To ESM or not to ESM?

In de Tweede Kamer wordt gisteren en vandaag gediscussieerd over de ondertekening van het verdrag voor het Europese Steunfonds. Ondertekening betekent dat Nederland voor maximaal 40 miljard euro aangeslagen kan worden om landen in de eurozone te helpen die in economische problemen komen. Ik maak me zorgen over de kwaliteit van het debat. Politici die zeggen dat ze moeilijke keuzes maken doen dat juist niet en zadelen de burger met de rekening op. Moeten we nu wel of niet ondertekenen? Het gaat om veel geld. Er is wel degelijk een oplossing voor de eurocrisis, maar dan moet er echt gekozen worden, namelijk vóór de euro.

Mogelijk kwam Tony Van Dijck van de PVV nog het dichtst bij de waarheid toen hij er schande van sprak dat de ECB meer dan 1000 miljard euro aan Spaanse en Italiaanse obligaties heeft uitgeven zonder dat het ook maar iets heeft geholpen. De rente in Spanje is namelijk weer flink aan het stijgen. Hoe dicht hij bij de waarheid zat zal ik straks uitleggen.

Het dieptepunt van de avond was CDA Kamerlid Blanksma. Zij zette nog eens keurig de clichés die ik vorige week besprak (en een paar andere) op een rij: (ik parafraseer) Begroting op orde, schulden kan je niet met schulden goed maken, schuld mag je niet door schuiven aan onze kinderen, we moeten hervormen zodat de economie weer groeit. Even daarvoor sprak ze als schooljuffrouw de Kamer nog even toe: er moeten strenge maatregelen genomen worden tegen landen die de boel op hun beloop hebben gelaten. Desnoods moeten ze onder financiële curatele geplaatst worden. Uh? Landen onder curatele?

Ook Esther Ouwehand van de Partij van de Dieren liet zien niets geleerd te hebben van deze crisis: zij wil het mogelijk maken dat Griekenland officieel kan uittreden uit de Euro. Het regelen van uittreding is niet slim omdat dit de speculatie tegen zwakke landen bevordert. Dit zal de instabiliteit van het toch al instabiele systeem dat we nu hebben alleen maar vergroten. Dat is overigens ook het belangrijkste argument tegen uittreding van Griekenland: het is een precedent. Als dat gebeurt, dan weet iedereen dat de landen in de eurozone elkaar niet onvoorwaardelijk vasthouden en men gaat speculeren welk land daarna aan de beurt is.

Maar echt droevig word ik van de architect van het lente akkoord, Wouter Koolmees van D66: volgens hem is de ESM nodig om de financiële markten weer vertrouwen te geven. Wouter gelooft blijkbaar in Krugmans “confidence fairies” die de economie komen redden als we maar laten zien dat we hard bezuinigen. Zoals econoom John Kay uitlegt, is beleid dat is gericht op het wekken van vertrouwen bij financiële markten een van de belangrijkste oorzaken van de huidige instabiliteit.

Dat veel mensen deze discussie niet kunnen volgen is begrijpelijk. Wie kan (en wil) dit techneutendebat nog goed volgen als in de politiek zo veel onzin wordt verkondigd over dit onderwerp? De meeste politici hebben hun huiswerk niet goed gedaan, al zijn er ook wel een paar goede uitzondering zoals Bruno Braakhuis en Ronald Plasterk (beiden voor). Ewout Irrgang heb ik helaas niet zien spreken in het debat van gisteravond, maar hij heeft volgens mij de beste argumenten tegen het verdrag.

Maar voor de toevallige toeschouwer zal het debat niets verhelderen, behalve natuurlijk de les die altijd wordt getrokken: de politiek weet het ook niet. Hij of zij moppert dan wat over het vullen van zakken en zapt weg. De meeste mensen hebben geen tijd (en zin) om zich hierin te verdiepen en laten zich op zijn best bij praten door Telegraaf of Een Vandaag.

Recept voor depressie

Tegenstanders van ondertekening van het ESM verdrag stellen dat het weggegooid geld is. Waarom moeten wij betalen voor de fouten van een ander zonder dat we (volledige) zeggenschap houden over de besteding van het geld? Wilders zegt in elk interview wel minstens een keer “blanco cheque”. En ter linker zijde in de politiek wordt gewezen op de kwalijke gevolgen die hele hele europroject tot nog toe voor Europa en vooral de Grieken, Ieren en Spanjaarden heeft gehad.

De problemen in die landen worden echter vooral veroorzaakt door de maatregelen waar mevrouw Blanksma van het CDA met zoveel lof over spreekt: de draconische bezuinigingen die de oorzaak zijn van de problemen in die landen.  De economie van Griekenland is hierdoor in diepe depressie gedrongen en de bevolking verarmt zonder zicht op verbetering. Wie kan het de Grieken kwalijk nemen als zij binnenkort op radicale anti-Europa partijen stemmen?

De euro laten vallen is duurder dan het ESM verdrag

Door de voorstanders wordt beweerd dat we de beslissing niet kunnen uitstellen en ik denk dat dit waar is. Wie nee zegt tegen het ESM kiest tegen de euro. Eén ding is zeker: door de crisis die het uiteenvallen van de eurozone zal veroorzaken zullen we veel duurder uit zijn dan met de 40 miljard euro die we nu moeten ophoesten. Als de euro mislukt, zal dit waarschijnlijk een diepe depressie veroorzaken. De beste manier om naar de euro te kijken is als een fuik: het is niet moeilijk om er in te komen, maar het is bijna onmogelijk om er uit te komen door de hoge prijs die je daarvoor betaalt.

Mensen die nu tegen het verdrag zijn, omdat ze geen blanco cheques willen tekenen of om dat ze altijd al tegen de euro waren – wat ik zeker respecteer en begrijp – hebben daarom toch ongelijk. Die keuze hadden we 15 jaar geleden moeten maken en dat is toen niet gebeurd omdat PvdA toevallig even in de rui was. Het is nu belangrijk om een einde te maken aan de crisis. De euro moet dus gesteund worden, in eerst instantie met het ESM mechanisme – bij gebrek aan beter want 700 miljard is nog veel te weinig. Er zijn schattingen dat minimaal 1.2 biljoen euro nodig is. Om alle schulden van Italië te garanderen is waarschijnlijk 2 biljoen euro nodig, en vergeet ook Ierland, Spanje en Portugal niet.

Het gelijk van Tony van Dijck

Als 700 miljard voor het steunfonds al een probleem is dan gaat twee biljoen euro zeker niet lukken, dat is zeker. Daarom moet er een andere oplossing komen: het mandaat van de ECB moet worden veranderd. De enige die hier in het debat op wees was Bruno Braakhuis.

Het moet mogelijk worden dat de ECB obligaties kan garanderen van landen die in de problemen komen: de ECB heeft altijd voldoende geld. Wie denkt dat dit radicaal is: dit is wat elke centrale bank doet voor haar eigen land. Ook de FED en de Bank of England doen het als het nodig is. Wat nog mooier is, is dat als dit goed gedaan wordt het ons helemaal niets hoeft te kosten. De manier waarop de ECB nu obligaties koopt is namelijk de slechtst mogelijke manier. Zij doet het wel maar het gaat niet van harte omdat niet mag. Nu koopt de ECB alleen obligaties op als de rente onverdraaglijk hoog is, ongeveer bij 7%. Dat betekent dat de markt weet dat daar de grens ligt. Als de rente dan weer zakt stopt de ECB met opkopen en kan het speculeren weer opnieuw beginnen. Tot overmaat van ramp kondigt de Centrale Bank dan ook nog eens aan dat het maar tijdelijk was want anders loopt er weer een Duitser kwaad weg.

Tony van Dijck had dus gelijk toen hij zei dat de ECB vele miljarden euro’s verspilde aan beleid dat niets hielp. Door dit halfslachtige beleid is de ECB veel geld kwijt om de obligatierente op een ondraaglijk hoog niveau te houden. Het zou beter zijn een lagere bovengrens af te spreken – ik heb geen idee hoe hoog, dat moeten de deskundigen maar bepalen, als het betreffende land het maar kan betalen – en zij moet daar ook aan vasthouden en dit aan iedereen verkondigen. Dan kan de ECB haar geld waarschijnlijk in haar zak houden want geen speculant kan het winnen van de ECB: opkopen is dan niet meer nodig, want dreigen is voldoende. Het Steunfonds kan op slot blijven en de landen waar het om gaat kunnen dan eindelijk beginnen met het “orde op zaken stellen” omdat de rente dan in ieder geval betaalbaar is.

Deze hele discussie over het al dan niet steunen van het ESM verdrag is dus overbodig, en het verdrag is ook schadelijk omdat het dwingt tot bezuinigen. We moeten nu juist niet bezuinigen maar meer geld uitgeven en zorgen dat er in Nederland een matige en in Duitsland een flinke loonstijging komt. Dat zou de economie in Noord-Europa stimuleren en de inflatie verhogen.

Inflatie

Waarom inflatie? Omdat hogere inflatie (3 of 4% in plaats van 2% nu) in de eurozone de probleemlanden zal helpen. In die landen hoeft dan niet bezuinigd te worden, men moet alleen maar lonen en prijzen gelijk houden. Het netto effect daarvan is gelijk aan een bezuiniging: de probleemlanden worden goedkoper omdat wij duurder worden. Als prettige bijkomstigheid zijn in Nederland dan ook nog eens de huizenbezitters geholpen: de hypotheekschulden verminderen door de inflatie. Iedereen blij, einde crisis. Dus waarom gebeurt dit niet?

Wat te doen?

Ik doe een paar voorstellen:

Voorstel 1: Stem voor ESM. Omdat ik de neiging heb waarde te hechten aan het cliché “oude schoenen niet weggooien voor je nieuwe hebt” denk ik dat we geen andere keuze hebben op dit moment dan voor het ESM-verdrag te stemmen. Maar we moeten dan wel aantekeningen dat Nederland niet instemt met de bezuinigingen die in die deal besloten zijn. Er is nu gewoon geen tijd om daar nu over te onderhandelen. Prioriteit één is nu het bij elkaar houden van de eurozone.

Voorstel 2: Verander het ECB mandaat, zodanig zij ook obligaties kan ondersteunen. Dit kost tijd maar het is wel cruciaal. Het zal er voor zorgen dat de rust weer echt terugkeert en dat er een einde wordt gemaakt aan de kapitaalvlucht (de slow motion bank run).

Voorstel 3: Stop met bezuinigen in Nederland en in de probleemlanden. Laat hier de lonen stijgen en stimuleer de economie. Dit zorgt voor hogere inflatie bij ons en maak een einde aan de draconische bezuinigingen in de probleemlanden. Het gelijk houden van lonen en prijzen daar is dan al voldoende. Als de bevolking in die landen een reëel perspectief wordt geboden dan komt er ook een einde aan de sociale onrust en wordt draagvlak gemaakt voor de noodzakelijke hervormingen.

Extra bonus voor politici: de mensen gaan dit direct in de portemonnee merken en zullen u met zetels belonen. Waarom is dit zo moeilijk? Waarom altijd weer dat gezeur van de Blanksma’s en de Koolmezen over “moeilijke keuzes”?  Het gaat dan altijd om maatregelen die de burger hard raken. Maar eigenlijk hebben we niets te kiezen”: we moeten de muntunie in stand houden. De politiek verschuilt zich met dit soort uitspraken juist wel achter de burger en kiest voor de makkelijkste weg.

We hebben geen andere keuze dan samenwerking op financieel en economisch gebied. Dat is de moeilijke keuze die men in werkelijkheid probeert te ontlopen: soevereiniteitsoverdracht. Er moet één obligatiemarkt komen (eurobonds) en de ECB moet kunnen opereren als een volwaardige centrale bank.

Ik retweet daarom de econoom Nouriel Roubini:

Voor of tegen? U mag het zeggen zoals het hoort in een democratie, ik heb wat argumenten aangeleverd.
—
Foto’s:
1. U-g-g-B-o-y-(-Photograph-World-Sense-). Bron: Flicker
2. Jan Kees de Jager verdedigt het verdrag tijdens het debat op 23 mei. Screenshot van Politiek 24.