Waar het niet over gaat

De onderwerpen in het verkiezingsdebat blijven verbazen. De wereld om ons heen lijkt volkomen verleerd rationeel en logisch te denken. Het verkiezingsdebat in Carré ging niet over de euro, het klimaat, nauwelijks over de EU of Brexit, niet over de bedreigde vrede en isolationisme van Trump.

Het ging om de AOW, om het eigen risico in de zorg, om de normen en waarden en de migranten, om de isolatie van de PVV. Naarmate de avond vorderde voelde ik paniek groeien: de sufferds praten over het Wilhelmus, dacht ik, alsof er niks aan de hand is.

En dan is er een moment van echtheid bij Pauw en Jinek: woedende Groningers, die de aardbevingen en de schadebehandelaars zat zijn. Jan Marijnissen beweert dat de kloof tussen de politiek en de gewone man te groot is geworden en dat dit een probleem is van bijna alle partijen.

Maar dat moment is vluchtig door tijdgebrek. Laten we proberen de onderwerpen te analyseren, waarover het niet mag gaan, omdat de politieke kaste daarover onzeker is. Ik noem er drie: de zorg, de toekomst van de EU en de sfeer in de wereld.

De zorg en het eigen risico

Uit het lessen economie weten we dat de afweging van economisch handelen wordt bepaald door prijs en kwaliteit. Dat is het hem net, zegt vooral links, iets dat niet door marktprocessen wordt bepaald, moet je niet zo behandelen.

Maar dan zie je de discussianten twijfelen: helpt het eigen risico bij het afremmen van de consumptie van zorgdiensten? Neen, of op verkeerde wijze. Als je zorg nodig hebt, is er geen keus. Of je dan naar een streekziekenhuis of een AMC gaat, mag niets uitmaken voor de kwaliteit van de behandelende artsen, vinden we. Dat is geen marktmodel, geen concurrentie op prijs en kwaliteit.

De theorie deugt dus niet, ik ben het met links eens. We hebben de huisarts uitgezonderd van het eigen risico; mensen met zware zorgproblemen en weinig inkomen, blijven daardoor hangen bij de huisarts, weigeren doorverwijzing.

Het is een verkeerde beleidstheorie en de effecten deugen niet. Alleen de SP durft er een punt van te maken.

Europese toekomst

Het woord euro heb ik niet gehoord, of er geen probleem van verschillende snelheden meer bestaat en het probleem met de Grieken is opgelost. Alleen het geen geld meer naar Griekenland van Rutte kwam nog even voorbij.

Maar wat gaan we er aan doen? Juncker heeft een witboek gepubliceerd, met vijf scenario’s over hoe de EU zich zou kunnen ontwikkelen. Er is nog vrijwel niet over gezegd of geschreven. Maar het zal na de zomer weer een hoofdonderwerp worden.

Het probleem van de EU wordt door Juncker in vijf scenario’s uit elkaar gehaald. Maar niet goed te lezen valt, wat we aan de euro gaan doen, hoe we het interne reizen en concurreren op arbeidsvoorwaarden tegengaan, hoe we het verval van de democratische waarden beperken en keren. Ik bedoel dan Hongarije, Roemenië, Polen.

Op “Social Europe” verscheen een boeiende discussiebijdrage van Paul Mason, auteur van een boek over de nadagen van het kapitalisme. Hij bepleit een sprong voorwaarts, in de vorm van een zesde scenario (naast de vijf van Juncker), maar of dit nu is wat Pechtold bedoelde met meer samenwerking in de EU? Hij was vaag en werd niet uitgedaagd, want iedereen weet dat dit gevoelig ligt. Ik selecteer twee punten van Mason:

6.5 To maintain consent for the pooling of sovereignty, the Treaty shall empower the European Parliament as the sovereign body of the EU, subordinate the Commission entirely to its decisions, remove the Commission’s ability to propose legislation and embody this right only for recognised groups in the European Parliament.

6.6 The new Treaty will make it an offence for European legislators or civil servants to speak to corporate lobbyists in any forum that is not public and open to all. Privileged and secret access shall be deemed against the spirit of the new Treaty.

Een stevige parlementaire controle op de Europese Commissie lijkt me prima, maar het betekent een totaal andere EU, met overdracht (pooling?) van soevereiniteit. Zoals gezegd, deze discussie zal binnen maanden de agenda bepalen. Welke EU willen we? Wat betekent dat voor de euro? Wat voor de verschillende snelheden in de economie? Wat voor het streven naar een gemeenschappelijke markt?

Het zijn enge onderwerpen, waarover de verkiezingen volgens de organisatoren van de debatten niet moeten gaan. Ik heb niemand op deze discussie zien voorsorteren. Misschien iets voor het slotdebat?

De sfeer in de wereld

Trump is een chaoot en brokkenmaker en geestelijk ongezond. Zijn rechterhand en adviseur nationale veiligheid Steve Bannon verkeert in een voortdurende confrontatie met de kritische media, verwacht binnen vijf jaar een oorlog met China, is enthousiast over apocriefe filosofen als Evola en Alexander Dugin.

Wie was Dugin ook al weer? Hij noemt zich politicoloog. Verkrijgbaar in het Engels is een warrig boek over “The fourth Political Theory”, waarin hij naast de liberale democratie, het marxisme en het fascisme een vierde theorie begroet, die hij Eur-Aziatisch noemt. Poetin leest met graagte dat het centrum en zwaartepunt van deze nieuwe theorie in Moskou ligt.

Ik heb eerder gepoogd te begrijpen wat Dugin schrijft, maar het blijft hermetische en eclectische onzin voor me, als een scriptie van een zestienjarige scholier, vooral gebaseerd op Heidegger en dubieuze denkers als Julius Evola. Vooruit: een citaat.

“Chaos can think. We should ask her how she does this. We have asked logos. Now it is the turn of chaos. We must learn to think with chaos and within the chaos.” (p. 210) Trump toont zich een goede leerling van Poetin’s huisfilosoof.

“Only chaos and the alternative philosophy based on inclusivity can save modern humanity and the world from the consequences of the degradation and decay of the exclusivist principle called logos. Logos has expired and we all will be buried under its ruins unless we make an appeal to chaos and its metaphysical principles, and use them as a basis for something new. Perhaps this is ‘the other beginning’ Heidegger spoke off.” (p.211)

Het is de uitsmijter van zijn boek. Als je alle voorgaande bladzijden hebt proberen te begrijpen, staan alle haren op je rug overeind. Steve Bannon vindt Dugin een interessante denker; ook in het Turkije van Erdogan is Dugin een graag geziene gast.

Chaos en logos

Als we in onze politiek de komende jaren bespreken, moeten we de confrontatie met deze warrigheid niet uit de weg gaan. Het denken dat voeding geeft aan Poetin en Erdogan is te lang genegeerd. Het bondgenootschap Poetin en Trump lijkt een bedreiging voor de wereldvrede.

Mark Danner heeft de overtuiging dat Trump c.s. een strategisch gebruik maken van de chaos. In zijn stuk in de komende NYRB schrijft hij:

As the hapless Jeb Bush observed, Trump was “a chaos candidate and he’d be a chaos president.” Better to say that Trump uses chaos as a vital element in his tactics, perhaps having learned during his long career to capitalize on the chaos that his recklessness, ignorance, and aggression inevitably create.

Danner analyseert de chaos: de juridische verwikkelingen en de groeiende weerstand van de juridische wereld tegen het activistische broddelwerk uit het Witte Huis, de weerstand van de ‘agencies’, die door Trump van nazipraktijken zijn beschuldigd. Zij zullen niet loslaten.

Er is maar één manier waarop Trump impeachment kan ontlopen, een gewapend internationaal conflict. Met de paranoia van Bannon moet dat lukken. Voor de slimme radicale islamisten is de logica van de chaos verleidelijk: een aanslag op Amerikaanse bodem, kan de hele westerse wereld in een staat van opperste verwarring brengen.

Misschien ben ik een onheilsprofeet; maar ik zou willen dat de fractieleiders iets meer besef zouden laten zien van de risico’s, die ons bedreigen. Het Wilhelmus, ja: laten we de tyrannie verdrijven, voor dat die ons hert doorwondt.