiek.
Het is, ten tweede, echter de vraag of verandering altijd verbetering is. Maar dat is een politieke vraag. Als Rouvoet zegt dat de CU wil dat mensen meer tijd hebben voor hun gezin en minder voor hun carriere, dan is dat in de ogen van de VVD misschien achteruitgang (“terug naar de jaren ’50”), maar de ChristenUnie ziet dat als een stap richting een betere samenleving. Een D66’er ziet een hervorming van de AOW misschien als een vooruitgang, voor een SP’er is dat een teruggang naar de periode van de jaren ’30 waar ouderdom voor veel mensen armoede betekende. Wat voor- of achteruitgang is, is niet objectief vast te stellen.
Ten derde, is de term niet erg tijdsbestendig: een voorstel dat op het ene moment een radicale verandering betekent, is op het andere moment het verdedigen van de status quo. De PvdA staat al 60 jaar voor een verzorgingsstaat. Dat betekende in de jaren ’40-’50 een hervormingsagenda, vanaf de jaren ’80 was dat behouden van verworven rechten. In 30 jaar zijn progressieve voorstellen plotseling conservatief geworden. Conceptueel dus een weinig solide of bestendig begrip.
Er is ook, ten vierde, onenigheid over wat een ‘progressieve’ politieke agenda inhoudt, zeker in internationaal perspectief: in Ierland waren de Progressive Democrats klassieke liberalen, in Amerika streefde de Progressive ‘Bull Moose’ Party van Theodore Roosevelt naar sociale, economische en institutionele hervormingen, in Canada waren de Progressive Conservatives van de lijn van Reagan en Thatcher, in de Oekraïne staat de Progressieve Socialistische Partij voor een fel anti-NAVO en anti-EU geluid, in IJsland is de progressieve partij een boerenpartij, in de Europese Unie waren de Progressive Democrats euroskeptici. Er is dus niet één progressieve agenda.
Waarom dan progressieve samenwerking? De term is in Nederland afkomstig uit de periode ’67-’77 toen de PvdA streefde naar een progressieve meerderheid, en zelfs werkte aan de opbouw van een Progressieve Volkspartij. De keuze voor de term ‘progressief’ was simpel: Nederland was toen een land van zuilen: socialistisch, katholiek, neutraal, protestant. Om een meerderheid van de kiezers te krijgen moest een term gekozen worden die niemand zou afschrikken, maar mensen toch een goed gevoel gaf. Termen die te veel gekoppeld waren aan een zuil, zoals het begrip ‘socialistisch’ of ‘links’ vielen af: immers de samenwerking ging door de klassieke zuilen heen: de PvdA vanuit de socialistische zuil, de katholieke PPR en D66 met een achtergrond in de neutrale zuil vormde de kern van de progressieve samenwerking. ‘Progressief’ was een term die vaag genoeg was om niemand af te schrikken.
We moeten ons dus dan ook hevig zorgen maken als partijleiders zeggen te streven naar een zo progressief mogelijk kabinet, want dat zegt helemaal niets.
Reacties (2)
Ik ben het met je oneens Simon. Jouw eerste twee punten zijn valide wanneer je progressief slechts als verandering ziet. Maar dat is een foute invulling van de term progressief (zie ook wikipedia).
Ten tweede ga je in punten 3 en 4 in op de veranderende betekenis van progressief in tijd en context. Nu is elke politieke duiding aan verandering onderhevig. Links is wat anders dan het vroeg was, zo ook rechts, zo ook conservatief, zo ook progressief. Elke duiding verandert maar ik zie niet in waarom die duiding dan opeens slecht zou zijn. Het gaat er eerder om of ze op dit moment in Nederland op progressief vlak met elkaar overeenstemming kunnen vinden. Dat is simpelweg een inhoudelijke kwestie en daarvoor maakt het echt niet uit of progressief ooit iets anders betekende.
Progressief vs conservatief. de meningen zijn verdeeld, want er is geen vaste definitie en die is ook niet mogelijk.
In de jaren 90 hadden we een progressief kabinet, in mijn ogen. Dat heeft de PvdA en de VVD een groot deel van de conservatieve aanhang gekost, die nu bij SP en PVV zitten.
Zo bezien is de oproep van Roemer wel een beetje vreemd. Waarschijnlijk bedoelt hij linkse samenwerking, maar heeft hij zich de negatieve beeldvorming over links van rechtse en extreemrechtse kranten en blogs zo aangetrokken, dat hij dat heel politiek correct niet meer durft te zeggen.