ELDERS - Spanje neemt in Europa de koppositie van landen die getroffen zijn door het coronavirus over van Italië. Over de oorzaken en gevolgen van een epidemie.
Het aantal bevestigde gevallen in Spanje is vertienvoudigd sinds de noodtoestand op 14 maart werd afgekondigd, terwijl het dodental woensdag hoger lag dan dat van China, met 738 doden op één dag. Heeft het land de crisis te lang veronachtzaamd? De Spaanse correspondent van The Guardian denkt dat de regering in het begin veel te laks is geweest met maatregelen. Tot half maart gingen voetbalwedstrijden met publiek gewoon door. Een Europese voetbalmatch in Bergamo in februari zou een belangrijke bron zijn geweest van de snelle verspreiding van het virus, zowel in Italië als in Spanje. Op 8 maart waren er massa’s bijeen in sportstadia, conferentiecentra en op straat voor de viering van Internationale Vrouwendag. Drie dagen later reisden aanhangers van Atletico Madrid nog naar Liverpool om hun club daar in de verlenging te zien winnen van de Europese kampioen. Op 14 maart werd de noodtoestand uitgeroepen. Maar het gebrekkige Spaanse zorgsysteem heeft een grote uitbraak met inmiddels meer dan 4000 doden niet kunnen voorkomen.
Midden in de crisis lijkt een poging tot verklaring van de omvang van de epidemie tamelijk voorbarig. Er is nog zoveel onbekend, horen we elke dag weer van de experts. Effecten van maatregelen zijn moeilijk te voorspellen. Verklaringen voor verschillen tussen landen zijn moeilijk te geven omdat er overal anders wordt geteld en het onmogelijk is alle factoren in het beeld te betrekken. Alle specificaties over de spreiding van het virus verdienen een disclaimer.
Technologie
Kunnen we zonder enige zekerheid over hoe het zover heeft kunnen komen toch al leren van de crisis? In de Financial Times confronteert Yuval Harari, de schrijver van Homo Sapiens en Homo Deus ons met de de keuzes waar we na deze crisis voor staan.
In deze tijd van crisis staan we voor twee bijzonder belangrijke keuzes. De eerste is tussen een totalitair systeem van surveillance en de empowerment van burgers. De tweede is tussen nationalistisch isolement en wereldwijde solidariteit.
Technologie die burgers volledig 24/7 kan volgen in wat ze doen en hoe ze zich voelen is in opmars, schrijft Harari. In China, Zuid-Korea en Israël wordt technologie al ingezet om besmette mensen te volgen. Spanje, Roemenië, Slowakije en Polen hebben dit voorbeeld gevolgd met een eigen app. In Noorwegen en Duitsland worden telecomdata gedeeld met wetenschappelijke instituten. EU-commissaris Thierry Breton heeft deze week overlegd met telecombedrijven over de overdracht van metagegevens aan regeringen van de lidstaten. Die data zijn geanonimiseerd. Maar niet iedereen is er gerust op dat deze operaties tijdelijk zijn. Men vreest handhaving en uitbreiding van inzet van dergelijke technologie, ook als de crisis voorbij is.
Nieuwe toepassingen
Harari waarschuwt er voor dat de aanwending van technologie in deze coronacrisis een sprong kan maken. Niet alleen omdat Chinese vormen van surveillance nu in veel meer landen zullen worden toegepast, maar ook omdat er nieuwe data zullen worden opgevraagd. Tot nu toe gaat het alleen om waar je op klikt. In een epidemie kan de overheid ook gaan vragen ‘naar de temperatuur van je vinger en de bloeddruk onder je huid.’ Alles is mogelijk. Hoe ver zijn we verwijderd, vraagt Harari van een situatie waarin
every citizen wears a biometric bracelet that monitors body temperature and heart-rate 24 hours a day. The resulting data is hoarded and analysed by government algorithms. The algorithms will know that you are sick even before you know it, and they will also know where you have been, and who you have met. The chains of infection could be drastically shortened, and even cut altogether. Such a system could arguably stop the epidemic in its tracks within days. Sounds wonderful, right?
Kennis
Er zijn alternatieven voor dit science fiction scenario, schrijft Harari. Je kunt, heel simpel gezegd, mensen ook de kennis geven die ze nodig hebben om de situatie zelf in de hand te houden.
When people are told the scientific facts, and when people trust public authorities to tell them these facts, citizens can do the right thing even without a Big Brother watching over their shoulders. A self-motivated and well-informed population is usually far more powerful and effective than a policed, ignorant population.
Maar dat vereist dan wel vertrouwen in de wetenschap. Hoe meer twijfel er gezaaid wordt over uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek, hoe dichter de eenzijdige, autoritaire oplossingen naderbij komen.
‘No adults in the room’
De tweede uitdaging die Harari noemt is al lang geen science fiction meer. Wat de coronacrisis leert is dat we in deze wereld, waarin de onderlinge afhankelijkheid van landen zo enorm is gegroeid, rampen alleen kunnen voorkomen door het delen van kennis en het samen werken aan oplossingen. Op dat vlak loopt de politiek ver achter de realiteit aan. Zowel op medisch als op economisch gebied missen we tot nu toe de nodige maatregelen, volgens Harari.
A collective paralysis has gripped the international community. There seem to be no adults in the room.
De Europese ministers van Financiën kwamen dinsdag niet tot overeenstemming over gezamenlijke maatregelen, zoals onder andere bepleit door een aantal economen uit Duitsland, het land dat zich tijdens de crisis van 2008 nog met hand en tand verzette tegen Europese oplossingen. Voor onze minister van Financiën Hoekstra houdt het ‘we moeten het samen doen’-parool van de regering op bij Gronau en Wuustwezel. Gisteren vergaderden de regeringsleiders in de Europese Raad onder leiding van voorzitter Charles Michel. Hij pleit voor een soort Marshallplan met bijdragen van zowel de nationale regeringen als de private sector. De lidstaten lijken echter vooral met zichzelf bezig te zijn. Italië krijgt steun van Rusland, China en Cuba. Van de EU-collega’s komen er alleen lieve briefjes. De bewaking van hun eigen grenzen heeft prioriteit. Eerder deze week verzekerde Ahold/Delhaize-baas dat er genoeg voedsel is en dat hamsteren voorkomen kan worden als de grenzen open blijven.
Democratie
De coronavirus crisis gaat ook een test worden voor het democratisch gehalte van verschillende staten. In vijftien EU-landen is de noodtoestand al uitgeroepen, met bijbehorende beperkingen voor het democratisch proces. De test is in hoeverre deze beperkingen zullen worden gehandhaafd als de nood is opgeheven. We kennen de situatie van Frankrijk, dat een jarenlange noodtoestand vanwege terroristische aanslagen uiteindelijk verving door nieuwe wetgeving waarin de beperkende bepalingen van de noodtoestand definitief zijn gemaakt. In Hongarije dreigt eenzelfde scenario als Orbán zonder tussenkomst van het parlement mag bepalen hoe lang de noodtoestand duurt. Overigens is in Polen de noodtoestand juist niet uitgeroepen om overeenkomstige machtspolitieke redenen. De presidentsverkiezingen zouden dan namelijk geen doorgang kunnen vinden. En de PiS-kandidaat, huidig president Duda, staat er uitstekend voor aangezien hij in zijn functie -en met behulp van de staatsmedia- alleen nog campagne kan voeren, terwijl zijn tegenstrevers alle bijeenkomsten vanwege de epidemie moeten afzeggen.
De maatregelen die nodig zijn om de crisis te bestrijden raken belangrijke burgerlijke vrijheden en rechten zoals de vrijheid van vergadering, privacy, recht op verplaatsing binnen het land en de EU, een recht op gezinsleven, zegt Sergio Carrera van het Centre for European Policy Studies. Een crisis zoals we nu meemaken betekent niet dat alles kan. Daarom blijft parlementaire controle, zoals in Nederland is voorzien, gewoon nodig.
Reacties (3)
“De lidstaten lijken echter vooral met zichzelf bezig te zijn. ” En dat is maar goed ook, elk land heeft een unieke situatie en een eigen cultuur. Een Fransman iets laten doen vergt een hele ander aanpak dan een Nederlander iets laten doen (of juist niet doen) en dat weten de eigen leiders het best. Sowieso luistert het volk eerder naar de eigen leiders in hun eigen taal dan naar Brussel, sterker grote kans dat dat averechts werkt.
Ik moet er iet aan denken dat men in Brussel eerst weken gaat vergaderen en dan de met een verkeerde oplossing of compromis komt. Een EU noodfonds komt er vanzelf wel en wij gaan als lulletje rozenwater weer netto het meest betalen om daarna als dank uitgekafferd worden net als bij de vorige crisis. Alleen moet dat nu echt we de laatste keer zijn en moeten alle landen daarna echt hun reserves en tekorten aanvullen en niet weer vrolijk verder gaan met Carpe Diem. Solidariteit is niet een kwestie van alleen maar nemen als het tegenzit, het is ook bijdragen aan de noodpot in goede tijden.
Rusland. China en Cuba hebben zo hun eigen reden om te “helpen” geen daarvan is solidariteit of liefdadigheid. Verder wordt er wel degelijk heel veel gecoördineerd in Europa, o.a. onder de wetenschap, maar ook o.a. het grensbeleid komt nu weer op gang met o.a. vignetten en green lanes.
Mensen volgen heeft alleen zin in grote landen waar steden ver uit elkaar liggen en je ze onderling kan isoleren. Bij ons is het zo vol dat het toch door elkaar krioelt, zeker in de Randstad wat bijna 1 aangesloten bebouwing is.
Het heeft ook geen zin om je als een gek te focussen op een epidemie, wat de volgende crisis kan net zo goed een economische zijn of een oorlog of een natuurramp. We hebben bij de Mexicaanse griep voor 100 miljoen aan vaccins gekocht wat nu weggegooid geld blijkt te zijn. Ook daarom is het verstandig zorgvuldig en strikt te zijn met noodfondsen, dan maar niet geliefd in Zuid Europa en of Brussel.
@1: Zo’n crisis vergt handelen van autoriteiten op alle niveaus, van locaal tot internationaal. Het punt is dat nationale politici hun voortvarendheid niet uitstrekken tot het internationale niveau. Wetenschappers werken wereldwijd samen. De handel overschrijdt grenzen. De politiek blijft achter. En dat gaat iedereen uiteindelijk veel kosten.
Rutte houdt vast aan het scenario van de vorige crisis met als perspectief armoede en instabiliteit in bepaalde regio’s. Alsof er niets van geleerd is. Verwacht niet dat dit geen gevolgen heeft voor jou als je buiten die regio’s woont, je bent er immers met vele politieke en economische draden al mee verbonden. Nederlandse export gaat lijden onder verarming van andere Europese landen. De maffia beperkt zich al lang niet meer tot het zuiden van Italië. Armoede en instabiliteit in delen van Europa frustreren de voortgang van urgente gezamenlijke politieke en economische projecten, zoals de aanpak van de klimaatverandering.
Ik ben absoluut geen fan van de huidige EU. Maar je kunt deze crisis echt niet te boven komen als je niet verder wil kijken dan Den Haag. Isolement is geen optie meer.
@!:
“Mensen volgen heeft alleen zin in grote landen waar steden ver uit elkaar liggen en je ze onderling kan isoleren. Bij ons is het zo vol dat het toch door elkaar krioelt, zeker in de Randstad wat bijna 1 aangesloten bebouwing is.”
Wat een onzin. Juist als het door elkaar krioelt zou je willen volgen, omdat daar dus de kans op besmetting groter is. Dat dat moeilijk is met geanonimiseerde en geaggregeerde telecomdata is duidelijk. Daarom zie je dat in bijv. China, Zuid-Korea, Taiwan, Hong Kong, Singapore er gepersonaliseerde oplossingen aan toegevoegd worden (polsbandjes, in-app toestemming om te reizen etc.). Overigens met verschillende mate van vrijwilligheid.
Wenselijk lijkt het me niet overigens, een dergelijke schijn van grip kan makkelijk verlengd of verbreed worden. In Duitsland vertrouw ik de overheid nog, maar in Hongarije niet.