Vorige week las ik dat 2500 van alle 6500 talen met uitsterven worden bedreigd. Die ontwikkeling stemt mij treurig. Waarom eigenlijk? Toch handig, als we allemaal dezelfde taal spreken? Ik zie dat anders. Als we allemaal dezelfde taal spreken, hetzelfde eten, in dezelfde woningen zitten, in wat voor saaie wereld leven we dan? De charme van verscheidenheid, is juist de eigenheid van de verschillende gebieden. De streekgerechten, het locale dialect/taal en de typische architectuur. Die eigenheid, maakt de wereld interessant. Dat maakt voor mij, het leven interessant.
Taal en geschiedenis
Mensen die geen zier geven om het uitsterven van talen, zullen zich waarschijnlijk ook niet interesseren voor geschiedenis. Taal is verweven met cultuur, met mensen en hun geschiedenis. Als een taal sterft, dan sterft daarmee een levende cultuur en de doden in die cultuur sterven een tweede keer. Wellicht theatraal omschreven, maar daarom niet minder waar. Kleine talen en kennis over het verleden hebben net zoveel of zo weinig nut als je het zelf toekent. Ze produceren geen tastbaar goed, ze zijn ‘slechts’ goed voor onze gezamenlijke kennis. En wat is er kostbaarder dan dat? Moet alles een direct aanwijsbaar economisch nut hebben om zinvol te zijn? De vraag stellen, is hem beantwoorden.
Uitsterven verbieden?
Moet je van bovenaf verbieden dat kleine talen en dialecten uitsterven? Kan dat eigenlijk wel? Het lijkt me niet de goede weg. Het vergroten van een zelfbewustzijn van de sprekers van kleine talen en dialecten lijkt mij beter. De aanhangers van één nationale taal, of zelfs één wereldtaal moeten zich realiseren dat al die eenheidstalen afstammen van locale dialecten. Het Nederlands komt voort uit tal van dialecten. Niet andersom. Een goede beheersing van de nationale standaardtaal is belangrijk, maar hoeft het gebruik van een kleine taal of het hebben van een dialect niet in de weg te staan. Sprekers van dialecten en minderheidstalen hoeven zich niet te schamen. Er is een hele rits definities van het begrip intelligentie: net zo praten als ons staatshoofd staat niet in dat rijtje!
Reacties (29)
Taal en emotie, gevaarlijke combinatie.
Talen leven, en veranderen. Sommige sterven. Fact of life. De wereld verandert, mensen veranderen, talen ook. Sinds de uitvinding van de fiets, zijn de dialecten aan het verdwijnen. Hou je dat tegen ?
Desondanks : elke mens die sterft, is een museum dat afbrandt, en als met de laatste native speaker een taal zou verdwijnen, dan is dat spijtig.
Als ik met wat leden van mijn kudde subjectief een entiteit blackbox en daar een klankenreeks mee afspreek is dat toch emotie S’z ?
Dat er talen uitsterven betekent niet dat er geen talen bijkomen. Het huidige English is zich blijkbaar aan het ontwikkelen naar verscheidene variaties op Panglish. Mij doet het een beetje overkomen als natuurbehoud. Natuurlijk is het jammer dat een soort uitsterft, maar evengoed gaaf dat een ander diversifiseert. Zo ook is levend – en dus ook veranderend – cultuur da bomb. En qua geschiedenis: Beowulf snap ik in zijn oorspronkelijke vorm ook niet meer.
Hmm, ik weet het niet hoor. Talen die uitsterven, worden nog maar gesproken door een persoon en hebben daarmee een beetje hun functie verloren. Dat mensen in een lokaal dialect spreken, lijkt me prima. Maar als je wil communiceren buiten een bepaald taalgebied, is het beter om een andere taal te leren. Maar het aanleren van een tweede/andere taal, betekent niet gelijk dat je je eerste taal moet verwaarlozen. Als dat en masse wel gebeurt, is de functie van de taal verdwenen. Maar om dan te zeggen dat de hele geschiedenis en cultuur van dat taalgebied verdwijnt, gaat te ver. Net als de vooronderstelling dat als iedereen eenzelfde taal spreekt, iedereen ook maar gelijk hetzelfde eet. Ik spreek bijvoorbeeld nauwelijks Italiaans, maar maak een killer-risotto. En mijn lief, die net als ik Nederlands spreekt, houdt enorm van speklapjes, die ik dan weer liever niet eet.
En inderdaad, Beowulf is een goed voorbeeld. En we weten toch ook van de VOC enzo. Alsof het Nederlands toen gelijk was aan dat van nu.
Met slechts een taal wordt geschiedenis ook beter te begrijpen, in elk geval toegankelijker: al die latijnse en griekse bronnen – voorbeeld – in hun oorspronkelijke taal lezen is wel een belasting hoor, zelfs al kun je het :) Om het nog maar niet te hebben over lineair a en b of Egyptisch, oud-Chinees of pre-Sanskriet.
En wat te denken over de mindere waardering van dialect sprekende mensen. Want als je denkt dat je met plat-Twents een carrière in Den Haag kunt beginnen heb je het mis.
Nee, er wel iets te zeggen voor een (1) taal.
Dat neemt niet weg dat ik het wel eens ben met: Als een taal sterft, dan sterft daarmee een levende cultuur…. Zolang dat echter niet met [massa]moord gepaard gaat kan ik er toch wel mee leven.
De wereld is geen statische schepping.
Het is evolutie.
En dat mag vandaag de dag… :)
Je moet er de nieuwe talen van aftrekken,
dan valt het netto best mee.
“En wat te denken over de mindere waardering van dialect sprekende mensen. Want als je denkt dat je met plat-Twents een carrière in Den Haag kunt beginnen heb je het mis.
Nee, er wel iets te zeggen voor een (1) taal. ”
Ja, of je kan natuurlijk de dialecten gaan waarderen. Het is geen geval van wel of niet verstaan maar van gewenning.
Op de BBC barst het tegenwoordig van de Geordies en Mancunians die misschien niet plat, maar toch met behoorlijke accenten praten. En zelfs met ’t Schots kom je tegenwoordig een heel eind in GB, hoewel ’t voor oningewijden onverstaanbaar is. Of een ander voorbeeld: in Noorwegen wordt het nieuws gewoon voorgelezen in ’t dialect van de desbetreffende nieuwslezer. Zonder dat iemand daar moeilijk over doet.
Dat dialecten minder gewaardeerd worden is geen algemeen gegeven, maar een Nederlandse cultuurkwestie. Doen we behoorlijk krampachtig over. Een zachte g op tv in NL mag best, zolang ’t maar van een belg is…
Zie het als het uitsterven van de reuzenluiaard. Heel erg jammer en zonde, maar onvermijdelijk.
Met het vergroten van het zelfbewustzijn van de sprekers ga je trouwens nog geen 100 van die 2500 bedreigde talen redden. Vaak gaat het om demografische onomkeerbare processen, zoals uitstervende of met anderen vermengde volken.
Daarnaast mag je je afvragen in hoeverre je een cultuur redt als bijvoorbeeld Japanners Ainu aanleren, terwijl ze van de cultuur (bijna) niets overnemen (begrijpelijk ook, waarom zou je je gerieflijke post-industriële revolutiebestaan inruilen voor een jager/verzamelaar cultuur?).
@5: En wat te denken over de mindere waardering van dialect sprekende mensen. Want als je denkt dat je met plat-Twents een carrière in Den Haag kunt beginnen heb je het mis.
Plat Twents niet, maar Eurlings en Van der Hoeven komen overduidelijk uit Limburg.
Als je niet wilt dat die talen uitsterven, ga ze dan lekker zelf spreken. Je verwart het uitsterven van iets levends, hetgeen een tragedie is, met het uitsterven van een taal. Een taal sterft uit omdat mensen er voor kiezen die taal niet langer te spreken, omdat er een andere taal is die hun dagelijks leven makkelijker en plezieriger maakt. Dat hele gedoe over het behouden van talen is echt het toppunt van elitaire nonsense.
@7 en @9
Een zachte g is geen dialect, dat is uitspraak van een letter. Wacht maar tot je iemand echt limburgs hoort praten. En die maakt het echt niet in Den Haag!
@Tim
Een taal sterft uit omdat mensen er voor kiezen…
Het is geen keuze timmetje, het gebeurt je.
Denken dat je een keuze hebt is dommer dan proberen de dwang van de evolutie te weerstaan. Hoewel nader gedacht beiden niet zo slim zijn.
@HansjeR
dat vind ik eerlijk gezegd een beetje gemierenneuk. Natuurlijk zijn er een heleboel complexe oorzaken die bijna automatisch en onvermijdelijk leiden tot het uitsterven van een taal, maar als dat betekend dat er geen keuze is dan kan je het woord “keuze” maar beter afschaffen. Er worden wel degelijk pogingen gedaan om dode talen weer tot leven te wekken (meestal onsuccesvol), dus in dat opzicht is er wel degelijk sprake van keuze.
als jij zegt “het gebeurt je” dan heb je technisch gezien natuurlijk gelijk aangezien een taal pas uitsterft wanneer de laatste persoon die het spreekt sterft of dement wordt.
@9/11: En geloof maar dat Camiel in Den Haag niet praat zoals ie thuis of in de Zoepkoel doet.
Ik heb al vrij lang een cd in bezit, Hector Zazou “Songs from the cold seas” gezongen (o.a. Bjork) in bijna of verdwenen talen.
heb je toch nog wat 2 remember.
http://www.takticmusic.com/artistes/zazou/zazou_frames.html
@: mocht je komende vakantie naar Torremolinos, naast het eten van je patatje oorlog en het luisteren naar Hazes ook nog wat kennis willen opdoen, dan heb ik een suggestie voor je. Een boek van Roger Scruton, ‘Culture Counts’: http://www.roger-scruton.com/
Waarschuwing: het is nogal elitair!
@ 1 & 3 talen veranderen, dat is mijn punt niet. Door globalisering verdwijnen nu erg veel talen, daar komt echt niets voor terug. Hoe meer alles op deze aardbol op elkaar lijkt, hoe saaier.
@ 10 De Torremolinos opmerking is natuurlijk bedoeld voor cultuurbarbaar Tim…
@11: Ik heb een blauwe maandag voor het CBS gewerkt. Dat heeft een vestiging in Voorburg (waar ik werkte) en één in Heerlen. Daar moesten we wel eens heen en de collega’s daar – om de een of andere reden heetten er belachelijk veel Smeets – praatten onderling in dialect. Dat was voor ons volstrekt onverstaanbaar. Lijkt me niet wenselijk voor een minister, dat 90% van de bevolking je niet of half begrijpt. Er wordt nu al geklaagd over het jargon. En Eurlings en Van der Hoeven zijn duidelijk Zuid-Limburgers en geen Antwerpenaren of Eindhovenaren. Het gaat dus verder dat de zachte g. Het hoeft dus geen belemmering te zijn om een accent te hebben om het in Den Haag te maken. Volgens mij heeft Eurlings zelfs voordeel gehaald uit het zich specifiek presenteren als Limburgse kandidaat.
@18 e.a. Is in de werksfeer natuurlijk onwenselijk. Daarvoor hebben we in de 16e eeuw het standaardnederlands ontwikkeld.
Ik heb Eurlings nog nooit Limburgs op tv horen spreken, wel ABN met een accent. Als hij Limburgs zou praten, dan zouden zijn ambtenaren hem niet begrijpen (of dat goed of slechts is, laat ik maar in het midden).
Ik had het ook gelezen erg treurig al die verloren cultuur. Redden van de ondergang heb ik weinig hoop op in deze macdonaldswereld, conservatie is vereist zodat toekomstige generaties de verloren culturen kunnen bestuderen.
De koningin heeft eigenlijk een fonetisch dialect
@20: Niet de cultuur gaat zozeer verloren, ook bepaalde manieren van denken. Bekende voorbeelden zijn de talen waarbij men slechts onderscheid maakt tussen geen, één, of veel (en ook werkelijk niet in staat is om te zeggen of 5 stenen meer of minder is dan 6 stenen). Dit is een fundamenteel andere manier om de wereld waar te nemen die samen hangt met het taalgebruik (heel erg 1984 in feite).
Onbekender maar vele malen interessanter zijn tijdsaanduidingen in het Quechua (een taal die door inheemse Peruanen wordt gesproken). “Wij” denken vaak over de toekomst als iets wat nog voor ons ligt, waar we naar toe gaan, en over het verleden als iets wat achter ons ligt. Als mensen praten over de toekomst gebaren ze vaak naar voren, en metaforen voor het verleden hebben vaak een ‘achter’-aspect in zich. In Quechua is dit compleet anders, als men het daar heeft over iets wat nog gaat gebeuren (in de toekomst) wijst men naar achteren (immers men kan het niet zien) en bij verwijzingen naar het verleden gebaart men naar voren (het verleden is immers wel bekend/te zien). Het uitsterven van talen is m.i. voornamelijk te betreuren omdat het ook het uitsterven van ideeën en zienswijzen impliceert (die met geen grammatica boek of woordenboek ooit werkelijk vastgelegd kunnen worden en dus verloren zijn voor het nageslacht).
@16: Mja, saai voor wie? De elitaire hoogopgeleide die ermee te koop loopt, of de achtergestelde gemeenschappen?
I.M. Kas Deprez (1946-2000)
@22 Saai wordt het voor iedereen.
Ik heb het over het belang van diversiteit, niet over achtergestelde gemeenschappen.)
@34: Ik denk dat diversiteit weerbarstiger is.
Of er talen verdwijnen of bijkomen ligt vooral aan taalkundigen. Zij definieren wat een taal is en wat een dialect. Andere spelers in dat veld zijn allerlei (lokale) politici en belangengroepen, die graag willen dat hetgeen zij gebruiken erkend wordt als taal. Volslagen onduidelijk waarom, overigens, alsof ze die erkenning voor hun bestaan nodig hebben. kan het alleen maar eens zijn met de bovenstaande reageerders die wijzen op de dynamiek van talen, de voortdurende verandering. Er zijn geen 6500 talen, maar vele malen meer, of veel minder, net afhankelijk van welke definitie je kiest. de diversiteit van communiceren blijft, daar hoeft Ab zich geen zorgen over te maken. Alleen de bemoeienis van taalkundigen (met groene boekjes en andere kunstmatige taalregelmechanismen vormen een bedreiging).
Latijn is een dode taal, en toch helpt die taal me bij het het lezen van Spaanse en Italiaanse kranten. Oud Grieks daarentegen….
Nooit iets aan gehad.
@su: keek je bij het reageren op nummer 34 naar achter omdat het in de toekomst lag?
Ik ben het overigens wel met je eens, zelfs in een klein land als Nederland is er onder de ABN sprekenden voldoende diversiteit. Ik denk dat diversiteit niet verloren gaat met het verloren gaan van een taal. Die notie is te kort door de bocht.
Lakoff haalt wel iets interessants aan. Andere zienswijzen die tot uiting komen in een taal. Maar, het enkele feit alleen al dat hij dat hier kan benoemen, betekent dat dit niet verloren is gegaan. Maar misschien is dat omdat er nogal veel mensen nog Quechua spreken. En daarbij, niet alle talen zijn uitingsvormen van een andere denkwijze. Ik denk dat het wetenschappelijk en uit interesse best interessant is om juist talen zoals het Quechua te documenteren nu het nog kan. Zodat we er iets van kunnen leren. Maar volgens mij doen instituten als National Geographic met het Enduring Voices project daar best wel wat aan.
Overigens lijkt me “Taal is verweven met cultuur, met mensen en hun geschiedenis. Als een taal sterft, dan sterft daarmee een levende cultuur” een omkering van oorzaak en gevolg. Meestal sterft eerst de cultuur en daarna (vaak zelfs daardoor) de taal.